Edukacja, Nauczyciele

Każdej jesieni polscy uczniowie i ich rodzice stają wobec zderzenia z systemem edukacji, który nie nadąża za współczesnością i potrzebami młodych ludzi. Po wakacyjnej przerwie, pełnej planów i nadziei, że „w tym roku będzie inaczej”, wielu z nich już w pierwszych tygodniach nauki doświadcza rozczarowania, frustracji i poczucia bezsilności. Za tymi emocjami nie kryje się lenistwo ani brak ambicji, lecz narastające od lat zjawisko przeciążenia psychicznego uczniów, które staje się jednym z najpoważniejszych wyzwań społecznych w Polsce. Dobrostan psychiczny dzieci i młodzieży to dziś nie tylko temat kampanii społecznych, lecz kluczowy wskaźnik jakości całego systemu edukacyjnego.

Rosnąca frustracja w szkołach znajduje ujście w ulicznych protestach. Nauczycielska „Solidarność” rozpoczęła ogólnopolską serię demonstracji i jasno stawia warunek rządowi: systemowe powiązanie pensji z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce. Związek twierdzi, że to jedyna droga, by uratować polską edukację.

Ponad 22 tys. przeszkolonych nauczycieli, ponad 102 tys. dzieci objętych pomocą i nowy model pracy szkół – to główne rezultaty programu „Szkoła dostępna dla wszystkich”, który Ministerstwo Edukacji Narodowej, IBE-PIB i UNICEF podsumowały w Warszawie. Organizatorzy zapowiadają trwałe zmiany w przygotowaniu nauczycieli i funkcjonowaniu szkolnego wsparcia psychologiczno-pedagogicznego.

Ponad 1,35 mln zł kosztował najnowszy symulator, który trafił do Zachodniopomorskiego Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie. Uczniowie będą na nim trenować gaszenie pożarów, reagowanie na awarie i obsługę siłowni okrętowej w warunkach zbliżonych do realnych. To już trzecie tak zaawansowane urządzenie w placówce.

Sejm jednogłośnie poparł nowelizację Karty nauczyciela, która przywraca nauczycielom prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, jeśli nie doszło do nich z przyczyn od nich niezależnych. To reakcja na falę krytyki po wrześniowej reformie i liczne sygnały o blokowaniu wycieczek szkolnych.

Ministerstwo Edukacji Narodowej skierowało do konsultacji publicznych projekty nowych podstaw programowych przygotowanych w ramach „Reformy26. Kompas Jutra”. Proponowane zmiany obejmują m.in. powrót przedmiotu przyroda w klasach IV–VI, rezygnację z nauczania łaciny w miejsce drugiego języka obcego oraz większą elastyczność i spójność programów. Konsultacje potrwają do 18 grudnia 2025 r.

Sejmowa Komisja Edukacji i Nauki poparła projekt nowelizacji Karty Nauczyciela, który przywraca prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, jeśli nauczyciel był gotowy je przeprowadzić. Przyjęto również poprawkę nadającą przepisom moc wsteczną – od 1 września 2025 r. Nowe regulacje mają rozwiązać problemy, jakie pojawiły się po tzw. dużej nowelizacji Karty obowiązującej od roku szkolnego 2025/2026.

W odpowiedzi na interpelację poselską wiceminister edukacji Katarzyna Lubnauer jednoznacznie potwierdziła, że kuratoria oświaty nie mają prawa kontrolować sposobu wydatkowania dotacji oświatowych. Kompetencje w tym zakresie należą wyłącznie do organów dotujących – gmin i powiatów. Wyjaśniła też zasady organizowania lekcji religii w małych szkołach.

28 listopada 2025 r. wchodzą w życie nowe zasady oceny pracy nauczycieli. Zmiany obejmują uproszczenie kryteriów, wprowadzenie jednolitej skali punktowej i zwiększenie udziału nauczyciela w całym procesie oceniania. Co się zmieni i jakie konsekwencje mają nowe regulacje dla kadry pedagogicznej?

Minister edukacji Barbara Nowacka podkreśliła podczas Okrągłego Stołu Uczniowskiego we Wrocławiu, że edukacja obywatelska stała się jednym z największych osiągnięć polskiej szkoły. MEN zapowiada także powołanie rzecznika praw uczniowskich na poziomie krajowym i wojewódzkim.

Od 12 listopada 2025 roku Krajowa Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” rozpoczęła ogólnopolską akcję protestacyjną w szkołach i przedszkolach. Pierwszym etapem jest oflagowanie placówek oświatowych, które potrwa do 20 grudnia, z możliwością przedłużenia. Nauczyciele zrzeszeni w „Solidarności” sprzeciwiają się polityce oświatowej rządu, niskim płacom i zmianom w Karcie nauczyciela, które – jak podkreślają – prowadzą do degradacji zawodu.

Blisko 60% uczniów szkół średnich deklaruje, że chce studiować za granicą. Które państwa najczęściej wybierają młodzi Polacy? Odległość i język nie są już dla nich barierą. Co jest największą przeszkodą? Jakiej pomocy potrzebują?

Rządowy projekt nowelizacji Prawa oświatowego i Prawa o szkolnictwie wyższym zakłada przesunięcie w czasie wprowadzenia e-dyplomów. Zamiast od początku 2026 roku, uczelnie będą zobowiązane do wydawania dyplomów w postaci elektronicznej dopiero od 1 stycznia 2027 r. Powodem są kwestie techniczne i konieczność przygotowania uczelni oraz repozytorium prowadzonego przez OPI-PIB.

Nauczyciele zyskają prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe. Posłowie Koalicji Obywatelskiej złożyli projekt nowelizacji Karty nauczyciela, który ma wejść w życie z początkiem 2026 roku. Nowe przepisy mają uregulować problem, który od września 2025 r. budził kontrowersje w środowisku nauczycielskim.

Instytut Badań Edukacyjnych przedstawił Ministerstwu Edukacji Narodowej rekomendacje zmian w przepisach dotyczących prac domowych. Eksperci proponują wprowadzenie ustawowego pojęcia „pracy własnej uczennicy lub ucznia” – dobrowolnej, nieocenianej formy aktywności, która miałaby wspierać samodzielność i rozwój dzieci [AKTUALIZACJA].

Sąd Najwyższy zdecydował w ważnej sprawie. Chodzi o to, czy nauczycielowi wypłaca się dodatki do wynagrodzenia (dodatek motywacyjny i dodatek za wysługę lat), do których nauczyciel nabył prawo jeszcze przed okresem zawieszenia i stanowiły one element składowy jego wynagrodzenia? Co najważniejsze w tej sprawie w zakresie dodatków - wygrał nauczyciel, a zatem świadczenia należą się niezależnie od okoliczności, w których znalazł się nauczyciel.

Szkoła prywatna czy państwowa - co jest lepsze dla dziecka? Obecnie aż 11,6 proc. szkół to szkoły prywatne, a jeszcze niedawno szkoła niepubliczna była luksusem. Obecnie co szóste dziecko uczęszcza do niepublicznej placówki.

Ministerstwo Edukacji Narodowej ogłasza nowy program, który ma odmienić sposób, w jaki uczniowie poznają kulturę i naukę. Na realizację projektu „Wyjście z klasą” resort przeznacza ponad 110 milionów złotych. Dzięki temu szkoły z całej Polski będą mogły organizować wyjścia do teatrów, muzeów i instytucji naukowych, a uczniowie zyskają szansę na naukę poprzez doświadczenie. Nabór wniosków rozpocznie się już 27 października.

O innowacyjnym centrum ekologii Punkt Zwrotnym, o tym, jak nauka dbania o środowisko może być zabawą i dlaczego edukacja ekologiczna najmłodszych jest kluczowa rozmawiamy z Małgorzatą Żmijską, Prezeską Fundacji Mamy Projekt.

Nauczyciel, który nie może zrealizować zaplanowanych godzin ponadwymiarowych, bo np. klasa wyjechała na wycieczkę, może mieć przydzielone inne zajęcia. Wtedy zachowa prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe – wyjaśniło MEN. Wskazało, że organizacja pracy szkoły należy do dyrektora.

Pierwsze na świecie ministerstwo oświaty powstało w Polsce. Projekt "Komissyi nad edukacją młodzi szlacheckiej dozór mającej" wyprzedzał o wiele lat rozwiązania innych państw w przedmiocie edukacji. Dziś Dzień Edukacji Narodowej obchodzimy w rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej w 1773 r. Przed 1982 r. był to Dzień Nauczyciela.

W budżetówce wciąż problem nadgodziny. O prawie do nich rzadko decydują nowelizacje ustaw z inicjatywy polityków. Częściej wyroki Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego.

Rozmowa z dr Sylwią Hałas-Dej, prorektorką ds. rozwoju i współpracy z otoczeniem, prezeską Fundacji Rozwoju Akademii Leona Koźmińskiego, o roli uczelni wyższych w kształtowaniu kadr przyszłości i innowacyjnym rozwiązaniu w budowaniu trwałego partnerstwa nauki z biznesem.

Wyobraźmy sobie ucznia, który w świecie przesyconym bodźcami cyfrowymi i nieustanną presją próbuje odnaleźć własną ścieżkę rozwoju. Jego edukacja coraz rzadziej przypomina tradycyjny model z podręcznikiem, tablicą i lekcją w 20-osobowej klasie, gdzie uwaga nauczyciela siłą rzeczy rozprasza się na wielu uczniów. W efekcie część z nich gubi wątek, a braki nadrabia na korepetycjach, które nierzadko pochłaniają nawet kilkanaście procent domowych budżetów. Nic więc dziwnego, że coraz więcej rodzin ma poczucie, iż szkoła sprowadza się do formalności, a faktyczna nauka odbywa się poza nią. Dlatego tak szybko rośnie znaczenie nowych modeli kształcenia. Edukacja coraz częściej odchodzi od dominacji tradycyjnych lekcji grupowych na żywo, zastępując je elastyczną nauką online - we własnym tempie i z większym naciskiem na ocenianie kształtujące zamiast podsumowującego. Taki model wymaga od uczniów większej samodyscypliny, planowania i odporności psychicznej. To jednak nie słabość, lecz przewaga - bo właśnie te umiejętności OECD w „Learning Compass 2030” oraz UNESCO w raporcie „Futures of Education” wskazują jako kluczowe kompetencje XXI wieku.Właśnie dlatego jednym z najcenniejszych zasobów, jakie można zaoferować młodemu człowiekowi, nie jest kolejna platforma czy aplikacja, lecz człowiek - mentor. To on potrafi dostrzec mocne strony ucznia, wesprzeć go w chwilach kryzysu i zainspirować do sięgania wyżej, niż sam miałby odwagę.

"Bez korzeni nie zakwitniesz. Moja Wielka i Mała Ojczyzna" – pod takim hasłem rusza piąta edycja ogólnopolskiego konkursu genealogicznego dla uczniów klas IV–VIII szkół podstawowych. Organizatorem konkursu jest Minister Edukacji oraz Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.