Wbrew pozorom odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka wcale nie jest trudne, bowiem istnieją dwa sposoby, aby tego dokonać. Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć w formie aktu notarialnego lub w drodze postępowania sądowego. Należy przy tym pamiętać, że aby złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka, konieczne jest uzyskanie zezwolenia na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego. Oznacza to, że wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.
Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)
Jakie dokumenty należy w tym celu przygotować?
Aby uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego na dokonanie przez rodziców czynności prawnej w imieniu małoletniego dziecka, wraz z wnioskiem należy złożyć: odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy, odpis zupełny aktu urodzenia dziecka, potwierdzenie odrzucenia spadku przez rodzica dziecka, który był powołany do dziedziczenia (wypis aktu notarialnego obejmujący oświadczenie o odrzuceniu spadku lub protokół potwierdzający złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przed sądem) oraz potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej od wniosku (opłata stała w wysokości 100 zł)
Co istotne wniosek należy złożyć do sądu opiekuńczego właściwego zgodnie z miejscem zamieszkania lub pobytu małoletniego dziecka.
Sąd opiekuńczy, rozpoznając wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, musi rozważyć, czy planowana czynność prawna ma na celu ochronę praw dziecka oraz czy jest dla niego korzystna i celowa z tego względu wniosek powinien zawierać uzasadnienie, w którym wskazane zostaną okoliczności przemawiające za uzyskaniem zezwolenia na dokonanie czynności prawnej w imieniu małoletniego.
Przykładem czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka jest m.in. odrzucenie spadku przysługującego małoletniemu dziecku - chodzi zatem o okoliczności, z powodu których spadek powinien zostać odrzucony np. w przypadku gdy w skład masy spadkowej wchodzą wyłącznie pasywa czyli długi spadkowe.
Warto zaznaczyć, że rozprawa w tym przedmiocie nie jest obowiązkowa, a jej wyznaczenie zależy od uznania sądu.
Sąd opiekuńczy udziela zezwolenia na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego. W przypadku gdy wniosek składają oboje rodziców – wystarczy zawnioskować o wydanie zezwolenia na jednego z rodziców ma to bowiem istotne znaczenie szczególnie dla treści postanowienia uwzględniającego wniosek.
W sytuacji, gdy sąd po rozpoznaniu istoty sprawy zezwoli jednemu z rodziców na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego wówczas obecność obojga rodziców przy złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego przed sądem lub notariuszem nie będzie konieczna. Oznacza to, że rodzic, któremu sąd zezwolił na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka będzie mógł to zrobić samodzielnie – wszystko więc zależy od sentencji postanowienia sądu.
Termin na złożenie oświadczenia w imieniu małoletniego dziecka
Co do zasady bieg terminu (6-miesięcznego) na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka zaczyna się od dnia, w którym jego przedstawiciel ustawowy (rodzic) dowiedział się o tytule powołania do spadku małoletniego dziecka tj. od dnia, w którym złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku we własnym imieniu.
Niemniej jednak w praktyce orzeczniczej sądów przyjmuje się, że w sytuacji, w której wymagana jest zgoda sądu, od której uzależniona jest możliwość skutecznego odrzucenia spadku - 6-miesięczny termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka winien być liczony od dnia uprawomocnienia się postanowienia zezwalającego na odrzucenie spadku w jego imieniu. Zatem wystąpienie do sądu z wnioskiem o zezwolenie na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka przed upływem 6-miesięcznego terminu powinno powodować ten skutek, że termin ten zostaje zawieszony aż do chwili uprawomocnienia się postanowienia sądu opiekuńczego, w którym udzielił on zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.
Z uwagi na to, że nie ma przepisów jednoznacznie rozstrzygających problem dotyczący biegu terminu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka - często dochodzi do sytuacji, że postanowienie sądu opiekuńczego zostaje wydane po upływie terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka (tj. 6-ciu miesięcy od chwili złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego), w takiej sytuacji istnieje prawna możliwość złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka natomiast należy tego dokonać niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia sądu opiekuńczego. Przy czym należy liczyć się z tym, że oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego złożone po upływie zakreślonego terminu może zostać uznane za bezskuteczne.
Uchybienie terminu na złożenie oświadczenia – co należy zrobić?
Stosownie do art. 1019 § 2 Kodeksu cywilnego spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie, może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Aby móc tego dokonać należy wystąpić do sądu z wnioskiem o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku przed upływem roku od wykrycia błędu, a w razie groźby od chwili, kiedy stan obawy ustał.
Uchylenie się od skutków prawnych w tym przedmiocie wymaga zatwierdzenia przez sąd spadku, którego właściwość ustala się zgodnie z ostatnim miejscem zamieszkania lub pobytu zmarłego (spadkodawcy).
Sąd spadku, rozpoznając wniosek o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, musi rozważyć, czy zostały spełnione wszystkie przesłanki uchylenia się od skutków prawnych wynikających z niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, a w szczególności wystąpienie błędu lub groźby z tego względu samo powołanie się przez spadkobiercę na działanie pod wpływem błędu lub groźby jest niewystarczające i wymaga wykazania, że błąd był istotny, dotyczył treści czynności prawnej oraz znajduje usprawiedliwienie w okolicznościach sprawy.
Przykładem działania pod wpływem błędu istotnego można uznać brak wiedzy o stanie majątku spadkowego, mimo przedsięwziętych odpowiednich, możliwych działań zmierzających do ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy. Oznacza to, że o działaniu pod wpływem błędu istotnego można mówić wtedy, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy, czyli jest usprawiedliwiony okolicznościami sprawy. Poprzestanie na pozbawionym podstaw przypuszczeniach o stanie majątku spadkowego jest wyrazem braku należytej staranności, który uniemożliwia uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie.
W przypadku zatwierdzenia przez sąd wniosku o uchylenie się od ujemnych skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie określonym w art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego spadkobierca „odzyskuje" możliwość złożenia skutecznego oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Santana Nowak
Specjalistka w zakresie prawa cywilnego, posiadająca bogate doświadczenie zawodowe w wielu dziedzinach prawa.
W ramach dotychczasowej współpracy z renomowanymi kancelariami prawnymi praktyka zawodowa pozwoliła jej ugruntować i poszerzyć zdobytą wiedzę teoretyczną, a także wzbogacić dotychczasowe kwalifikacje o umiejętności w dziedzinie pozasądowego lub sądowego rozwiązywania sporów prawnych.
Szczególnym przedmiotem jej zainteresowań jest prawo spadkowe.
Na co dzień w swojej praktyce zapewnia stałe merytoryczne i praktyczne wsparcie w Kancelarii Notarialnej.
Polecamy serwis: Spadki