Świadczenie pielęgnacyjne jest rodzinnym świadczeniem opiekuńczym. Przysługuje ono z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jeśli jest to związane z opieką nad niepełnosprawnym dzieckiem.
Kto jest uprawniony do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego?
Prawo do pobierania świadczenia posiada:
- matka dziecka;
- ojciec dziecka;
- opiekun faktyczny dziecka;
- osoba będąca rodziną zastępczą spokrewnioną;
- inna osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Osobom innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje jedynie w przypadku, gdy spełnione są łącznie następujące warunki: rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich lub są małoletni; nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu lub są małoletnie; dziecko nie ma opiekuna faktycznego ani osoby będącej rodziną zastępczą lub legitymują się one orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Zobacz: Zasiłki
Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać świadczenie pielęgnacyjne?
Aby otrzymać świadczenie pielęgnacyjne wymagane jest, aby dziecko legitymowało się orzeczeniem o niepełnosprawności lub niepełnosprawności w stopniu znacznym. Oprócz tego musi ono potrzebować stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w wykonywaniu codziennych czynności, a także stałego współudziału opiekuna w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Zgodnie z art. 17 ust. 1 b ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.
Według tej regulacji świadczenie pielęgnacyjne może więc przysługiwać tylko części osób dorosłych – tych, u których niepełnosprawność powstała odpowiednio wcześnie.
Trybunał Konstytucyjny w 2014 r. uznał ten przepis - w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią określonego wieku ze względu na moment powstania niepełnosprawności za niezgodny z konstytucją (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13). Jednak wyrok ten do tej pory nie jest wykonany – ustawa nie została znowelizowana.
Opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych, którym odmówiono prawa do świadczenia pielęgnacyjnego próbują jednak dochodzić swoich praw przed sądami administracyjnymi. Wspiera ich w tym Rzecznik Praw Obywatelskich. Przykładem skuteczności tych działań i bardzo istotnym orzeczeniem dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 listopada 2016 r. (sygn. akt I OSK 1512/16), w którym NSA uchylił decyzję odmowną, powołując się na przywołane wyżej orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego. Według NSA art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych nie może być już stosowany w dotychczasowym brzmieniu po wejściu w życie wyroku TK – a więc po 23 października 2014 r.
Redakcja poleca: Kodeks pracy 2017 - Praktyczny komentarz z przykładami
Kiedy świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje?
Świadczenie pielęgnacyjne nie może łączyć się z innymi świadczeniami – ze specjalnym zasiłkiem opiekuńczym ani z zasiłkiem dla opiekuna o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. W sytuacji gdy opiekun ma do nich ustalone prawo nie może więc otrzymywać również świadczenia pielęgnacyjnego.
Przyznanie tego świadczenia jest również wykluczone jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego.
Zobacz serwis: Praca
Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego nie przysługuje również w sytuacji, gdy:
1) osoba wymagająca opieki jest w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
2) osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu;
3) na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;
4) na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Do 1 stycznia 2017 r. świadczenie pielęgnacyjne nie przysługiwało także jeżeli drugi z rodziców (opiekunów faktycznych) miał ustalone prawo do świadczeń na inne dziecko w rodzinie. Przepis ten został uchylony w związku z uznaniem jego niekonstytucyjności przez Trybunał (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 listopada 2014 r. (sygn. akt SK 7/11).
Ile wynosi świadczenie pielęgnacyjne?
Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego podlega corocznej waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji to procentowy wzrost wynagrodzenia za prace w stosunku do roku ubiegłego. W związku z podniesieniem płacy minimalnej do 2 tys. zł w 2017 r. kwota świadczenia pielęgnacyjnego zwiększyła się o 106 zł. i wynosi obecnie 1406 zł.
Zobacz: Kalkulatory
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, Dz.U. z 2016 r., poz. 1579
- wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13
- wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 listopada 2016 r., sygn. akt I OSK 1512/16
- wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 listopada 2014 r., sygn. akt SK 7/11
Zobacz: Wskaźniki i stawki