To pewne: będzie zakaz płacenia gotówką, od kiedy, jakie limity dla transakcji prywatnie, a jakie w działalności gospodarczej

• Nowe przepisy o obrocie gotówką: w Polsce i całej Unii Europejskiej
• Gotówki chcą w obrocie przedsiębiorcy, ale i konsumenci
• Zakaz płacenia gotówką: terminy, limity
• Kto chce transakcji bezgotówkowych a kto domaga się gotówki

Poza zachętami do korzystania z płatności bezgotówkowych, które są wygodne i w zasadzie bezkosztowe – choć nie wiadomo jak jeszcze długo – stosowane są na nas różne mniej lub bardziej dostrzegalne formy nacisku mające zniechęcić nas do gotówki. Bankomaty znikają jeszcze szybciej niż wcześniej się pojawiały, a banki wprowadzają limity wypłat. Na dodatek jeśli już to same wysokie nominały: 100 lub 200 zł; spróbujcie tym zapłacić na bazarku, jeśli sprzedawca nie ma urządzenia do obsługi bezgotówkowej. To tylko jeden przykład. A teraz jeszcze uderzą w nas normami prawnymi.

Gotówka będzie zakazana, sprzeciwy tylko przesunęły w czasie wprowadzenie ograniczeń. Jakie limity i od W środę 24 kwietnia 2024 roku Parlament Europejski przyjął pakiet przepisów wzmacniających zestaw narzędzi UE do walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.

Nowe przepisy o obrocie gotówką: w Polsce i całej Unii Europejskiej

Zgodnie z nowym prawem płatności gotówkowe będą możliwe – z pewnymi wyjątkami – jedynie do 10 000 euro. To jednak może nie spodobać się Polakom, którzy w tamtym roku odrzucili podobny plan naszego rządu. Co się zmieni i czy faktycznie nowe przepisy zmniejszą szarą strefę?

Jak komentuje Aleksander Pawlak, prezes firmy Tavex, przyjęte przepisy wprowadzają m.in. zwiększoną czujność w odniesieniu do ultrabogatych osób fizycznych (całkowity majątek o wartości co najmniej 50 000 000 euro, z wyłączeniem ich głównego miejsca zamieszkania). Co więcej, zgodnie z nowym prawem będzie obowiązywał ogólnounijny limit płatności gotówkowych w wysokości 10 000 euro, z wyjątkiem płatności między osobami prywatnymi w kontekście nieprofesjonalnym, oraz środki mające na celu zapewnienie zgodności z ukierunkowanymi sankcjami finansowymi i uniknięcie obchodzenia sankcji.

Gotówki chcą w obrocie przedsiębiorcy, ale i konsumenci

Warto wiedzieć, że w ubiegłym roku w Polsce zakończył się spór związany z pomysłem wprowadzenia limitów płatności gotówkowych. Planowane zmiany zostały odrzucone. Badania Opinia24 przeprowadzone na zlecenie firmy Tavex pokazują, że obecność fizycznych pieniędzy w obiegu jest istotna dla Polaków. Według 90% obywateli całkowita likwidacja gotówki mogłaby negatywnie wpłynąć zarówno na państwową gospodarkę, jak i bezpieczeństwo mieszkańców kraju. 

Zdecydowanie lubimy gotówkę. W 2023 roku aż 38% Polaków wybierało właśnie fizyczny pieniądz jako preferowaną formę płatności dokonując zakupu w lokalach handlowo-usługowych. Jest to wzrost o 6 p.p. w porównaniu r/r. Natomiast płatności bezgotówkowe zanotowały spadek.

–  Nie dziwi więc fakt, że jakiekolwiek działania mające na celu jej ograniczenie spotykają się z dużym sprzeciwem społeczeństwa – wskazuje Aleksander Pawlak.

W ocenie eksperta,  Unia Europejska planując wprowadzenie limitów gotówkowych, nie wzięła pod uwagę kilku istotnych czynników. Jednym z nich jest uwzględnienie w swoim założeniu, klauzuli waloryzacyjnej, a przecież oczywiste jest, że wartość pieniądza zmienia się wraz z upływem lat. Limit ten nie będzie się zmieniał. Pamiętajmy również, że im więcej regulacji, rozporządzeń, nakazów i związanych z tym niejasności, tym większe prawdopodobieństwo, że społeczeństwo będzie próbowało to obejść – dodaje.

Zakaz płacenia gotówką: terminy, limity

Unia Europejska wprowadza również wymóg rejestrowania i zgłaszania transakcji powyżej 3 tys. euro w celu monitoringu prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Oznacza to, że każdy sklep np. z elektroniką będzie musiał być tzw. instytucją obowiązaną, która w przypadku transakcji powyżej wskazanej kwoty musi zweryfikować klienta i zgłosić transakcję właściwej instytucji. W przypadku Polski — Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej (GIIF).

Jak przewiduje Aleksander Pawlak, w związku z nowymi wymogami spadnie akceptowalność gotówki w sklepach meblowych, z elektroniką oraz salonach samochodowych.

– Nikt nie będzie tworzył działu AML badającego klientów kupujących flagowego smartfona, czy słuchawki bezprzewodowe za gotówkę – wskazuje Aleksander Pawlak.

Kto chce transakcji bezgotówkowych a kto domaga się gotówki

– W białych rękawiczkach wycinamy przewagi konkurencyjne płatności gotówkowych doprowadzając do dalszej dominacji duopolu organizacji kartowych. Mniej transakcji gotówkowych to mniej infrastruktury gotówkowej, mniej gotówki i co za tym idzie, większe zyski z interchange, a także jeszcze większa lobbingowa siła dostawców schematów płatniczych – dodaje ekspert.

Bez gotówki dużo łatwiej będzie uzasadnić konieczność wzrostu opłat. Dzieje się tak np. w Wielkiej Brytanii, gdzie jedną z pierwszych decyzji po Brexicie (Unia reguluje stawki interchange) były podwyżki zaserwowane przez dwie czołowe organizacje kartowe.

– Warto podkreślić, że rezygnacja z fizycznej formy pieniądza nie spowoduje eliminacji szarej strefy, której kształt nadają przede wszystkim nieuczciwe praktyki podatkowe. Nowe regulacje mogą paradoksalnie przyczynić się do utraty kontroli przez odpowiednie urzędy nad transakcjami do tej pory ewidencjonowanymi i zepchnąć je właśnie do szarej strefy – podsumowuje. Aleksander Pawlak.

Płatności gotówkowe należy również rozpatrywać w kontekście patriotyzmu gospodarczego. Polega on na tym, że koszty płatności gotówkowych przekładają się na przychód w Polsce, podczas gdy płatności elektroniczne (np. kartowe) zasilają zagraniczne budżety głównie Visy i Mastercarda.