Potrącenie wierzytelności

W dniu 11 grudnia 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wyrok w polskiej sprawie (sygn. C‑767/24 [Kuszycka]), dotyczącej nieważności umowy kredytu hipotecznego zawartej między konsumentem a bankiem ze względu na to, że umowa ta zawiera nieuczciwy warunek, bez którego wspomniana umowa nie może dalej obowiązywać. Zdaniem TSUE niezgodna z prawem UE jest teza (prezentowana np. w polskim orzecznictwie sądowym), że złożenie przez konsumenta oświadczenia o potrąceniu jego wierzytelności z wierzytelnością banku pociąga za sobą dorozumiane zrzeczenie się zarzutu przedawnienia dotyczącego wierzytelności, na którą powołuje się bank.

Organy podatkowe coraz częściej zajmują niekorzystne dla podatników stanowisko dotyczące konwersji wierzytelności na kapitał zakładowy, uznając, że potrącenie wierzytelności stanowi wkład niepieniężny, a zatem powoduje po stronie wspólnika powstanie przychodu podlegającego opodatkowaniu.

Często stosowaną przez przedsiębiorców formą zapłaty jest kompensata wzajemnych należności i zobowiązań. Może ona być dokonana na podstawie przepisów odnoszących się do potrąceń zawartych w Kodeksie cywilnym, o ile kontrahenci nie zawarli umowy kompensaty wzajemnych rozrachunków (tzw. kompensaty umownej, potrącenia umownego).

Instytucja potrącenia uregulowana jest w kodeksie cywilnym w art. 498. Treść tego przepisu nie pozwala jednak bankom na dokonanie potrącenia i zabezpieczenia swojej wierzytelności. Dlatego też ustawodawca w art. 93 ust. 2 prawa bankowego przewidział szczególny sposób realizacji przez banki instytucji potrącenia. Przywilej ten, obwarowany jest jednak szczególnymi przesłankami dokonania kompensaty. Poniżej przybliżamy zasady potrącenia bankowego.

Potrącenie wierzytelności często może upraszczać rozliczenia dokonywane pomiędzy przedsiębiorcami. Poniższy artykuł traktuje o tym czym jest potrącenie, jakie są jego przesłanki, w jaki sposób można go dokonać oraz czym różni się instytucja potrącenia ustawowego od potrącenia umownego.

Zgodnie z art. 498 Kodeksu Cywilnego gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Jednymi z największych trudności, z jakimi mierzą się polskie przedsiębiorstwa są nieopłacone w terminie należności za wykonane przez firmy usługi lub dostarczone towary. Często zdarza się, że pomimo upływów kolejnych terminów płatności, wezwań do zapłaty, należności z tytułu wystawionych faktur nie wpływają na konta przedsiębiorców.

W jakim momencie należy rozpoznać przychód podatkowy w sytuacji potrącenia wierzytelności, jeżeli kontrahent kwestionuje zasadność kary umownej?

Zarówno spółka, jak i podmiot powiązany, któremu zostanie umorzone zobowiązanie, nie będą mieli obowiązku przygotowywania dokumentacji cen transferowych w stosunku do czynności prawnej umorzenia.

Wierzyciele, składając wniosek egzekucyjny, często wnoszą o zajęcie ekspektatywy wierzytelności przysługujących dłużnikowi od Skarbu Państwa z tytułu nadpłaty podatku dochodowego za miniony rok. Urzędy Skarbowe reagują na to w sposób dwojaki: weryfikują istnienia wierzytelności w momencie wpływu deklaracji podatkowej albo gdy wpłynęło zajęcie ekspektatywy, a nie wpłynęła jeszcze deklaracja podatkowa dłużnika, przesyłają jedynie komornikom informację o wspomnianym fakcie.

Ważnym składnikiem umów kredytowych są zapisy, dotyczące warunków, jakie kredytobiorca musi spełnić już po wypłacie kredytu. Często po opadnięciu emocji, związanych z zakupem mieszkania i uzyskaniem kredytu, zdarza się nam zapomnieć o okresowych obowiązkach wobec banku. A przecież ich niedopełnienie może skutkować nawet wypowiedzeniem umowy kredytowej.

Dlaczego opłaty za ubezpieczenie pomostowe w poszczególnych bankach różnią się między sobą? Na co zwrócić uwagę, zanim podpiszemy umowę z danym bankiem? Ekspert wyjaśnia, czym jest ubezpieczenie pomostowe i jak wpływa na wysokość odprowadzanych do banków rat.

Przedsiębiorcy posiadający nieściągalne należności często planują ich zbycie. Szybka sprzedaż swoich wierzytelności jest czasem korzystniejsza od długotrwałej windykacji. Myśląc o sprzedaży wierzytelności warto też, oprócz znalezienia kupca, dokonać analizy skutków podatkowych tej transakcji.

Dużą część spotykanego w sieci marketingu zajmują działania podejmowane we współpracy przez np. dwa podmioty. W takim przypadku już na wstępie rozstrzygnięcia wymaga istotne pytanie, czy prowadzone działania to promocja „wspólna”, czy też „wzajemna”.

Potrącenie wierzytelności to coś więcej, niż prosta operacja rachunkowa polegająca na umiejętności odejmowania dwóch kwot pieniężnych. Niemal wszyscy znają skutki potrącenia. W jego wyniku wygasa mniejsza z podlegających kompensacie wierzytelności, zaś większa ulega odpowiedniej redukcji. Jednak nie każdy zdaje sobie sprawę z korzyści wynikających z potrącenia.

Prowadzę hurtownie budowlaną. Sprzedałem mojemu klientowi towar, a on wykonał na moją rzecz usługę budowlaną. Chciałem potrącić swoją należność, ale on się na to nie godzi. Czy może blokować potrącenie?