Tematy - Audytor, Sprawozdanie finansowe - INFOR.PL

Przepisy ustawy o rachunkowości przewidują kary za różnego rodzaju czyny zabronione związane ze sprawozdawczością, w tym polegające na niewłaściwym sporządzaniu lub nieskładaniu sprawozdania finansowego. Za jakie czynności lub ich brak przewidziane są kary i kto ponosi odpowiedzialność w tym zakresie?

Największą rozpoznawalną międzynarodową organizacją certyfikującą zawód audytora wewnętrznego jest Instytut Audytorów Wewnętrznych (The Institute of Internal Auditors (IIA Global), który został powołany w 1941 roku. Jest najstarszą i największą na świecie organizacją, skupiającą audytorów wewnętrznych. W blisko 200 oddziałach narodowych i organizacjach afiliowanych jest zrzeszonych ponad 170 000 osób. W Polsce IIA reprezentowany jest przez Instytut Audytorów Wewnętrznych IIA Polska. Aktualnie do Instytutu Audytorów Wewnętrznych IIA Polska należy ponad 1500 osób z całego kraju i liczba ta systematycznie rośnie. Instytut, to również rozwijające się Koła Regionalne i Branżowe.

W związku nowelizacją ustaw o podatkach dochodowych, która obowiązuje od początku tego roku, Ministerstwo Finansów opublikowało wyjaśnienia dotyczące zasad stosowanie przepisów przejściowych dla banków sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z MSSF 9. Wyjaśnienia obejmują kwestie stosowania przepisów do rezerw, odpisów aktualizujących wartość kredytów (pożyczek) oraz rezerw na poniesione nieudokumentowane ryzyko kredytowe.

Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw wprowadza szereg nowelizacji w kilku aktach prawnych, m.in. Kodeksie Cywilnym, Kodeksie Postępowania Cywilnego, ustawie o rachunkowości. Jedna z wprowadzonych zmian dotyczy składania przez przedsiębiorców sprawozdań finansowych. Jest to zmiana o tyle istotna, że łączy się ze zmianą formy wypełniania obowiązku sprawozdawczego z papierowej na elektroniczną poprzez wykorzystanie systemu teleinformatycznego prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, a tym samym wprowadza obowiązek posługiwania się przez przedsiębiorców kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Istotne jest również to, że złożenie dokumentów finansowych traci status postępowania sądowego, a staje się czynnością materialno-techniczną. Zmiana obowiązuje już od 15 marca 2018 r.

W dniu 26 marca 2018 r. w siedzibie Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce odbyła się debata o zawodzie księgowego. W gronie uczestników znalazły się osoby reprezentujące środowisko księgowych z różnych regionów Polski. Debatę prowadzili redaktorzy portalu Infor.pl.

Od 2019 roku przedsiębiorstwa raportujące według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej czeka rewolucja w rozliczaniu leasingu. Nowe przepisy zlikwidują pojęcie leasingu operacyjnego w sprawozdaniach finansowych. Wszystkie umowy, które spełniają definicję leasingu, będą wykazywane w bilansach przedsiębiorstw jako zobowiązania.

W dniach 12-13 kwietnia 2018 r., w Hotelu Novotel Poznań Centrum odbędzie się spotkanie szkoleniowe „AUDYT WEWNĘTRZNY W PRAKTYCE - wymiana doświadczeń”.Wystąpią znakomici prelegenci m.in. menedżerowie i pracownicy audytu wewnętrznego, kontroli wewnętrznej, eksperci i specjaliści. Portal Infor.pl jest patronem medialnym wydarzenia.

W dniu 15 marca 2018 r. wchodzi w życie znakomita część nowych przepisów dotyczących Krajowego Rejestru Sądowego, które mają na celu usprawnienie procedury rejestrowej oraz umożliwienie łatwego dostępu do danych podmiotom krajowym i zagranicznym poprzez pełną informatyzację systemu już w 2020 r. Z nowych regulacji wynika, jak zauważa ekspert Grant Thornton, że jeszcze w 2018 r. dla przedsiębiorcom pojawi się sporo problemów, przede wszystkim w zakresie składania sprawozdań finansowych i wniosków do sądów rejestrowych.

Są obawy, że biegłymi rewidentami zostaną osoby bez doświadczenia. Ministerstwo Finansów przekonuje, że trzeba otworzyć zawód na młodych ludzi.

W dniu 28 lutego 2018 r. w Warszawie odbyła się VII Konferencja IIA Polska dla Sektora Finansowego, pt. „Rola audytu wewnętrznego w aspekcie zmieniającego się prawa regulującego działalność instytucji finansowej”. Patronat medialny nad wydarzeniem objął Infor.

Wejście w życie z dniem 1 stycznia 2018 roku nowych Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej, tj. MSSF 15 „Przychody z umów z klientami” i MSSF 9 „Instrumenty finansowe” oraz konieczność ich zastosowania w sprawozdaniu finansowym za pierwszy kwartał 2018 roku są bezdyskusyjne - podkreśla ekspert Grant Thornton. Co trzeba zamieścić w sprawozdaniu finansowym za 2017 rok na temat nowych MSSF?

Od 15 marca 2018 r. bilans i rachunek zysków i strat trzeba będzie przekazać do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) wyłącznie elektronicznie. Wyjątkowo jeszcze za 2017 r. będzie można wysłać ich skany. Za rok – już tylko w formie JPK.

Już w 2019 roku sprawozdania finansowe za 2018 roku mają być przesyłane do Krajowego Rejestru Sądowego elektronicznie w formacie jednolitego pliku kontrolnego (JPK). KRS prześle sprawozdania do Centralnego Rejestru Danych Podatkowych więc spółki i inne podmioty wpisane do KRS nie będą musiały przesyłać sprawozdań do urzędów skarbowych.

Od 17 czerwca 2016 roku zaczęły obowiązywać nowe regulacje w zakresie ustawowych badań sprawozdań finansowych. Nowe regulacje wymagają wprowadzenia szeregu zmian w funkcjonowaniu Komitetów Audytu, co może stanowić duże wyzwanie organizacyjne oraz będzie wymagało profesjonalizacji i zmian ich składu oraz sposobu działania.

W Dzienniku Urzędowym Ministra Rozwoju i Finansów z dniem 9 stycznia 2018 r. opublikowany został zaktualizowany Krajowy Standard Rachunkowości (KSR) Nr 9 „Sprawozdanie z działalności". Ma on zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się od 1 stycznia 2017 r.

Z dniem 1 stycznia 2018 roku wszedł w życie MSSF 15 „Przychody z umów z klientami”. Tym samym zmienia się standard stosowany do ujmowania strat z tytułu umów o budowę. Jak podkreśla ekspert Grant Thornton, standard ten zmienia podejście do ujmowania przychodów, wprowadzając nowe definicje i zasady rozpoznawania przychodów.

W przypadku niezłożenia sprawozdania finansowego kierownikowi jednostki grozi podwójna odpowiedzialność karna: po pierwsze za niezłożenie sprawozdania do sądu rejestrowego, a po drugie za nieprzekazanie go do właściwego urzędu skarbowego. Warto zatem odpowiednio wcześnie zadbać o należyte wypełnienie przewidzianych przepisami obowiązków sprawozdawczych. Tym bardziej, że prokuratorzy i organy skarbowe coraz wnikliwiej weryfikują, czy spółki wywiązują się z obowiązku składania sprawozdań finansowych.

O najważniejszych bieżących problemach biegłych rewidentów, Mandatory Disclosure Rules, ustawie o biegłych rewidentach, i przyszłości tego zawodu, a także o koncepcji obowiązkowego audytu podatkowego rozmawiamy z Krzysztofem Burnosem, Prezesem Krajowej Rady Biegłych Rewidentów.

Przedsiębiorcy zobowiązani będą do składania sprawozdań finansowych do Krajowego Rejestru Sądowego w formie elektronicznej. Składanie wniosków oraz prowadzenie akt rejestrowych również przybierze formę elektroniczną. Natomiast instytucja kuratora rejestrowego zostanie zlikwidowana. Takie zmiany zakłada rządowy projekt nowelizacji ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw.

Biegły rewident skreślony z listy na własne życzenie może na nią powrócić w ciągu 10 lat. Nie musi przy tym ponownie zdawać egzaminów ani odbywać aplikacji. Informację taką potwierdziło Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytanie Dziennika Gazety Prawnej. Możliwość zawieszenia wprowadziła obowiązująca od 21 czerwca 2017 r. ustawa o biegłych rewidentach, firmach audytorskich i nadzorze publicznym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1089), jednak dotychczas nie było jasności w tej sprawie. O potwierdzenie wykładni pytał resort również samorząd biegłych rewidentów.

Chcąc sprostać rosnącej konkurencji na rynku polskim, firmy szukają coraz to nowszych rozwiązań, zwiększających ich możliwości rozwoju, pozwalających uzyskać przewagę konkurencyjną. Jednym z takich sposobów jest poszukiwanie inwestorów lub przejmowanie podmiotów, z którymi utworzą grupę kapitałową. Bycie członkiem grupy kapitałowej wiąże się natomiast z przyjęciem na siebie dodatkowych obowiązków wynikających z prawa bilansowego, jakim jest skonsolidowane sprawozdanie finansowe.

Katedra Rachunkowości Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego obchodzi 70-lecie działalności naukowo-dydaktycznej. O historii i dorobku Katedry, która przez te wszystkie lata zyskała miano Łódzkiej Szkoły Rachunkowości, rozmawiamy z prof. dr hab. Ewą Walińską, Kierownikiem Katedry Rachunkowości Wydziału Zarządzania oraz Prodziekanem ds. nauki i rozwoju Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego.

Z przepisów ustawy o rachunkowości wynika, że przedsiębiorca może nie zamykać ksiąg rachunkowych, a tym samym nie składać sprawozdania finansowego, za rok obrotowy, w którym działalność przez cały ten okres była zawieszona. Przedsiębiorcy otrzymują jednak z sądu rejestrowego wezwania do złożenia sprawozdania. Ministerstwo Sprawiedliwości wyjaśnia, dlaczego dochodzi do takich sytuacji i proponuje zmiany.

Zgodnie z przepisami dotyczącymi wymiany informacji podatkowych z innymi państwami grupy kapitałowe mają obowiązek składać informacje o grupie podmiotów – tzw. raport Country-by-Country. W przypadku grup, których sprawozdawczy rok obrotowy pokrywał się z rokiem kalendarzowym i zakończył się 31 grudnia 2016 r., termin na przekazanie powiadomienia Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej za ten rok mija 31 października 2017 r.

Od 2018 roku niektóre przedsiębiorstwa będą musiały sporządzać raporty społeczne, tj. z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Zobowiązane będą do tego przedsiębiorstwa, których średnioroczne zatrudnienie przekracza 500 osób, roczna suma bilansowa przekracza 85 mln zł albo przychody netto są powyżej 170 mln zł w skali roku. Szacuje się, że obowiązek ten obejmie około 300 dużych firm.

Od października 2018 roku przedsiębiorcy będą musieli składać roczne sprawozdania finansowe do urzędów skarbowych w formie plików JPK. Skorzystać na takim rozwiązaniu mają i firmy, i urzędnicy.

Przygotowany przez rząd projekt zmian w ustawie o rachunkowości, zawiera m.in. uproszczenia w księgowości dla mikro-przedsiębiorców, czyli rozszerzenie katalogu jednostek mikro, które mogą stosować uproszczenia w sprawozdawczości finansowej o firmy prowadzone przez osoby fizyczne – próg przychodów o równowartości w walucie polskiej nie mniej niż 2 mln euro i nie więcej niż 3 mln euro. Nowe regulacje mają wejść w życie w 2018 r.

Ministerstwo Finansów chce wprowadzenia obowiązku sporządzania sprawozdań finansowych w postaci elektronicznej dla wszystkich podmiotów zobowiązanych do ich sporządzania. Podatnicy wpisani do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (np. spółki z o.o., spółki komandytowe, partnerskie i akcyjne) nie będą musieli składać sprawozdań finansowych w formie papierowej do urzędu skarbowego. KRS będzie przesyłał elektronicznie sprawozdania finansowe do Centralnego Rejestru Danych Podatkowych administrowanego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Sprawozdania finansowe (ale też tylko w formie elektronicznej) będą składać fiskusowi (Szefowi KAS) jedynie osoby fizyczne wpisane do CEIDG, prowadzące księgi rachunkowe.

Dotychczasowy Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena straci swoją ważność w 2018 roku. Standard ten był często krytykowany, szczególnie po kryzysie finansowym, za zbyt późne ujawnienia strat z tytułu utraty wartości aktywów. Wobec czego regulacja ta została zastąpiona przez MSSF 9 Instrumenty finansowe, który podchodzi do kwestii utraty wartości w zupełnie odmienny sposób. Jak rozumieć nowe przepisy wyjaśnia ekspert Grant Thornton.

Każda jednostka sporządzająca sprawozdanie finansowe może je poddać badaniu przez biegłego rewidenta. Niektóre podmioty są do tego zobligowane z mocy ustawy o rachunkowości. Niepoddanie badaniu sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Opublikowany został zaktualizowany Krajowy Standard Rachunkowości Nr 10 „Umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi”. Nowy standard ma zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się od 1 stycznia 2017 r.

Do założenia spółki na Saint Lucia wymagany jest minimum jeden udziałowiec, którym może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna (inna spółka). Spółka w tej jurysdykcji może być całkowicie zwolniona z podatku dochodowego lub zdecydować się na opłacanie podatku dochodowego w wysokości 1% zysków. Nie musi składać również żadnych sprawozdań finansowych i nie podlega też kontroli w postaci audytu podatkowego.

W przypadku spółek zarejestrowanych w Federacji Saint Kitts i Nevis nie występuje podatek od dochodu, dywidendy czy też wypłat. Spółki zakładane w tej jurysdykcji nie mają także obowiązku sporządzania sprawozdań finansowych. Natomiast zmiany udziałowców, członków zarządu i innych funkcjonariuszy nie muszą być zgłaszane.

Jak wpływ może mieć zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania na obowiązki informacyjne emitentów w zakresie sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych oraz sprawozdań finansowych emitentów?

Międzynarodowy standard w rachunkowości (MSSF 16) w zakresie umów leasingowych, który zacznie obowiązywać na początku 2019 r., przyniesie istotne zmiany w rozliczeniach szczególnie dla dużych firm, banków, międzynarodowych koncernów i spółek notowanych na warszawskiej giełdzie. Nowy standard zlikwiduje pojęcie leasingu operacyjnego w sprawozdaniach finansowych. Leasingobiorców będzie obowiązywał tylko jeden typ umów (finansowy).

Opublikowany został Krajowy Standard Rachunkowości nr 11, który określa zasady uznawania, wyceny i ujmowania środków trwałych oraz środków trwałych w budowie w księgach rachunkowych, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych. Standard ma zastosowanie do sprawozdań finansowych sporządzonych po raz pierwszy za rok obrotowy rozpoczynający się od 1 stycznia 2017 r.

Do sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego zobowiązana jest jednostka dominująca, która przedstawia swoje wyniki finansowe wraz z danymi wszystkich jednostek zależnych.

W tym roku obchodzimy jubileusz 15-lecia działalności Instytutu Audytorów Wewnętrznych IIA Polska. To czas podsumowań, refleksji, ale również identyfikacji nowych kierunków działania w ciągle zmieniającym się otoczeniu organizacyjnym, przy uwzględnieniu aspektów m.in. prawnych, ekonomicznych i zarządczych.

Wspólnota prowadzi dla każdej nieruchomości wspólnej ewidencję pozaksięgową kosztów zarządu nieruchomością wspólną oraz zaliczek uiszczanych na pokrycie tych kosztów, a także rozliczeń z innych tytułów na rzecz nieruchomości wspólnej. Jest to minimalny wymóg ewidencyjno-rachunkowy nałożony przez ustawodawcę. Prowadzenie takiej ewidencji nie powoduje obowiązku składania sprawozdania finansowego.

Trwają prace legislacyjne nad rządowym projekt ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz o nadzorze publicznym. Projekt ten od listopada ubiegłego roku jest już w Sejmie ale 21 marca 2017 roku Rada Ministrów przyjęła poprawkę do tego projektu, wprowadzającą kilka istotnych zmian.

Ustawa o rachunkowości nie wskazuje, w jakim konkretnie dniu należy podpisać sprawozdanie finansowe. Przyjmuje się, że należy to zrobić w dniu jego sporządzenia. Dzień ten w jednostkach, których rok kalendarzowy jest równocześnie rokiem obrotowym, upływa 31 marca.

Pytanie zadane w tytule niniejszego artykułu wiąże się z pracami nad nową ustawą o biegłych rewidentach i firmach audytorskich, która musi wreszcie wprowadzić tu jakiś elementarny ład, bo obecny stan prawny jest od lat skandalem.

Pracodawcy RP apelują o kompromis w zapisach projektu ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz o nadzorze publicznym. Za nami pierwsze czytanie. Teraz, po pracach w specjalnej podkomisji, projekt trafi do sejmowej Komisji Finansów Publicznych, która zmierzy się ze spornymi propozycjami.

Chcemy zainwestować w fundusz nieruchomości. Jak prawidłowo wyceniać nieruchomości inwestycyjne do raportowania finansowego funduszu? Na jakie czynniki powinniśmy zwrócić uwagę? Jak czytać i interpretować wyniki wycen nieruchomości? Czy poprawna metodologia wyceny może dawać mylne wyniki?

Resort sprawiedliwości przygotował projekt ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw, który zakłada zmiany m.in. w postępowaniu przymuszającym, obowiązek składania wniosków do KRS w postaci elektronicznej, wprowadzenie obowiązku składania sprawozdań finansowych w formie elektronicznej oraz rezygnację z publikacji wpisów w Monitorze Sądowym I Gospodarczym, a także stworzenie Centralnego Repozytorium Elektronicznych Wypisów Aktów Notarialnych. Nowe regulacje mają wejść w życie 1 czerwca 2017 r.

Nowa ustawa o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz o nadzorze publicznym to wymóg unijnej dyrektywy 2014/56/UE i rozporządzenia nr 537/2014. Prace nad nią toczą się już od blisko dwóch lat, a termin na opracowanie tych przepisów minął 17 czerwca 2016 r. Jednak dopiero w grudniu ubiegłego roku rząd przyjął projekt ustawy, a w Sejmie powstała podkomisja, która się nim zajęła.

Trwają zapisy na szkolenia Instytutu Audytorów Wewnętrznych IIA Polska! Wybierz szkolenia i nie czekaj, zapisz się już dzisiaj!

O skorzystaniu z nowego wzoru decyduje kierownik jednostki. Wtedy trzeba będzie zaktualizować w planie kont zasady ujmowania przychodów i kosztów związanych m.in. z działalnością statutową odpłatną i nieodpłatną.

Audytor, Sprawozdanie finansowe

Odpowiedzialność karna za sprawozdawczość finansową

Gdzie można zdobyć certyfikat audytora wewnętrznego?

Sprawozdania finansowe zgodnie z MSSF 9 - stosowanie przepisów przejściowych dla banków

Sprawozdania finansowe – nowa procedura obowiązku sprawozdawczego w 2018 r.

Debata o zawodzie księgowego – z udziałem przedstawicieli Stowarzyszenia Księgowych w Polsce

Debata o zawodzie księgowego – z udziałem przedstawicieli Stowarzyszenia Księgowych w Polsce

Nowy standard rachunkowości dotyczący leasingu od 1 stycznia 2019 r.

Ogólnopolskie spotkanie szkoleniowe „Audyt wewnętrzny w praktyce - wymiana doświadczeń”

Zmiany w KRS - nowe obowiązki w zakresie sprawozdań finansowych i wniosków do sądów

Nabywanie uprawnień biegłego rewidenta - będą zmiany

Zmieniające się prawo wyzwaniem dla audytu

Zastosowanie MSSF 15 i MSSF 9 w sprawozdaniu finansowym

Bilans do KRS tylko w formie elektronicznej - od 15 marca 2018 r.

Sprawozdania finansowe za 2018 rok w formacie JPK

Nowe wyzwania przed Komitetami Audytu

KSR Nr 9 „Sprawozdanie z działalności" - do sprawozdań finansowych za 2017 r.

Ujmowanie strat z tytułu umów o budowę od 1 stycznia 2018 r. (MSSF 15)

Sankcje za niezłożenie sprawozdania finansowego

Biegły rewident to audytor i doradca

Biegły rewident to audytor i doradca

Obowiązek składania sprawozdań finansowych do KRS w formie elektronicznej

Biegły rewident może zawiesić działalność

Konsolidacja sprawozdań finansowych

70 lat rachunkowości na Uniwersytecie Łódzkim

Obowiązek składania sprawozdania finansowego przy zawieszonej działalności gospodarczej

Obowiązek przekazywania informacji o grupie podmiotów (raportowanie Country-by-Country)

Obowiązek raportowania społecznego przez duże firmy od 2018 r.

Sprawozdania finansowe również w pliku JPK - od października 2018 r.

Uproszczenia w księgowości dla jednostek mikro od 2018 r.

Sprawozdania finansowe obowiązkowo w formie elektronicznej

Utrata wartości aktywów finansowych według MSSF 9

Prawidłowy wybór biegłego rewidenta oraz zawarcie umowy o badanie sprawozdania finansowego

Krajowy Standard Rachunkowości Nr 10 – do sprawozdań finansowych za 2017 r.

Spółka na Saint Lucia - zwolniona z podatku i sporządzania sprawozdania finansowego

Spółka w Federacji Saint Kitts i Nevis – bez podatku od dochodu i dywidendy

Wpływ klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania na sprawozdania finansowe

Umowy leasingu w sprawozdaniach finansowych według MSSF 16

Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 – po raz pierwszy do sprawozdań finansowych za 2017 r.

Kiedy przedsiębiorstwa (lub firmy) nie muszą sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego?

15 lat Instytutu Audytorów Wewnętrznych – Oczekiwania interesariuszy wobec funkcji audytu wewnętrznego w organizacji

Czy wspólnota mieszkaniowa ma obowiązek składania sprawozdania finansowego

Zmiany w ustawie o biegłych rewidentach - poprawki do projektu

Podpisanie sprawozdania finansowego do 31 marca

Czy można obiektywnie ocenić sprawozdanie finansowe podmiotu, któremu się doradza, zwłaszcza w celu unikania opodatkowania?

Biegły rewident z zakazem świadczenia usług innych niż badanie sprawozdań

Wycena nieruchomości dla celów sprawozdawczości finansowej

Zmiany w ustawie o KRS od 1 czerwca 2017 r.

Ustawa o audycie uderzy w interesy firm

Szkolenia Instytutu Audytorów Wewnętrznych IIA Polska

Sprawozdanie finansowe 2017 - nowy wzór dla organizacji pozarządowych