Monitor Polski - rok 2025 poz. 461

W 2026 r. przypada 100. rocznica urodzin i 10. rocznica śmierci Andrzeja Wajdy - jednego z najwybitniejszych polskich reżyserów, współtwórcy polskiej szkoły filmowej oraz kina moralnego niepokoju, które zdefiniowały polską pamięć historyczną i współczesną tożsamość kulturową. Artysty zajmującego się też reżyserią teatralną, szczególnie związanego z krakowskim Teatrem Starym i warszawskim Teatrem Powszechnym.

W latach 1946-1949 Andrzej Wajda studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie - w latach 1949-1953 - reżyserię w Łodzi, a pierwsze kroki w zawodzie stawiał u boku Aleksandra Forda przy realizacji filmu Piątka z ulicy Barskiej. W latach 1972-1983 pełnił funkcję kierownika artystycznego Zespołu Filmowego X, a od 1978 do 1983 r. - prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Był również członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Europejskiej Akademii Filmowej i francuskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Andrzej Wajda - reżyser niezwykle płodny i wszechstronny - miał w swoim bogatym dorobku filmy psychologiczne, historyczne, polityczne oraz adaptacje dzieł literatury pięknej. W każdym z tych gatunków stworzył obrazy, które trwale zapisały się w historii polskiego kina. W dowód uznania wybitnych zasług został doktorem honoris causa kilku uniwersytetów, kawalerem - między innymi - Orderu Orła Białego i francuskiego Orderu Narodowego Legii Honorowej oraz otrzymał niezliczone prestiżowe nagrody i wyróżnienia polskie i zagraniczne, wśród których poczesne miejsce zajmuje canneńska Złota Palma dla filmu Człowiek z żelaza. Cztery Jego filmy otrzymały oscarowe nominacje, a kiedy w 2000 r. odbierał tę najważniejszą z nagród - Oscara za całokształt dokonań - filmowy świat oklaskiwał pięć dekad Jego wybitnych osiągnieć reżyserskich.

Dzieła autora Popiołu i diamentu skalą artystycznych dokonań i jakością obywatelskiej postawy plasują Go wśród najwybitniejszych twórców kultury polskiej XX i początków XXI wieku. Swą twórczością zbudował On pomost pomiędzy „polskim czasem przeszłym” a teraźniejszością i przyszłością. Filmy Człowiek z marmuru i Człowiek z żelaza miały decydujący wpływ na społeczne wyobrażenie rodzącego się ruchu „Solidarności” i odegrały olbrzymią rolę w jego spopularyzowaniu na Zachodzie. Zarówno osobiście, jak i przez swoje dzieła stał się Andrzej Wajda ambasadorem Polski i polskiej kultury w świecie. Jego filmy weszły do kanonu arcydzieł światowego kina i stanowią bezcenny polski depozyt w archiwach dziesiątej muzy.

Reżyseria filmowa, teatralna i telewizyjna to najważniejszy, ale nie jedyny obszar dokonań Andrzeja Wajdy. Jako Mistrz i Mentor uformował On bowiem całe generacje ludzi, którzy z Jego praktyki artystycznej i postawy wobec świata czerpali wzorce i twórcze inspiracje.

Andrzej Wajda był także wyjątkowym Artystą - Obywatelem. Jako Senator I kadencji w działaniach społecznych, politycznych i obywatelskich przekuwał w praktykę to, co postulował swoją sztuką - odpowiedzialność za Polskę, za miejsce i czas, w których żył. Ten „organizator narodowej wyobraźni” (jak by to ujął Cyprian Kamil Norwid) brał sprawy publiczne w swoje ręce. Kiedy otrzymał znaczącą japońską nagrodę filmową, całą kwotą i osobistym zaangażowaniem wsparł krakowskie Muzeum Narodowe, co zaowocowało powstaniem miejsca wyjątkowego - Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”. Jego podobnie hojnych inicjatyw było więcej, by wymienić tylko Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu.

Senat Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że tworzymy swą teraźniejszość i przyszłość, „stojąc na ramionach gigantów”, i nie wyobraża sobie polskiej kultury bez dzieł i osoby tego wybitnego Artysty. Dlatego - w uznaniu Jego twórczości i dokonań - ustanawia rok 2026 Rokiem Andrzeja Wajdy.

Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

Marszałek Senatu: M. Kidawa-Błońska