Zmiana nazwiska dziecka na nazwisko ojczyma
Zgodnie z art. 90 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed konsulem zgodne oświadczenia, że dziecko będzie nosiło takie samo nazwisko, jakie nosi albo nosiłoby ich wspólne dziecko. Do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda. Powyższa zasada odnosi się również do ojca dziecka, który zawarł nowy związek małżeński z inną kobietą.
Kiedy nie można zmienić nazwiska dziecku na nazwisko ojczyma?
Zaznaczyć jednak należy, że możliwość nadania dziecku nazwiska ojczyma jest wyłączona, jeżeli dziecko nosi nazwisko drugiego rodzica albo nazwisko utworzone na podstawie zgodnych oświadczeń rodziców dziecka przez połączenie nazwisk obojga rodziców. Ww. przypadku pozostaje bez znaczenia czy ojcu dziecka przysługuje władza rodzicielska czy też nie, albowiem ustawodawca przyznaje priorytet pochodzeniu biologicznemu dziecka przy ustalaniu jego nazwiska.
Zmiana nazwiska, a obowiązek alimentacyjny
Zmiana nazwiska dziecka na nazwisko ojczyma nie pociąga za sobą zmian w relacjach dziecko – biologiczny ojciec. Powyższe oznacza, że pomimo nadania dziecku nazwiska ojczyma obowiązek alimentacyjny oraz władza rodzicielska ojca (biologicznego) wobec dziecka nie wygasa. Nie zanika również prawo do osobistej styczności ojca z dzieckiem. Co więcej uzyskanie przez dziecko nazwiska męża matki stanowi tylko środek sprzyjający asymilacji dziecka w rodzinie, nie powoduje natomiast ustalenia ojcostwa. Wobec braku węzłów pokrewieństwa nie ma zatem podstaw do zasądzenia alimentów w oparciu o art. 87, 128 i 133 k.r.o., zaś jedyną podstawą do zasądzenia na rzecz dziecka alimentów od męża jego matki, nie będącego jego ojcem, stanowić może art. 144 § 1 k.r.o. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1967 roku, sygn.. akt III CRN 315/67, publ. LEX).
Zmiana nazwiska dziecka bez zgody ojca, czyli zmiana nazwiska w trybie administracyjnym
W przypadku, gdy dziecko nosi nazwisko ojca lub nazwisko powstałe na podstawie zgodnych oświadczeń rodziców dziecka przez połączenie nazwisk obojga rodziców i nie jest możliwa zmiana nazwiska na podstawie art. 90 k.r.o. wówczas można dokonać zmiany nazwiska w trybie administracyjnym. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 18 października 2008 roku o zmianie nazwiska i imienia zmiana nazwiska lub nazwiska rodowego jednego z rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci i na dzieci, które pochodzą od tych samych rodziców, pod warunkiem że drugi z rodziców wyraził na to zgodę, chyba że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych lub jest pozbawiony władzy rodzicielskiej albo nie żyje. Również w tym przypadku do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat potrzebna jest jego zgoda.
Kiedy brak zgody ojca nie stanowi przeszkody do zmiany nazwiska?
Zmiana nazwiska bez zgody ojca możliwa jest w czterech przypadkach. Po pierwsze w sytuacji, gdy jest on pozbawiony władzy rodzicielskiej, po drugie nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (jest niepełnoletni, ubezwłasnowolniony częściowo lub całkowicie), po trzecie nie żyje. Ostatnim przypadkiem kiedy brak zgody ojca nie stanowi przeszkody do zmiany nazwiska dziecka jest prawomocne postanowienie sądu opiekuńczego na dokonanie takiej czynności. Albowiem w przypadku braku porozumienia rodziców w istotnych sprawach dziecka, zaś do tej kategorii należy niewątpliwie zaliczyć zmianę nazwiska każdy z rodziców może wystąpić z wnioskiem do sądu opiekuńczego o rozstrzygnięcie tej kwestii.
Podkreślić jednak należy, że do dokonania zmiany nazwiska dziecka w ww. trybie konieczne jest wystąpienie ważnych powodów, przy czym co do zasady większe poczucie przynależności do rodziny, w której się dziecko wychowuje jest istotnym powodem, uzasadniającym zmianę nazwiska na nazwisko jakie nosi jego przyrodnie rodzeństwo czy jeden z rodziców (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 stycznia 2015 roku, sygn.. akt II OSK 1433/13, publ. LEX).