Jak prawidłowo sporządzić testament

Czy jeden testament mogą wspólnie sporządzić małżonkowie

Razem z mężem jesteśmy właścicielami mieszkania. Nie mamy żadnych innych wartościowych rzeczy, które moglibyśmy pozostawić spadkobiercom. Czy możemy wspólnie sporządzić jeden testament i rozporządzić w nim mieszkaniem?

Nie

Małżonkowie nie mogą wspólnie sporządzić jednego testamentu, ponieważ może on zawierać tylko rozporządzenie jednego spadkodawcy.

Zakaz sporządzania testamentów wspólnych polega na tym, że w jednym dokumencie nie wolno połączyć oświadczeń woli dwóch lub więcej osób, nawet wówczas, gdyby to byli najbliżsi krewni albo małżonkowie. Dlatego testament sporządzony wspólnie przez małżonków nie będzie ważny.

Przyczyn zakazu sporządzania testamentów wspólnych jest kilka. Przede wszystkim mogłyby one skomplikować spory wówczas, gdyby jeden z małżonków chciał wspólny testament odwołać albo przynajmniej jego niektóre postanowienia. W dodatku wspólne sporządzenie testamentu powoduje, że przestaje on być tajny.

Skoro małżonkowie posiadają wspólne mieszkanie, to każdy z nich jest właścicielem połowy. Aby rozporządzić nim na wypadek śmierci, mąż i żona powinni zrobić dwa oddzielne testamenty. Każdy z nich w swoim testamencie powinien rozporządzić swoją częścią mieszkania. W ten sposób oboje rozporządzą całym mieszkaniem, ale zrobią to w oddzielnych dokumentach.

Podstawa prawna

• Art. 942 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy w testamencie trzeba określić wielkość udziałów

Chcę spisać testament i majątek przekazać kilku spadkobiercom. Czy muszę określić, jak duże będą udziały każdego spadkodawcy?

Nie

Spadkodawca powołując do spadku kilku spadkobierców nie musi określić wielkości ich udziałów. Wtedy dziedziczyliby po nim w częściach równych. Gdyby zaś określił wielkość udziałów spadkowych dla wszystkich powołanych w testamencie do dziedziczenia, to każdy z nich otrzyma taki udział, jak postanowił spadkodawca.

Zdarza się, że spadkodawca tylko dla niektórych spadkobierców określi wielkość udziałów spadkowych, a nie zrobi tego odnośnie do pozostałych swoich spadkobierców wskazanych w testamencie. Wtedy osoby, dla których wskazano wielkość udziału spadkowego, otrzymują go zgodnie z treścią testamentu, natomiast pozostałą część spadku dziedziczą pozostali spadkobiercy w częściach równych.

Gdyby jednak przy określaniu udziałów spadkodawca popełnił błąd rachunkowy i okaże się, że po zsumowaniu wszystkich części spadku przewyższają one całość spadku, wtedy należy wielkość udziałów wszystkich spadkobierców odpowiednio pomniejszyć.

Spadkodawca może też w testamencie powołać do dziedziczenia jednego spadkobiercę i przeznaczyć dla niego tylko część spadku. Wtedy po śmierci spadkodawcy otrzyma on tylko część, zaś resztę dostaną spadkobiercy ustawowi w częściach równych.

Podstawa prawna

• Art. 960 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy w testamencie mogą być również inne rozporządzenia

Chcę sporządzić testament. Czy oprócz rozporządzenia majątkiem mogę w nim również wskazać, kto ma zaopiekować się moim małoletnim dzieckiem?

Tak

Testament może zawierać również dyspozycje spadkodawcy na wypadek jego śmierci, pod warunkiem że zawiera przynajmniej jedno rozporządzenie majątkiem. Może zawierać również kilka rozporządzeń majątkowych, na przykład oprócz ustanowienia spadkobiercy, również ustanowienie zapisu oraz polecenia.

Spadkodawca w testamencie może więc wskazać osobę, która po jego śmierci ma zostać opiekunem małoletniego dziecka. Wprawdzie testament może też zawierać wskazówki i rady spadkodawcy, ale np. rady nie wywołują żadnych skutków prawnych. Są traktowane wyłącznie jak prośba spadkobiercy.

Natomiast w testamencie nie można ustanowić warunku, po spełnieniu którego spadkobierca może dziedziczyć. Chodzi o takie przypadki, w których termin albo warunek nastąpiłyby dopiero po otwarciu spadku.

Podstawa prawna

• Art. 923 i 962 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy spadek można sprzedać

Jestem spadkobiercą ustawowym. Spadkodawca nie sporządził testamentu i obiecuje tego nie zrobić. Chciałabym sprzedać przypadającą na mnie część spadku. Czy jest to możliwe?

Tak

Jednak spadkobierca może to zrobić dopiero po śmierci spadkodawcy i po przyjęciu spadku. Natomiast umowa o spadek po osobie, która jeszcze żyje, nie jest ważna. Spadkobierca nie musi jednak czekać do działu spadku, tylko sprzedaje swoją ułamkową część. Natomiast gdyby nastąpił już dział spadku i spadkobierca chciał sprzedać to, co odziedziczył, to faktycznie nie będzie sprzedawał części przypadającej na niego masy spadkowej, lecz część swojego majątku. Po dziale spadku odziedziczona część masy spadkowej weszła już w skład jego majątku.

Nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy, co oznacza, że sprzedając spadek zbywa się zarówno jego aktywa jak i pasywa. Nabywca przejmuje więc zarówno prawa jak i obowiązki spadkobiercy, a także odpowiada za długi spadkowe na takich samych zasadach jak spadkobierca, od którego nabył spadek. W dodatku razem ze zbywcą odpowiada za długi spadkowe względem wierzycieli. Natomiast zbywca spadku nie ponosi rękojmi za wady fizyczne i prawne poszczególnych przedmiotów wchodzących do masy spadkowej.

Spadkodawca może też odziedziczoną część spadku przenieść na inną osobę umową darowizny. Może to być osoba obca albo inny spadkobierca. Może swój udział spadkowy również zamienić z innym spadkobiercą lub osobą obcą.

Spadek może sprzedać, zamienić albo podarować zarówno spadkobierca ustawowy jak i testamentowy. Umowa zobowiązująca do zbycia spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Podstawa prawna

• Art. 1052 - 1054 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy testament można odwołać

Kilka lat temu sporządziłem testament, który teraz chciałbym zmienić. Planuję powołać inną osobę do dziedziczenia, a wcześniej wskazanego spadkobiercę pominąć. Czy to jest możliwe?

Tak

Spadkodawca może odwołać w każdej chwili testament. Skoro skutki prawne testamentu następują dopiero z chwilą otwarcia testamentu, więc spadkobierca może go jeszcze kilkakrotnie zmienić i odwołać. Nawet po odwołaniu testamentu ma prawo nie sporządzić nowego i zadecydować, że będą po nim dziedziczyli spadkobiercy ustawowi. Spadkobierca nie może się też zrzec prawa do odwołania testamentu lub upoważnić inną osobę do odwołania testamentu. Testament może odwołać wyłącznie osobiście. W dodatku powinien mieć wówczas pełną zdolność do czynności prawnych.

Może sporządzić nowy testament i odwołać w nim poprzedni oraz wskazać innych niż poprzednio spadkobierców. Jednakże sporządzając nowy testament, spadkobierca nie musi odwoływać poprzedniego, ale od razu może wydać rozporządzenie sprzeczne z tym, które zawarł w poprzednim testamencie. W takiej sytuacji przyjmuje się, że sporządzając w taki sposób testament, spadkodawca odwołuje te postanowienia poprzedniego, których nie można pogodzić z zawartymi w później spisanym dokumencie.

Spadkobierca ma prawo zniszczyć stary testament, ten, który chce odwołać, albo pozbawić go cech, które decydują o jego ważności. Wtedy po spadkodawcy dziedziczą spadkobiercy ustawowi.

Podstawa prawna

• Art. 944 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy zawsze można dostać zapis

Wprawdzie po spadkodawcy dziedziczy jego najbliższa rodzina, ale w testamencie zrobił zapis dla swojej siostry. Siostra jednak zmarła kilka dni przed spadkodawcą, który nie zdążył już zmienić testamentu i wskazać innego zapisobiorcy. Czy dzieci zmarłej mogą domagać się wydania przedmiotu zapisu?

Nie

Zapisobiorcą może być tylko osoba, która w chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) żyje lub jest poczęta i urodzi się żywa. W razie śmierci zapisobiorcy przed spadkobiercą przyjmuje się, że po otwarciu spadku spadkobiercy nie muszą świadczyć zapisu. Natomiast rodzina zapisobiorcy, który zmarł przed spadkobiercą, nie ma żadnej podstawy prawnej do tego, aby wymagać wydania zapisu, powołując się przy tym na swoje prawa spadkowe po zapisobiorcy.

Zapis polega na tym, że spadkodawca w testamencie zobowiązuje spadkobiercę do świadczenia majątkowego na rzecz wskazanej osoby, czyli zapisobiorcy. Po jego śmierci powstaje zobowiązanie z tytułu zapisu między spadkobiercą a zapisobiorcą. Skoro zapisobiorca nie żyje, to wówczas taki stosunek zobowiązania między spadkobiercą a rodziną zapisobiorcy nie powstaje.

Zapis spadkobierca może ustanowić tylko osobiście w testamencie. Obowiązkiem wykonania zapisu może obciążyć wszystkich albo niektórych spadkobierców. Może też ustanowić tzw. dalszy zapis, czyli powołać w testamencie zapisobiorcę i obciążyć go obowiązkiem wykonania dalszego zapisu.

Zapis może być ustanowiony pod warunkiem i z zastrzeżeniem terminu. Jeżeli warunek lub termin nie zostaną dotrzymane, to wówczas zapisobiorca nie uzyska swojego świadczenia.

Podstawa prawna

• Art. 970 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy każdego można obciążyć poleceniem

Czy w testamencie spadkodawca może każdego spadkobiercę obciążyć wykonaniem polecenia?

Tak

Zamieszczając polecenie w testamencie, spadkodawca nakłada na wybranego przez siebie spadkobiercę albo na wszystkich spadkobierców obowiązek określonego działania albo zaniechania. Na przykład może zobowiązać kogoś do wykonania nagrobka albo opiekowania się niepełnosprawnym krewnym. Nie powstaje przy tym żadne zobowiązanie, ponieważ spadkodawca nie wskazuje osoby uprawnionej z tytułu polecenia. Z wykonaniem polecenia nie musi się wiązać żadna wartość majątkowa. Wykonania polecenia może domagać się każdy spadkobierca albo wykonawca testamentu, a gdy polecenie ma na celu interes społeczny, to również właściwy organ samorządu terytorialnego albo organ państwowy.

Podstawa prawna

• Art. 982 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz