Instytucja kaucji – jako pieniężnej formy zabezpieczenia roszczeń – zdefiniowana została w ustawie o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminnym i o zmianie Kodeksu Cywilnego. Wskazana regulacja ma charakter szczególny w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego, co oznacza, że jej przepisy w pierwszej kolejności znajdą zastosowanie.
Tzw. Kaucja mieszkaniowa
Na gruncie art. 6 ustawodawca wprowadził do polskiego porządku prawnego kaucję zabezpieczającą. Pod tym pojęciem ustawodawca rozumie sumę pieniężną wpłacaną przez najemcę zabezpieczającą pokrycie należności z tytułu najmu lokalu, przysługujących wynajmującemu w dniu opróżnienia lokalu. Kaucja – warunek zawieszający zawarcia umowy, co oznacza, że stosunek najmu zostaje zawarty po wpłaceniu wskazanej sumy, celem zabezpieczenia.
Wskazana regulacja dotyczy kaucji zabezpieczającej najem lokali mieszkalnych. Ustawodawca stoi na straży lokatorów, jako słabszej strony umowy najmu. Zatem to lokatorzy są uprzywilejowani pod względem ochrony swoich uprawnień.
Kaucja jako zabezpieczenie
Podstawową rolą jaką pełni kaucja jest funkcja gwarancyjno-zabezpieczająca. Chroni ona interesy wynajmującego przed nieuczciwym najemcą, który udostępnia swoją własność obcym osobom. Celem kaucji jest zabezpieczenie roszczeń wynikających z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. W związku z powyższym może zostać przeznaczona na pokrycie strat wynikających z realizacji umowy, do których należy: niezapłacony czynsz, zaległe opłaty licznikowe oraz szkody wyrządzone przez najemcę. Tylko powyższe powody mogą uzasadniać zatrzymanie kaucji przez wynajmującego.
Z kaucji nie mogą być potrącone koszty bieżącego utrzymywania przedmiotu najmu, wynikające z tego należności wynajmującego ani kwoty związane z odnawianiem prawidłowo używanego wyposażenia lokalu. To czynsz jest świadczeniem, które obejmuje zużycie poszczególnych przedmiotów stanowiących wyposażenie lokalu. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 września 2002 r., III CZP 58/02, stwierdzając, że kaucja służy do zabezpieczenia ewentualnych roszczeń wynajmującego wobec najemcy, a jej zwrot ma zapobiec bezpodstawnemu wzbogaceniu się wynajmującego kosztem najemcy. SN potwierdził także, że już od chwili wpłacenia kaucji pieniężnej najemcę i wynajmującego łączy dodatkowy - obok stosunku najmu - stosunek zobowiązaniowy, z którego dla najemcy wynika wierzytelność pieniężna o zwrot przedmiotu kaucji, przy czym zakres tej wierzytelności pozostaje uzależniony od tego, czy istniały postawy do dokonania potrącenia należności wynajmującego objętych porozumieniem kaucyjnym.
Kaucja przy umowie najmu mieszkania
Wysokość kaucji za wynajem mieszkania
Ustawodawca zdecydował się także na wprowadzenie maksymalnej wysokości kaucji, jaka może być pobierana. Wynajmujący nie może zażądać kaucji wyższej niż dwunastokrotności miesięcznego czynszu za dany lokal, obliczonego według stawki czynszu obowiązującej w dniu zawarcia umowy najmu. Tak wysoka kaucja występuje jednak w praktyce niezwykle rzadko. Właściciele nieruchomości i lokali decydują się zazwyczaj na zabezpieczenie w wysokości miesięcznego czynszu. Strony umowy mogą bowiem ukształtować swoje prawa i obowiązki (wysokość, termin zwrotu kaucji) w dowolny sposób, co jest konsekwencją – widocznej w całym prawie cywilnym – zasady swobody umów. Warto jednak podkreślić, że ustalenia te nie mogą być mniej korzystne niż postanowienia ustawy.
Jak bezpiecznie wynająć mieszkanie?
Brak możliwości pobierania kaucji
Możliwość pobierania kaucji jest wyłączona w stosunku do wynajmujących lokale zamienne lub socjalne, także gdy umowa najmu dotyczy zamiany lokalu, a najemca uzyskał zwrot kaucji bez dokonania jej waloryzacji.
Zwrot kaucji gwarancyjnej
Wynajmujący zobligowany jest do zwrotu kaucji. Powinno to nastąpić w ciągu miesiąca od dnia opróżnienia lokalu lub nabycia jego własności przez najemcę, po potrąceniu należności wynajmującego z tytułu najmu lokalu. Jest on jednak uprawniony do dokonania koniecznych potrąceń z kwoty kaucji.
Jeśli nie zachodzi żadna z przesłanek uzasadniających potrącenia kaucji, powinna ona zostać zwrócona w wysokości nie niższej niż wpłacona.
Zwrot zwaloryzowanej kaucji następuje w kwocie równej iloczynowi kwoty miesięcznego czynszu obowiązującego w dniu zwrotu kaucji i krotności czynszu przyjętej przy pobieraniu kaucji, jednak w kwocie nie niższej niż kaucja pobrana.
POBIERZ WZÓR: Umowa najmu lokalu mieszkalnego
Kaucja jako ostatni czynsz
Należy jednoznacznie wskazać, iż nie ma żadnej regulacji prawnej, która zwalniałaby najemcę z zapłaty ostatniego czynszu w związku z wypowiedzeniem umowy najmu i uiszczeniem kaucji. Najemca nie jest uprawniony by samodzielnie decydować o przeznaczeniu kaucji. Pełni ona – co warto jeszcze raz podkreślić - funkcję zabezpieczającą. Zatem powinna ona dawać najemcy możliwość m.in. zaspokojenia roszczenia w razie bezumownego korzystania z lokalu przez lokatora czy pokrycia szkód jakie zaistniały podczas najmu. To on jest stroną uprawnioną do oceny powyższego. W praktyce pomocny może okazać się protokół zdawczo-odbiorczy oraz dokumentacja fotograficzna. Nie można kaucji z góry przeznaczyć na poczet przyszłego zadłużenia.
Jakie problemy mogą powstać przy zdawaniu mieszkania?
Podstawa prawna:
Uchwała SN z dnia 26 września 2002 r., III CZP 58/02.
Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2001 nr 71 poz. 733 ze zm.).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 ze zm.).