Dziennik Ustaw - rok 2008 nr 64 poz. 399

Na podstawie art. 57 ust. 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 69, poz. 625, z późn. zm.¹⁾) zarządza się, co następuje:

Wprowadza się w 2008 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej program:

1) zwalczania i kontroli:

a) gruźlicy bydła (Bovine tuberculosis), który jest określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia,

b) enzootycznej białaczki bydła (Enzootic bovine leucosis – EBL), który jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia,

c) zakażeń wirusami wysoce zjadliwej grypy ptaków u drobiu i ptaków dzikich, który jest określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia;

2) zwalczania:

a) gąbczastej encefalopatii bydła (Bovine spongiform encephalopathy – BSE), który jest określony w załączniku nr 4 do rozporządzenia,

b) wścieklizny (Rabies), który jest określony w załączniku nr 5 do rozporządzenia.

Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Prezes Rady Ministrów: D. Tusk

¹⁾ Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 23, poz. 188 i Nr 33, poz. 289, z 2006 r. Nr 17, poz. 127, Nr 144, poz. 1045 i Nr 249, poz. 1830 oraz z 2007 r. Nr 133, poz. 920.

Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 1 kwietnia 2008 r. (poz. 399)

Załącznik nr 1

Program zwalczania i kontroli gruźlicy bydła (Bovine tuberculosis)

1. Identyfikacja programu

Państwo członkowskie: Rzeczpospolita Polska

Choroba: Gruźlica bydła (Bovine tuberculosis)

Rok wdrożenia: 2008

2. Dane historyczne dotyczące sytuacji epizootycznej w zakresie gruźlicy bydła

Działania w zakresie zwalczania gruźlicy bydła zostały zapoczątkowane w Rzeczypospolitej Polskiej wraz z wejściem w życie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 sierpnia 1927 r. o zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych (Dz. U. Nr 77, poz. 673, z późn. zm.).

Skutkiem prowadzonych po 1945 r. działań było uzyskanie przez poszczególne województwa statusu województwa urzędowo wolnego od gruźlicy bydła. Ostatnie województwo uzyskało ten status w 1975 r. Z dniem 1 grudnia 1975 r. terytorium państwa uznano za wolne od gruźlicy bydła [Komunikat Ministra Rolnictwa z dnia 24 grudnia 1975 r. (nr WETgb-641-8/75) w sprawie uznania obszaru Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej za wolny od gruźlicy bydła (Dz. U. Min. Rol. z 1976 r. nr 2, poz. 7)].

Poniższa tabela przedstawia daty uzyskiwania przez poszczególne województwa statusu województwa urzędowo wolnego od gruźlicy bydła, odzwierciedlając obecnie obowiązujący podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej.

 

Po uznaniu Polski za kraj wolny od gruźlicy bydła, zapoczątkowano w 1975 r. badanie bydła według schematu: 1/3 pogłowia bydła rocznie na terenie każdego województwa, zgodnie z przyjętym przez Ministra Rolnictwa programem kontroli gruźlicy bydła.

Wspomniany program kontroli, aktualizowany w ramach „Rocznych założeń dla kontroli chorób zakaźnych zwierząt”, obowiązywał do 1999 r., kiedy kwestię monitoringu gruźlicy bydła uregulowało rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 12 października 1999 r. w sprawie określenia rodzaju prób, zakresu badań i sposobu prowadzenia dokumentacji przy badaniach kontrolnych występowania zakażeń zwierząt oraz pozostałości chemicznych, biologicznych, leków i skażeń promieniotwórczych w tkankach zwierząt, mięsie, środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego i niejadalnych surowcach zwierzęcych (Dz. U. Nr 93, poz. 1080, z późn. zm.).

Zgodnie z regulacją zawartą w wyżej wymienionym rozporządzeniu, w każdym roku należało przeprowadzić badanie testem tuberkulinowym 1/3 pogłowia bydła w wieku powyżej 6 tygodnia życia znajdującego się na obszarze każdego powiatu, tak aby w 3 kolejnych latach zbadać całe pogłowie bydła na obszarze powiatu.

Następnie kwestia monitoringu gruźlicy bydła uregulowana została w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 kwietnia 2003 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli, zakresu badań oraz zasady ich finansowania (Dz. U. Nr 62 poz. 571). Zmiana, w porównaniu z wcześniejszą regulacją polegała na sprecyzowaniu, że badania odbywają się przy zastosowaniu metody tuberkulinizacji śródskórnej.

Od grudnia 2004 r. kwestię badań kontrolnych w kierunku gruźlicy bydła reguluje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. Nr 282 poz. 2813 oraz z 2006 r. Nr 44 poz. 315.). Rozporządzenie to stanowi, że w celu kontroli występowania gruźlicy bydła corocznie tuberkulinizacją śródskórną obejmuje się 1/3 stad bydła na obszarze powiatu tak, aby w okresie 3 lat poddać badaniu wszystkie stada bydła znajdujące się na obszarze tego powiatu. Badaniu poddaje się bydło powyżej 6 tygodnia życia. Zmiana, w porównaniu z wcześniejszą regulacją, polega na określeniu, że badania obejmują 1/3 stad bydła, a nie 1/3 pogłowia bydła na obszarze każdego powiatu.

3. Opis programu

W Rzeczypospolitej Polskiej jest obecnie prowadzony program kontroli gruźlicy bydła, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określania jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt.

Badaniami jest objęte całe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Corocznie bada się 1/3 stad bydła, znajdujących się na obszarze powiatu, co umożliwia zbadanie wszystkich stad bydła w okresie 3 lat.

Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa liczba stad utrzymujących bydło oraz stan pogłowia bydła na dzień 31 grudnia 2006 r. (raport z dnia 20 stycznia 2007 r.), przedstawiał się następująco:

 

Zgodnie z powyższymi danymi, w jednym roku program objąłby 2 104 508 sztuk bydła, w 273 381 stadach (1/3 z ogólnej liczby stad).

Badaniem objęte zostanie bydło powyżej 6 tygodni życia.

Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa liczba stad utrzymujących bydło powyżej 6 tygodni życia oraz stan pogłowia bydła w tych stadach na dzień 31 grudnia 2006 roku (raport z dnia 20 stycznia 2007 r.), przedstawiał się następująco:

 

Zgodnie z powyższymi danymi programem zostanie objętych 2 050 158 sztuk bydła, w 267 837 stadach (1/3 z ogólnej liczby stad utrzymujących bydło powyżej 6 tygodni życia).

Sposób postępowania w przypadku wystąpienia podejrzenia lub stwierdzenia gruźlicy bydła reguluje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie zwalczania gruźlicy bydła (Dz. U. Nr 258, poz. 2585).

W przypadku podejrzenia choroby powiatowy lekarz weterynarii podejmuje niezwłocznie czynności mające na celu potwierdzenie lub wykluczenie choroby. Organ ten przeprowadza dochodzenie epizootyczne, badanie kliniczne zwierząt, badanie poubojowe, sekcję zwłok lub wykonuje test diagnostyczny albo pobiera próby do badań diagnostycznych. Obejmuje stado nadzorem i nakłada na nie restrykcje w postaci zakazu przemieszczania bydła do stada oraz ze stada, z wyłączeniem przemieszczania dokonywanego w celu przeprowadzenia natychmiastowego uboju. Sztuki podejrzane o chorobę zostają odizolowane od reszty stada. Ponadto powiatowy lekarz weterynarii podejmuje inne niezbędne czynności zmierzające do zapobieżenia rozprzestrzenianiu się gruźlicy bydła.

Zgodnie z art. 51 ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz § 5 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie zwalczania gruźlicy bydła, w przypadku stwierdzenia gruźlicy bydła, powiatowy lekarz weterynarii powiadamia powiatowego państwowego inspektora sanitarnego oraz podmiot skupujący mleko. Wyznacza ognisko choroby oraz zakazuje przemieszczania bydła do oraz z chorego stada (dozwolone jest jedynie przemieszczanie w celu dokonania natychmiastowego uboju). Mleko chorych zwierząt może zostać wykorzystane jedynie, po odpowiedniej obróbce cieplnej, do skarmiania zwierząt w danym gospodarstwie. Powiatowy lekarz weterynarii nakazuje oznakowanie i izolację w stadzie chorych sztuk do czasu ich zabicia.

Powiatowy lekarz weterynarii podejmuje również inne czynności, zgodnie z przepisami rozporządzenia z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie zwalczania gruźlicy bydła.

Ognisko choroby uznaje się za wygasłe, jeżeli wszystkie sztuki chore zostały zabite lub padły, przeprowadzone zostało oczyszczanie i odkażanie, a wyniki dwóch kolejnych testów tuberkulinizacji porównawczej, przeprowadzonych w określonym czasie u pozostałych sztuk w stadzie są ujemne. Pierwszy test przeprowadza się nie wcześniej niż po upływie 60 dni, drugi zaś nie wcześniej niż w czwartym i nie później niż w dwunastym miesiącu od dnia usunięcia ostatniego chorego zwierzęcia z ogniska.

Warunki konieczne do uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne od gruźlicy bydła zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt Dz. U. Nr 126, poz. 1058).

Program nie wprowadza dodatkowych wymagań co do przemieszczania bydła w związku ze statusami epizootycznymi poszczególnych regionów.

Gruźlica bydła jest chorobą nie podlegającą leczeniu, nie wykonuje się także szczepień przeciwko tej chorobie.

Celem długofalowym jest uznanie całego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za urzędowo wolne od tej jednostki chorobowej. Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie mogło zostać uznane za urzędowo wolne od choroby, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:

1) odsetek stad zakażonych gruźlicą bydła nie przekroczył w okresie 6 kolejnych lat 0,1 % wszystkich stad bydła;

2) przynajmniej 99,9 % stad bydła zostało uznane za urzędowo wolne od gruźlicy bydła w okresie 6 lat;

3) możliwa jest identyfikacja stada pochodzenia i stada przejściowego dla każdej sztuki bydła;

4) wszystkie zwierzęta rzeźne z gatunku bydło pochodzące z danego obszaru są poddawane badaniu poubojowemu;

5) są przestrzegane przepisy w sprawie zawieszania i uchylania statusu stada urzędowo wolnego od gruźlicy bydła;

6) nie szczepi się bydła przeciwko gruźlicy oraz nie leczy się bydła chorego na tę chorobę;

7) bydło wprowadzane na terytorium kraju, do chowu lub hodowli, pochodzi wyłącznie z państw lub regionów uznanych za wolne od gruźlicy bydła oraz uzyskało wynik ujemny w indywidualnym teście tuberkulinizacji.

4. Środki przewidziane programem

4.1. Podsumowanie środków przewidzianych programem

4.2. Władza centralna odpowiedzialna za nadzór i koordynację realizowanego programu

Zgodnie z art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu kontroli i zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, a w przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej, informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji zgodnie z przepisami obowiązującymi w Unii Europejskiej.

Odpowiedzialność terenowych organów Inspekcji Weterynaryjnej za realizację programów określona została w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 121, poz. 842) oraz ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

4.3. Opis i określenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których program będzie realizowany

Program wprowadza się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Programem będzie objętych 16 województw, w skład których wchodzi 314 powiatów oraz 65 miast na prawach powiatów.

Mapa 1. Obecny podział administracyjny terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na województwa

4.4. Najważniejsze akty prawne w zakresie objętym programem

4.4.1. Regulacje prawne dotyczące rejestracji gospodarstw

1) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

2) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie rejestru podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną (Dz. U. Nr 134, poz. 946);

3) ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2004 r. Nr 10, poz. 76, z późn. zm.);

4) ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. Nr 91, poz. 872 z późn. zm.);

5) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zamieszczanych w rejestrze zwierząt gospodarskich oznakowanych (Dz. U. Nr 152, poz. 1605).

4.4.2. Regulacje prawne dotyczące identyfikacji zwierząt

1) ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;

2) rozporządzenie Komisji (WE) nr 911/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 Parlamentu europejskiego i Rady w zakresie kolczyków, paszportów i rejestrów gospodarstw (Dz. Urz. UE L 163 z 30.04.2004, str. 65, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 46, str. 242, z późn. zm.);

3) rozporządzenie Komisji (WE) nr 494/98 z dnia 27 lutego 1998 r. ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do Rozporządzenia Rady (WE) nr 820/97 w odniesieniu do stosowania minimalnych sankcji administracyjnych w ramach systemu identyfikacji i rejestracji bydła (Dz. Urz. WE L 60 z 28.02.1998 r., str. 78, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 46, str. 12, z późn. zm.);

4) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 maja 2004 r. w sprawie sposobu oznakowania bydła, owiec i kóz oraz świń, określenia wzorów znaków identyfikacyjnych oraz wymagań i warunków technicznych kolczyków dla zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 136, poz. 1455, z późn. zm.);

5) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 czerwca 2007 r. w sprawie wzoru paszportu bydła (Dz. U. Nr 112, poz. 772);

6) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 lipca 2005 r. w sprawie księgi rejestracji bydła, świń, owiec lub kóz (Dz. U. Nr 151, poz. 1268).

4.4.3. Regulacje prawne dotyczące powiadamiania o gruźlicy bydła

1) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

2) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 listopada 2005 r. w sprawie zakresu, sposobu i terminów przekazywania informacji o występowaniu chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania i rejestracji oraz o wynikach monitorowania chorób odzwierzęcych i odzwierzęcych czynników chorobotwórczych, a także związanej z nimi oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (Dz. U. Nr 242, poz. 2045).

4.4.4. Regulacje prawne dotyczące działań podejmowanych w przypadku stwierdzenia wystąpienia gruźlicy bydła, mających na celu zwalczanie gruźlicy bydła:

1) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

2) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie zwalczania gruźlicy bydła;

3) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 sierpnia 2005 r. w sprawie sposobu i warunków wprowadzania czasowych zakazów opuszczania ogniska choroby zakaźnej zwierząt oraz czasowych ograniczeń w ruchu osobowym lub pojazdów (Dz. U. Nr 169, poz. 1423);

4) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 126, poz. 1058).

4.4.5. Regulacje prawne dotyczące kwalifikacji zwierząt i stad na podstawie kryterium występowania lub zagrożenia wystąpienia gruźlicy bydła

1) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie zwalczania gruźlicy bydła;

2) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt.

4.4.6. Regulacje prawne dotyczące w szczególności zasady przemieszczania zwierząt narażonych na kontakt lub zakażenie gruźlicą bydła

1) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie zwalczania gruźlicy bydła;

2) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 sierpnia 2005 r. w sprawie sposobu i warunków wprowadzania czasowych zakazów opuszczania ogniska choroby zakaźnej zwierząt oraz czasowych ograniczeń w ruchu osobowym lub pojazdów.

4.4.7. Regulacje prawne dotyczące kontroli występowania gruźlicy bydła

1) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt.

4.4.8. Regulacje prawne dotyczące odszkodowań dla posiadaczy zwierząt zabitych z nakazu właściwych organów w związku z kontrolą i zwalczaniem gruźlicy bydła

1) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

5. Ogólny opis kosztów i korzyści

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 sierpnia 2004 r. w sprawie warunków i wysokości wynagrodzenia za wykonywanie czynności przez lekarzy weterynarii i inne osoby wyznaczone przez powiatowego lekarza weterynarii (Dz. U. Nr 178, poz. 1837, z późn. zm.), wynagrodzenie za badanie alergiczne (tuberkulinizację) przeprowadzone przez prywatnie praktykującego lekarza weterynarii, wyznaczonego do wykonywania czynności urzędowych w imieniu organów Inspekcji Weterynaryjnej zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej wynosi:

1) 15,00 zł – za pierwszą sztukę w stadzie;

2) 7,50 zł – za każde zwierzę w stadzie – od 2 do 5 sztuk;

3) 6,00 zł – za każde następne zwierzę w stadzie – powyżej 5 sztuk.

W celu określenia kwot wynagrodzenia za przeprowadzenie badań wstępnie przyjęto na potrzeby programu, że w czasie jego realizacji zostanie przebadanych 267 837 sztuk bydła, o których mowa w pkt 1 548 463 sztuk bydła, o których mowa w pkt 2, oraz 1 233 858 sztuk bydła, o których mowa w pkt 3.

Całkowite koszty związane z realizacją programu są przewidziane na kwotę 27 490 684 zł (7 048 893,33 euro według kursu NBP – Narodowego Banku Polskiego na dzień 18 stycznia 2007 r. 1 euro 3,90 zł).

Główną korzyścią z realizacji programu dla właścicieli stad oraz podmiotów prowadzących obrót bydłem będzie prowadzenie swobodnego handlu bydłem wewnątrz Wspólnoty, dzięki uzyskaniu statusów regionów urzędowo wolnych. Po uznaniu danego stada i regionu za urzędowo wolne od gruźlicy bydła, będzie możliwy swobodny handel bydłem, bez przeszkód o charakterze sanitarnym, co zwiększy konkurencyjność polskich hodowców i producentów bydła na rynku unijnym, jak również na rynkach państw trzecich.

Dodatkową korzyścią płynącą z realizacji programu, będzie możliwość uniknięcia strat bezpośrednich – kosztów wynikających ze zmniejszenia produkcji. W celu utrzymania statusu stada uznanego za urzędowo wolne od gruźlicy bydła wystarczy wykonywać badania w kierunku tej jednostki chorobowej jedynie co trzy lata. Ponadto, w regionach uznanych za urzędowo wolne od gruźlicy bydła, będzie można zmniejszyć częstotliwość badań po osiągnięciu statusu. Później będzie możliwa dalsza redukcja częstości badań, jednak dopiero wtedy, gdy sytuacja epizootyczna w zakresie gruźlicy bydła poprawi się na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przez co zostaną obniżone całkowite koszty wykonywanych badań.

Załącznik nr 2

Program zwalczania i kontroli enzootycznei białaczki bydła

(Enzootic bovine leucosis – EBL)

1. Identyfikacja programu

Państwo członkowskie: Rzeczpospolita Polska

Choroba: Enzootyczna białaczka bydła (EBL)

Rok wdrożenia: 2008

2. Dane historyczne dotyczące sytuacji epizootycznej w zakresie enzootycznei białaczki bydła

Zwalczanie enzootycznej białaczki bydła prowadzi się w Polsce od 1979 r. Pierwotnie zwalczanie tej jednostki chorobowej prowadzono na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 sierpnia 1927 r. o zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych (Dz. U. Nr 77, poz. 673, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 28 marca 1979 r. w sprawie obowiązku zgłaszania oraz zwalczania enzootycznej białaczki bydła (Dz. U. Nr 8, poz. 51), na podstawie którego w § 1 włączono enzootyczną białaczkę bydła do chorób podlegających zwalczaniu, a jej postać guzowatą do zaraźliwych chorób zwierzęcych podlegających obowiązkowi zgłaszania w myśl art. 20 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 sierpnia 1927 r. o zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych. Zgodnie z przepisami powyższego rozporządzenia, zwierzę, u którego podejrzewano białaczkę guzowatą, powinno być zabite po uprzednim odosobnieniu i oznakowaniu przez wycięcie trójkątnego otworu w lewej małżowinie usznej, a jego zwłoki poddane badaniu histopatologicznemu w kierunku enzootycznej białaczki bydła. Jeżeli badanie potwierdziło wystąpienie tej jednostki chorobowej, wojewoda wydawał decyzję o uznaniu gospodarstwa za zapowietrzone enzootyczną białaczką bydła. W decyzji tej wojewoda mógł:

1) nakazać poddanie zwierząt okresowym badaniom w kierunku enzootycznej białaczki bydła;

2) nakazać odosobnienie lub zabicie zwierząt, u których stwierdzono tę chorobę;

3) nakazać oczyszczenie i odkażenie pomieszczeń dla zwierząt;

4) zakazać wyprowadzania bydła z gospodarstwa, z wyjątkiem zwierząt przeznaczonych do uboju lub kierowanych do izolacji.

Za bydło zabite przysługiwało odszkodowanie w wysokości wartości rynkowej zwierzęcia.

Jednocześnie, zgodnie z § 3 powyższego rozporządzenia, gospodarstwo uznawane było za wolne od enzootycznej białaczki bydła, jeżeli:

1) były prowadzone systematyczne badania laboratoryjne, na podstawie których nie wykryto choroby w okresie ostatnich dwu lat, lub;

2) nie wykryto postaci guzowatej enzootycznej białaczki bydła w okresie ostatnich pięciu lat, a ponadto

3) w razie uprzedniego uznania gospodarstwa za zapowietrzone, jeżeli zostały spełnione nakazy i zakazy określone w decyzji wojewody, a zwierzęta nowo wprowadzone do gospodarstwa pochodziły z gospodarstw uznanych za wolne od enzootycznej białaczki bydła.

Obszar województwa uznawany był za wolny od enzootycznej białaczki bydła, jeżeli:

1) w okresie ostatnich 5 lat w pogłowiu bydła wykryto nie więcej niż 0,03 promile zwierząt dotkniętych białaczką guzowatą,

2) były usuwane wszystkie zwierzęta, u których stwierdzono enzootyczną białaczkę bydła w wyniku powszechnych okresowych badań laboratoryjnych,

3) zwierzęta wprowadzane na teren województwa pochodziły z gospodarstw uznanych za wolne od enzootycznej białaczki bydła.

Uznanie gospodarstwa lub obszaru województwa za wolne od tej jednostki chorobowej stwierdzał, zgodnie z powyższym rozporządzeniem wojewódzki zakład weterynarii. Wojewoda mógł zarządzić badanie bydła w kierunku enzootycznej białaczki bydła oraz rejestrację zwierząt dotkniętych tą chorobą na obszarze całego województwa, określonych gmin lub gospodarstw oraz wprowadzić ograniczenie lub całkowity zakaz wwozu, wywozu, rozprowadzania bydła do chowu i hodowli oraz do innych celów z obszarów lub gospodarstw nie uznanych za wolne od enzootycznej białaczki bydła. Wojewodowie korzystali z tych możliwości prawnych, jednakże niewystarczające środki budżetowe przeznaczone na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt nie pozwalały na zwalczenie tej jednostki chorobowej na terytorium całego kraju. Od 1989 r., tj. od daty wejścia w życie rozporządzenia Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 3 października 1989 r. w sprawie obowiązku zgłaszania oraz zwalczania enzootycznej białaczki bydła (Dz. U. Nr 57, poz. 341), na podstawie którego do zaraźliwych chorób zwierzęcych podlegających obowiązkowi zgłaszania oraz zwalczania włączono enzootyczną białaczkę bydła, rozpoczęto bardziej intensywne działania mające na celu zwalczenie tej jednostki chorobowej. Przepisy prawa pozwalały w tym czasie na wprowadzenie dodatkowych środków zwalczania, gdyż w razie podejrzenia lub stwierdzenia enzootycznej białaczki bydła mogły zostać zastosowane następujące środki:

1) odosobnienie, obserwowanie, rejestrowanie i znakowanie zwierząt dotkniętych enzootyczną białaczką bydła;

2) uznanie gospodarstwa lub jego części za zamknięte dla wyprowadzania i wprowadzania do niego zwierząt chorych, podejrzanych bądź wrażliwych na chorobę oraz określenie sposobu zużycia surowców ze zwierząt dotkniętych enzootyczną białaczką bydła;

3) zakaz obrotu bydłem dotkniętym enzootyczną białaczką bydła lub podejrzanym o tę chorobę w celach chowu lub hodowli;

4) badanie przez lekarza weterynarii zwierząt podejrzanych o enzootyczną białaczkę bydła i wrażliwych na tę chorobę oraz wykonywanie sekcji zwłok zwierząt zabitych i padłych;

5) pobieranie próbek części narządów i krwi zwierząt w celach rozpoznawczych;

6) zabijanie zwierząt dotkniętych enzootyczną białaczką bydła, gdy można przypuszczać, że tylko w ten sposób zostanie opanowane rozprzestrzenianie się choroby;

7) oczyszczanie i odkażanie pomieszczeń, w których przebywały zwierzęta dotknięte enzootyczną białaczką bydła;

8) ogłaszanie informacji o wybuchu i wygaśnięciu enzootycznej białaczki bydła.

Za bydło zabite w wyniku decyzji terenowego organu administracji państwowej o właściwości szczególnej do spraw weterynarii stopnia wojewódzkiego, posiadaczowi przysługiwało odszkodowanie o wartości szacunkowej zwierzęcia, pomniejszonej o wartość sprzedanego mięsa.

Enzootyczną białaczkę bydła uznawano za wygasłą i uchylenie zastosowanych wymienionych powyżej restrykcji następowało, gdy w gospodarstwie lub jego części:

1) nie wykryto tej choroby w okresie ostatnich 2 lat;

2) uzyskano dwukrotny ujemny wynik badania serologicznego w kierunku enzootycznej białaczki bydła, którym objęto całe pogłowie bydła w wieku powyżej 2 lat i badania wykonano w okresie ostatnich 12 miesięcy, a przerwa między badaniami nie była mniejsza niż 4 miesiące;

3) wprowadzane bydło pochodziło z gospodarstw, w których nie stwierdzono enzootycznej białaczki bydła, a zwierzęta w wieku powyżej 2 lat uzyskały ujemny wynik badania serologicznego.

Dany obszar administracyjny kraju uznawano za wolny od enzootycznej białaczki bydła, jeżeli:

1) równocześnie w 99,9% gospodarstw nie stwierdzono enzootycznej białaczki bydła;

2) usunięto wszystkie zwierzęta, u których stwierdzono tę chorobę.

Od grudnia 1997 r., to jest od wejścia w życie ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (tj. Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 752, z późn. zm.), prowadzono zwalczanie enzootycznej białaczki bydła zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 3 października 1989 r. w sprawie obowiązku zgłaszania oraz zwalczania enzootycznej białaczki bydła, które w tym czasie nadal obowiązywało.

Do 1998 r. w Polsce obowiązywał podział administracyjny na 49 województw. W tym okresie wiele województw uzyskało status wolnych od enzootycznej białaczki bydła, na podstawie wydanych przez Wojewodów rozporządzeń o uzyskaniu przez województwa statusu wolnych od tej choroby.

Od dnia 1 stycznia 1999 r., po reformie państwa i powstaniu nowych województw i powiatów, niektóre byłe rejony objęte akcją zwalczania enzootycznej białaczki bydła nie uzyskały statusu powiatów lub ich terytorium rozdzielono pomiędzy nowo powstałe powiaty i województwa. Zmiana podziału administracyjnego kraju spowodowała sytuację, że w wielu obecnie funkcjonujących województwach i powiatach doszło do zmiany odsetka stad wolnych i w chwili obecnej nie można go określić jako większy niż 99,98%.

W 1999 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 12 października 1999 r. w sprawie określenia rodzaju prób, zakresu badań i sposobu prowadzenia dokumentacji przy badaniach kontrolnych występowania zakażeń zwierząt oraz pozostałości chemicznych, biologicznych, leków i skażeń promieniotwórczych w tkankach zwierząt, mięsie, środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego i niejadalnych surowcach zwierzęcych (Dz. U. Nr 93, poz. 1080), które precyzowało sposób postępowania przy zwalczaniu enzootycznej białaczki bydła, a w szczególności sposób prowadzenia badań kontrolnych w kierunku tej jednostki chorobowej. Zasady te były zgodne z przepisami prawa wspólnotowego.

Jednakże, należy stwierdzić, że do dnia 1 maja 2004 r. gospodarstwa były traktowane jako pojedyncze jednostki epizootyczne, zatem nie prowadzono monitoringu w odniesieniu do stad, tylko w odniesieniu do gospodarstw na danym obszarze. W zależności od sytuacji epizootycznej powiatów, zwierzęta do badania typowano w taki sposób, aby:

1) na obszarze powiatu, gdzie poziom zakażonych zwierząt nie przekraczał 99,8%, zbadać 1/3 pogłowia w gospodarstwach, przy czym powiaty dzielono na mniejsze jednostki – gminy,

2) typowanie w przybliżeniu odpowiadało około 1/3 liczebności pogłowia na danym obszarze.

W związku z powyższym na obszarach, które otrzymały status wolnych od enzootycznej białaczki bydła, prowadzono badania kontrolne zgodnie z przedstawionymi wyżej założeniami, a w gospodarstwach, w których wystąpiło podejrzenie enzootycznej białaczki bydła lub stwierdzono wystąpienie tej choroby, prowadzono zwalczanie enzootycznej białaczki bydła według przepisów prawa. Jednakże, ze względu na zbyt małą ilość środków budżetowych przeznaczonych w szczególności na wykup bydła dodatniego, Inspekcja Weterynaryjna nie mogła we właściwy sposób zwalczać choroby.

Po dniu 1 maja 2004 r., w stadach uznanych wcześniej za wolne od enzootycznej białaczki bydła, nadal prowadzono badania kontrolne oraz zwalczanie choroby w stadach uznanych za zakażone, z uwzględnieniem wykupu wszystkich sztuk bydła z dodatnimi wynikami badań w kierunku enzootycznej białaczki bydła.

Enzootyczną białaczkę bydła zwalcza się na podstawie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła (Dz. U. Nr 30, poz. 260).

Badania kontrolne w kierunku enzootycznej białaczki bydła prowadzi się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. Nr 282, poz. 2813, z późn. zm.). Od tego czasu rozpoczęto prowadzenie badań monitoringowych w kierunku enzootycznej białaczki bydła w oparciu o stada.

Liczbę badań w kierunku enzootycznej białaczki bydła wraz z liczbą wyników dodatnich w okresie 2000 – 2006 ilustruje tabela 1.

Tabela 1.

* oznacza liczbę stad

Graficzne odzwierciedlenie Tabeli 1 przedstawiają wykresy 1 – 3.

Wykres 1.

Liczba zwierząt przebadanych w kierunku enzootycznej białaczki bydła w latach 2000 – 2006.

Wykres 2.

Liczba zwierząt z wynikiem dodatnim w kierunku enzootycznej białaczki bydła w latać 2000 – 2003 oraz stad z wynikiem dodatnim w latach 2004 – 2006.

Wykres 3.

Porównanie liczby stad przebadanych w kierunku enzootycznej białaczki bydła do liczby stad zakażonych w latach 2003 – 2006.

Większość przypadków enzootycznej białaczki bydła jest diagnozowana na etapie przedklinicznym. W tym celu do diagnostyki wykorzystuje się metody badania serologicznego. Opisywane w programie wielkości odnoszą się do tego etapu przebiegu choroby.

Guzowata postać białaczki bydła występuje w Polsce bardzo rzadko. W 2004 r. odnotowano 12 potwierdzonych przypadków, natomiast w 2005 r. – 16 przypadków, przede wszystkim w województwach warmińsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim.

W roku 2006 stwierdzono 32 wyniki dodatnie z próbek pobranych ze zmian guzowatych nasuwających podejrzenie choroby.

Na podstawie danych przedstawionych w pkt 6.1. można przyjąć, że obecnie najbardziej satysfakcjonująca sytuacja w odniesieniu do enzootycznej białaczki bydła występuje w województwach śląskim, lubelskim, podkarpackim i świętokrzyskim, a najmniej w województwach: kujawsko-pomorskim, lubuskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim oraz zachodniopomorskim.

3. Opis programu

Program zwalczania enzootycznej białaczki bydła będzie prowadzony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem województwa śląskiego i świętokrzyskiego oraz niektórych powiatów województwa dolnośląskiego (bolesławiecki, jaworski, jeleniogórski, Jelenia Góra, kamiennogórski, legnicki, Legnica, lubański, lubiński, lwówecki, polkowicki, wołowski, zgorzelecki, złotoryjski), łódzkiego (brzeziński, łaski, łódzki, Łódź, opoczyński, pabianicki, pajęczański, piotrkowski, Piotrków Trybunalski, poddębicki, rawski, skierniewicki, Skierniewice, tomaszowski, wieluński, zduńskowolski), małopolskiego (brzeski, bocheński, chrzanowski, gorlicki, miechowski, myślenicki, oświęcimski, olkuski, tarnowski, Tarnów, wielicki), podkarpackiego (bieszczadzki, brzozowski, jasielski, krośnieński, Krosno, leski, leżajski, łańcucki, rzeszowski, Rzeszów, sanocki, strzyżowski), wielkopolskiego (jarociński, kaliski, Kalisz, kolski, koniński, Konin, krotoszyński, słupecki, turecki, wrzesiński), których obszar został uznany za urzędowo wolny od enzootycznej białaczki bydła przez Komisję Europejską decyzją nr 2007/559/WE z dnia 2 sierpnia 2007 r. zmieniającą decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych regionów administracyjnych Polski za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła (Dz. Urz. UE L 212 z 14.08.2007, str. 20). W związku z tym na wyżej wymienionych obszarach będą prowadzone działania kontrolne mające na celu utrzymanie statusu obszaru wolnego od tej choroby. W przypadku stwierdzenia ognisk choroby na tym obszarze w trakcie działań mających na celu utrzymanie uzyskanego statusu, będzie prowadzone jej zwalczanie w tych ogniskach.

Na obszarze powiatów pozostałych 14 województw będzie prowadzone zwalczanie enzootycznej białaczki bydła w celu uznania ich za urzędowo wolne od tej choroby.

W odniesieniu do stad i zwierząt, które będą poddane testom w kierunku enzootycznej białaczki bydła, badaniom będą podlegać poniżej wymienione stada oraz zwierzęta znajdujące się w tych stadach (za wyjątkiem stad urzędowo wolnych od choroby, położonych w regionach uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła). Badania będą przeprowadzane w następujących stadach:

1) uznanych za urzędowo wolne od enzootycznej białaczki bydła, które nie znajdują się na obszarach uznanych za urzędowo wolne od choroby – badaniu podlegają zwierzęta powyżej 24 miesięcy życia, stada są badane w systemie 3 letnim (1/3 stad urzędowo wolnych rocznie).

2) które ubiegają się o uzyskanie statusu stada urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła i w których na podstawie klinicznych objawów lub w wyniku przeprowadzonych testów w kierunku enzootycznej białaczki bydła nie stwierdzono przypadku jej wystąpienia w stadzie w okresie ostatnich 2 lat, zwierzęta w wieku powyżej 24 miesięcy życia badane są dwukrotne w odstępach 4 miesięcznych;

3) w których status urzędowo wolny od choroby został zawieszony, a pojedyncze zwierzę reagujące dodatnio oraz jego potomstwo zostały usunięte ze stada – dwukrotne badanie wszystkich zwierząt powyżej 12 miesięcy życia w stadzie, w odstępach co najmniej 4 miesięcznych, nie dłuższych jednak niż 12 miesięcy, po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia usunięcia ze stada zwierzęcia reagującego dodatnio oraz jego potomstwa;

4) w których status urzędowo wolny od choroby został zawieszony i w których przynajmniej dwa zwierzęta reagujące dodatnio, a w przypadku krów ich potomstwo, zostały usunięte ze stada – dwukrotne badanie wszystkich zwierząt w stadzie powyżej 12 miesięcy życia, w odstępach co najmniej 4 miesięcznych, nie dłuższych jednak niż 12 miesięcy oraz ewentualne badanie zwierząt, które pozostają w stadzie do ukończenia 24 miesiąca życia (w przypadku nie skierowania ich do uboju);

5) w których podejrzewa się zakażenie enzootyczną białaczką bydła – badanie zwierząt podejrzanych w celu potwierdzenia lub wykluczenia enzootycznej białaczki bydła, a w przypadku stwierdzenia choroby w stadzie – badanie pozostałych sztuk zwierząt powyżej12 miesięcy życia;

6) powiązanych epizootycznie ze stadami, w których stwierdzono zwierzęta reagujące dodatnio w kierunku enzootycznej białaczki bydła.

4. Środki przewidziane programem

Sposób postępowania w przypadku wystąpienia podejrzenia lub stwierdzenia enzootycznej białaczki bydła w stadzie jest określony w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła oraz w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 126, poz. 1058), które implementują postanowienia dyrektywy Rady 64/432/EWG z dnia 26 czerwca 1964 r. w sprawie problemów zdrowotnych zwierząt wpływających na handel wewnątrzwspólnotowy bydłem i trzodą chlewną (Dz. Urz. WE L 121 z 29.07.1964, str. 1977, z późń. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 3, t. 1, str. 13, z późn. zm.). Przepisy wymienionych rozporządzeń będą stanowić podstawę prawną podejmowanych działań.

4.1. Wykaz środków przewidzianych programem

4.2. Władza centralna odpowiedzialna za nadzór i koordynację realizowanego programu

Zgodnie z art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, a w przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej, informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji, zgodnie z przepisami obowiązującymi w Unii Europejskiej.

Odpowiedzialność organów Inspekcji Weterynaryjnej za realizację programów została określona w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej oraz ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

4.3. Opis i określenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których będzie realizowany program

W 2008 r. program zwalczania i kontroli enzootycznej białaczki bydła będzie realizowany na całym terytorium Rzeczypospolitej Polski, tj. na obszarze 16 województw, w skład których wchodzi 314 powiatów oraz 65 miast na prawach powiatu.

W regionach, których obszar został uznany za urzędowo wolny od enzootycznej białaczki bydła przez Komisję Europejską decyzją nr 2007/559/WE z dnia 2 sierpnia 2007 r. zmieniającą decyzję 2003/467/WE w odniesieniu do uznania niektórych regionów administracyjnych Polski za oficjalnie wolne od enzootycznej białaczki bydła badania kontrolne w kierunku enzootycznej białaczki bydła będą prowadzone zgodnie z załącznikiem D do dyrektywy Rady 64/432/EWG z dnia 26 czerwca 1964 r. w sprawie problemów zdrowotnych zwierząt wpływających na handel wewnątrzwspólnotowy bydłem i trzodą chlewną i przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt.

4.4. Najważniejsze akty prawne w zakresie objętym programem

4.4.1. Regulacje prawne dotyczące rejestracji gospodarstw

Stada w gospodarstwach w Rzeczypospolitej Polskiej, gdzie są utrzymywane zwierzęta gospodarskie, są zewidencjonowane w Centralnej Bazie Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt prowadzonego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o gospodarstwach, zgodnie z poniższymi przepisami:

1) ustawą z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2004 r. Nr 10, poz. 76);

2) ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. Nr 91, poz. 872, z późn. zm.);

3) ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

4) rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zamieszczanych w rejestrze zwierząt gospodarskich oznakowanych (Dz. U. Nr 152, poz. 1605).

Wymienione powyżej akty prawne zawierają szczegółowe zasady dotyczące identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz gospodarstw, w których są utrzymywane zwierzęta gospodarskie.

4.4.2. Regulacje prawne dotyczące rejestracji gospodarstw

1) ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;

2) rozporządzenie nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 lipca 2000 r. ustanawiające system identyfikacji i rejestracji bydła i dotyczące etykietowania wołowiny i produktów z wołowiny oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) Nr 820/97 (Dz. Urz. UE L 204 z 11.08.2000, str. 1, Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 3, t. 30, str. 248 257);

3) rozporządzenie Komisji nr 911/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie kolczyków, paszportów i rejestrów gospodarstw (Dz. Urz. UE L 163, z 30.04.2004, str. 65);

4) rozporządzenie Komisji nr 494/98 z dnia 27 lutego 1998 r. ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 820/97 w odniesieniu do stosowania minimalnych sankcji administracyjnych w ramach systemu identyfikacji i rejestracji bydła (Dz. Urz. UE L 60 z 28.02.1998, str. 78);

5) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 maja 2004 r. w sprawie sposobu oznakowania bydła, owiec i kóz oraz świń, określenia wzorów znaków identyfikacyjnych oraz wymagań i warunków technicznych kolczyków dla zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 136, poz. 1455, z późn. zm.);

6) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 lipca 2004 r. w sprawie określenia wzoru paszportu bydła i wzoru paszportu koni (Dz. U. Nr 203, poz. 2083);

7) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 lipca 2005 r. w sprawie księgi rejestracji bydła, świń, owiec lub kóz (Dz. U. Nr 151, poz. 1268, z późn. zm.).

Bydło w Rzeczypospolitej Polskiej podlega obowiązkowi oznakowania przy pomocy pary kolczyków oraz podlega rejestracji w Centralnej Bazie Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt. Każdy kolczyk zawiera indywidualny numer identyfikacyjny zwierzęcia oraz zakodowane w kodzie kreskowym inne dodatkowe informacje. Posiadacz bydła ma obowiązek zakolczykować nowonarodzone cielę niezwłocznie po urodzeniu i przesłać zgłoszenie o jego urodzeniu do Centralnej Bazy Danych. Na wykonanie tych czynności posiadacz zwierzęcia ma 7 dni.

Wszystkie sztuki bydła są zaopatrzone w paszporty, które towarzyszą zwierzętom od urodzenia do śmierci. Wszystkie zdarzenia, tj. przemieszczenie z gospodarstwa do gospodarstwa, rzeźni, zakładu przetwórczego, padnięcie, także są zgłaszane do Centralnej Bazy Danych.

Siedziby stada są zarejestrowane w Centralnej Bazie Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt, a każde z nich posiada indywidualny numer. W każdym gospodarstwie posiadacz bydła prowadzi rejestr stada bydła. Wszystkie sztuki bydła znajdujące się w gospodarstwie są wpisane do tego rejestru. Rejestr zawiera informacje dotyczące: daty urodzeń, zakupów, sprzedaży, padnięć bydła, płci i rasy zwierząt.

Zastosowanie możliwości wynikających z funkcjonowania Centralnej Bazy Danych pozwala na skuteczne odtwarzanie historii zwierząt, a tym samym na śledzenie potencjalnych dróg zakażenia wirusem enzootycznej białaczki bydła i potwierdzania dotyczących przemieszczeń ze stad o tym samym lub różnym statusie epizootycznym. Ponadto oznakowanie bydła, zgodnie z przyjętym systemem, pozwala na jednoznaczną identyfikację zwierząt podejrzanych o zakażenie oraz zakażonych.

4.4.3. Regulacje prawne dotyczące powiadamiania o enzootycznej białaczce bydła

Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, enzootyczna białaczka bydła podlega obowiązkowi zwalczania.

Zgodnie z art. 42 wyżej wymienionej ustawy, w przypadku wystąpienia podejrzenia enzootycznej białaczki bydła, posiadacz jest obowiązany do niezwłocznego zawiadomienia o tym organu Inspekcji Weterynaryjnej, najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej, albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Ponadto, posiadacz jest obowiązany do pozostawienia zwierząt w miejscu ich przebywania i niewprowadzania tam innych zwierząt, uniemożliwienia osobom postronnym dostępu do pomieszczeń lub miejsc, w których znajdują się zwierzęta podejrzane o zakażenie lub chorobę lub zwłoki zwierzęce, wstrzymania się od wywożenia, wynoszenia i zbywania produktów, w szczególności mięsa, zwłok zwierzęcych, środków żywienia zwierząt, wody, ściółki, nawozów naturalnych w rozumieniu przepisów o nawozach i nawożeniu i innych przedmiotów znajdujących się w miejscu, w którym wystąpiła choroba, udostępnienia organom Inspekcji Weterynaryjnej zwierząt i zwłok zwierzęcych do badań i zabiegów weterynaryjnych, a także udzielania pomocy przy ich wykonywaniu, udzielania organom Inspekcji Weterynaryjnej oraz osobom działającym w imieniu tych organów wyjaśnień i podawania informacji, które mogą mieć znaczenie dla wykrycia choroby i źródeł zakażenia lub zapobiegania jej szerzeniu.

4.4.4. Regulacje prawne dotyczące działań podejmowanych w przypadku uzyskania dodatnich wyników badań w kierunku enzootycznej białaczki bydła

1) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

2) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła;

3) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt.

W przypadku otrzymania wyniku dodatniego w kierunku enzootycznej białaczki bydła, powiatowy lekarz weterynarii podejmuje następujące działania:

1) wyznacza ognisko choroby;

2) powiadamia podmiot skupujący mleko o zawieszeniu temu stadu statusu stada urzędowo wolnego od choroby;

3) zakazuje przemieszczania bydła do stada oraz ze stada, chyba że przemieszczenie to jest przeprowadzane w celu dokonania natychmiastowego uboju;

4) zakazuje karmienia mlekiem pochodzącym od krów, u których stwierdzono chorobę, chyba że:

a) zostanie ono poddane obróbce cieplnej,

b) będą nim karmione wyłącznie zwierzęta z tego samego gospodarstwa;

5) zakazuje dostarczania mleka pochodzącego od krów, u których stwierdzono chorobę, do zakładu przetwórczego w celu przetworzenia, chyba że zostanie ono poddane obróbce cieplnej odbywającej się pod nadzorem powiatowego lekarza weterynarii;

6) nakazuje odosobnienie w stadzie zwierząt, u których stwierdzono chorobę, a następnie:

a) nakazuje wykonanie testów w kierunku enzootycznej białaczki bydła u pozostałych zwierząt powyżej 12 miesięcy życia w tym stadzie,

b) nakazuje przeprowadzenie oczyszczania i odkażania:

– miejsc dotychczasowego utrzymywania tych zwierząt,

– sprzętu i narzędzi używanych do pozyskiwania i przechowywania mleka od tych zwierząt,

– sprzętu i narzędzi używanych przy utrzymywaniu tych zwierząt,

7) nakazuje przeprowadzenie odkażania nawozu naturalnego,

8) nakazuje zabicie lub ubój zwierząt, u których stwierdzono chorobę.

4.4.5. Regulacje prawne stanowiące podstawę do kwalifikacji zwierząt i stad na podstawie kryterium występowania lub zagrożenia wystąpienia enzootycznej białaczki bydła

1) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt.

4.4.6. Regulacje prawne dotyczące warunków przemieszczania zwierząt narażonych na kontakt lub zakażenie enzootyczną białaczką bydła

Sposób przeprowadzania kontroli w zakażonych stadach i warunki przemieszczania zwierząt są określone w:

1) ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

2) rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła;

3) rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt.

4.4.7. Regulacje prawne dotyczące kontroli występowania choroby i przeprowadzania testów

Rodzaj badań oraz sposób i warunki ich wykonywania są określone w:

1) rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie zwalczania enzootycznej białaczki bydła;

2) rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych niezbędnych do uzyskania i zachowania uznania stada lub gospodarstwa za urzędowo wolne lub wolne od chorób zakaźnych zwierząt;

3) rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. Nr 282, poz. 2813, z późn. zm.).

W odniesieniu do kontroli prowadzonej w kierunku wykrywania i nadzoru nad enzootyczną białaczką bydła, zgodnie z obowiązującymi przepisami wykorzystuje się następujące metody badawcze:

1) test immunoenzymatyczny (ELISA) z serwatką mleka;

2) test immunoenzymatyczny (ELISA) z krwią;

3) test immunodyfuzji w żelu agarowym (AGID).

Badania diagnostyczne potwierdzające wystąpienie enzootycznej białaczki bydła:

1) badanie histopatologiczne;

2) reakcja polimeryzacji łańcuchowej (PCR) – wykrywanie kwasu nukleinowego wirusa

4.4.8. Regulacje prawne stanowiące podstawę do uzyskania odszkodowań przez posiadaczy zwierząt zabitych w związku z kontrolą i zwalczaniem enzootyczne białaczki bydła

1) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

5. Ogólny opis kosztów i korzyści

Szczegółowy katalog wydatków związanych z realizacją programu obejmuje wydatki ponoszone na:

1) zakup odczynników, testów i innych materiałów do badań laboratoryjnych;

2) zakup produktów leczniczych weterynaryjnych i wyrobów stosowanych w medycynie weterynaryjnej, a także sprzętu jednorazowego użytku, niezbędnych do wykonywania zabiegów profilaktycznych lub diagnostycznych oraz pobierania próbek do badań laboratoryjnych;

3) dojazd w celu pobrania próbek oraz dowóz próbek do laboratorium;

4) transport zwierząt do rzeźni w celu poddania ich ubojowi związanemu ze zwalczaniem chorób zakaźnych zwierząt, dokonanie takiego uboju, odkażanie rzeźni po takim uboju, zastosowanie odpowiednich technologii przetwarzania mięsa oraz unieszkodliwianie ubocznych produktów zwierzęcych;

5) unieszkodliwianie przez wyspecjalizowane podmioty gospodarcze odpadów powstałych przy badaniach laboratoryjnych chorób zakaźnych i zoonoz;

6) odkażanie przez wyspecjalizowane podmioty gospodarcze pomieszczeń, miejsc przebywania i utrzymywania zwierząt, środków transportu oraz miejsc załadunku i miejsc przeprowadzania zwierząt, zarządzone przez powiatowego lekarza weterynarii;

7) odszkodowania, zapomogi i nagrody za zwierzęta zabite lub poddane ubojowi z nakazu powiatowego lekarza weterynarii lub padłe z powodu zachorowania na tę chorobę, odszkodowania za zniszczone z nakazu powiatowego lekarza weterynarii produkty pochodzenia zwierzęcego, środki żywienia zwierząt i sprzęt, które nie mogą być poddane odkażeniu;

8) wynagrodzenia i dojazdy rzeczoznawców powołanych do oszacowania wartości rynkowej zwierząt, produktów pochodzenia zwierzęcego, środków żywienia zwierząt i sprzętu, niezbędnych do ustalenia wysokości odszkodowań, o których mowa w pkt 7;

9) badania laboratoryjne zlecone do wykonania laboratoriom innym niż zakłady higieny weterynaryjnej;

10) wynagrodzenia lekarzy weterynarii i innych osób wyznaczonych przez powiatowego lekarza weterynarii do wykonywania określonych czynności związanych ze zwalczaniem tej choroby, zoonoz lub biologicznych czynników chorobotwórczych wywołujących te choroby, zwrot kosztów dojazdu do miejsca wykonania czynności oraz użytych produktów leczniczych weterynaryjnych i wyrobów stosowanych w medycynie weterynaryjnej.

Wszystkie wyżej wymienione wydatki są ponoszone przez Inspekcję Weterynaryjną. Wynika to z faktu zaszeregowania enzootycznej białaczki bydła do chorób podlegających obowiązkowi zwalczania wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Przy realizacji programu nie przewiduje się kosztów, które mieliby ponosić posiadacze zwierząt.

Do bezpośrednich korzyści wynikających z realizacji programu należy zaliczyć:

1) eliminację ze stad bydła zakażonego wirusem enzootycznej białaczki bydła;

2) uzyskanie lub odzyskanie przez stada statusu stada urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła;

3) eliminację wirusa enzootycznej białaczki bydła z populacji bydła w takim stopniu, który umożliwi uzyskanie przez poszczególne regiony Rzeczypospolitej Polskiej statusu regionów urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła;

4) utrzymanie przez regiony statusu regionów urzędowo wolnych od enzootycznej białaczki bydła i docelowe uzyskanie przez Rzeczypospolitą Polską statusu państwa urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła.

Do korzyści wynikających pośrednio z realizacji programu należy zaliczyć:

1) umożliwienie posiadaczom stad, w związku z uzyskaniem przez stado statusu stada urzędowo wolnego od enzootycznej białaczki bydła, wprowadzania do handlu zwierząt pochodzących z tych stad, a tym samym zwiększenia opłacalności prowadzonej działalności;

2) zmniejszenie ilości stad zakażonych wirusem enzootycznej białaczki bydła, co po osiągnięciu poziomu zakażeń mniejszego niż 0,2 % w skali regionu, pozwoli na zmianę cyklu programu monitoringowego ze 100 % stad badanych corocznie na 100 % stad badanych w okresie 3 letnim (około 33 % stad rocznie) i w efekcie na obniżenie kosztów prowadzonego monitoringu;

3) zmianę sposobu pobrania próbki poprzez eliminację próbek krwi na rzecz badania próbek zbiorczych mleka – nieinwazyjna metoda pobierania próbek.

Szczegółowe wyliczenie kosztów zawarto w pkt 8.

6. Dane dotyczące sytuacji epizootycznej w ostatnich latach

Ze względu na poprzednio obowiązujące zasady prowadzenia i zbierania informacji dotyczących monitoringu enzootycznej białaczki bydła, brak jest danych za lata poprzednie, wobec czego są dostępne jedynie dane za okres 2004 – 2006 r.

Załącznik nr 3

Program zwalczania i kontroli zakażeń wirusami wysoce zjadliwej grypy ptaków u drobiu i ptaków dzikich

1. Identyfikacja programu

Państwo członkowskie: Rzeczpospolita Polska Choroba:

Grypa ptaków (Avian influenza)

Rok wdrożenia: 2008

2. Opis programu

Program monitorowania został opracowany na podstawie § 12 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresie badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. Nr 282, poz. 2813, z późn. zm.) oraz projektu decyzji Komisji, oznaczonej numerem: SANCO/10268/2006/Rev5, w sprawie prowadzenia badań kontrolnych na obecność influenzy ptaków u drobiu i ptaków dzikich w Państwach Członkowskich. Stanowi on kontynuację poprzednich badań kontrolnych ustanowionych w decyzjach Komisji 2004/111/WE z dnia 29 stycznia 2004 r. w sprawie przeprowadzania badań na obecność influenzy drobiu wśród drobiu i dzikich ptaków w Państwach Członkowskich w 2004 r. (Dz. Urz. UE L 32 z 5.02.2004, str. 20; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 3, t. 42, str. 288), 2006/101/WE z dnia 6 lutego 2006 r. w sprawie wprowadzania programów badań na obecność ptasiej grypy u drobiu i dzikiego ptactwa w państwach członkowskich w 2006 r. (Dz. Urz. UE L 46 z 16.02.2006, str. 40), 2005/464/WE z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie wprowadzania programów badań na obecność ptasiej grypy u drobiu i dzikiego ptactwa w Państwach Członkowskich (Dz. Urz. UE L 164 z 24.06.2005, str. 52).

Celem badań monitoringowych jest:

1) określenie częstotliwości występowania zakażeń wirusami podtypu H5 i H7 grypy ptaków (Al) u różnych gatunków drobiu;

2) kontynuowanie nadzoru nad występowaniem zakażeń wirusami grypy ptaków u dzikich ptaków (system wczesnego ostrzegania), które mogłyby przenieść się z ptaków dzikich do stad drobiu;

3) wzbogacenie wiedzy na temat zagrożenia ze strony dzikich ptaków wysoce zjadliwą grypą ptaków dla zdrowia zwierząt.

Pobieranie próbek obejmuje okres do dnia 31 grudnia 2008 r.

Badaniami zostaną objęte wszystkie gatunki drobiu (z wyjątkiem kurcząt rzeźnych) utrzymywanego w warunkach fermowych oraz ptaki dzikie.

Badanie diagnostyczne próbek w kierunku grypy ptaków przeprowadza krajowe laboratorium referencyjne – Zakład Chorób Drobiu Państwowego Instytutu Weterynaryjnego – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach, zwane dalej „PlWet – PIB”. Próbki od drobiu będą badane serologicznie testem hamowania hemaglutynacji z antygenami H5N2 i H7N7 (pierwsze badanie) oraz H5N7 i H7N1 (badania potwierdzające). Próbki od ptaków dzikich będą badane wirusologiczne na zarodkach kurzych SPF i metodą RT–PCR/H5.

Próbki do badań pobiera i przesyła Inspekcja Weterynaryjna, natomiast badania są wykonywane przez PlWet – PIB.

Terytorialnie właściwe Wojewódzkie Inspektoraty Weterynarii opracują i prześlą do Zakładu Chorób Drobiu PlWet – PIB harmonogram pobierania próbek.

Wszystkie izolaty wirusa wysoce zjadliwej grypy ptaków oraz dodatnie surowice od ptaków wodnych będą wysłane do laboratorium referencyjnego Unii Europejskiej.

Termin składania ostatecznych wyników badań do Komisji Europejskiej upływa w dniu 31 maja 2009 r.

3. Warunki i sposób pobierania próbek od drobiu

Pobieranie próbek do badań serologicznych odbędzie się na całym terytorium Rzeczpospolitej Polskiej tak, aby próbki można było uznać za reprezentatywne dla tego terytorium. Próbki od drobiu fermowego będą pobierane w okresie do dnia 31 grudnia 2008 r.

Przy wyborze ferm do badań uwzględnia się chów drobiu z wybiegami, korzystanie z wód powierzchniowych, chów różnych gatunków drobiu i stad w różnym wieku.

W odniesieniu do indyków, gęsi, kaczek i strusi badaniami będą objęte przede wszystkim fermy reprodukcyjne, a następnie fermy drobiu rzeźnego – uzupełniając do wyznaczonej liczby ferm danego gatunku drobiu.

W przypadku kur próbki krwi będą pobierane tylko z ferm kur reprodukcyjnych oraz kur niosek jaj konsumpcyjnych (nioski towarowe). Kurczęta rzeźne nie są objęte badaniami.

Pobieranie próbek od drobiu reprodukcyjnego oraz kur niosek towarowych będzie się odbywać w okresie nieśności, najlepiej ze stad w końcowym okresie użytkowania.

Pobieranie próbek od drobiu rzeźnego (indyki, gęsi, kaczki, strusie) będzie się odbywać na fermie w końcowym okresie tuczu (w ostatnim tygodniu przed ubojem) lub w rzeźni.

Do badań serologicznych będą pobierane próbki krwi z każdej fermy wyznaczonej do badań w liczbie:

1) po 10 próbek krwi od kur, indyków i ptaków łownych;

2) po 40 próbek krwi od gęsi i kaczek;

3) po 5 próbek krwi od strusi.

Próbki krwi będą pobierane w ilości ok. 2 ml do probówek o co najmniej 2-krotnie większej pojemności (nie należy używać probówek typu eppendorf) i po szczelnym zamknięciu przesłane (krew lub oddzielona surowica) schłodzone do temperatury ok. 4°C przed upływem 48 godzin od pobrania do Zakładu Chorób Drobiu PIWet – PIB. Jeśli przewidywany czas od pobrania próbek do ich przesłania może być dłuższy, wydzieloną surowicę (bez krwinek) zamraża się w temperaturze ok. –20°C i zamrożoną przesyła w terminie 2 tygodni od dnia pobrania.

W ramach programu do badań serologicznych zostanie pobranych 6085 próbek krwi z 365 ferm drobiu.

Na fermach drobiu, gdzie zostaną uzyskane dodatnie wyniki badań serologicznych, będą przeprowadzone badania retrospektywne mające na celu ocenę stanu epizootycznego, w tym analizę zdrowotności, produkcyjności i śmiertelności stada serododatniego i innych stad znajdujących się na tej fermie. W przypadku gdy stado seropozytywne będzie znajdować się jeszcze na fermie, zostaną pobrane ponownie próbki do badania serologicznego oraz dodatkowo do badania wirusologicznego.

Zestawienie ferm poszczególnych gatunków drobiu i kierunków użytkowania objętych badaniem w wyznaczonych województwach przedstawiają tabele 1–6:

Tabela 1. Fermy kur niosek reprodukcyjnych

 

Stada i fermy uważa się za gospodarstwa.

(b) Położenie gospodarstwa pochodzenia. Jeżeli nie można użyć kodu NUTS 2 należy określić położenie w stopniach długości i szerokości geograficznej.

(c) Łączna liczba gospodarstw jednej kategorii drobiu w danym regionie NUTS 2.

Tabela 2. Fermy kur niosek towarowych.

 

Tabela 3. Fermy indyków

 

Tabela 4. Fermy gęsi i kaczek

 

Tabela 5. Fermy strusi

 

Tabela 6. Fermy ptaków łownych

 

4. Opis zastosowanych badań laboratoryjnych

Badania laboratoryjne zostaną przeprowadzone zgodnie z podręcznikiem diagnostycznym dotyczącym grypy ptaków, określonym w decyzji Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzającej podręcznik diagnostyczny dotyczący grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady 2005/94/WE, ustanawiającym procedury diagnostyczne mające na celu potwierdzenie choroby oraz rozpoznanie różnicowe grypy ptaków (łącznie z badaniem serum z kaczek i gęsi poprzez test hamowania hemaglutynacji Hl). Badania w kierunku grypy ptaków przeprowadzone zostaną w PlWet – PIB (laboratorium referencyjne).

Wszystkie pozytywne wyniki serologiczne zostaną potwierdzone metodą hamowania hemaglutynacji z użyciem wyznaczonych szczepów dostarczonych przez Wspólnotowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków:

1) dla wirusa H5:

a) wstępne badanie z użyciem Ostrich/Denmark/72420/96 (H5N2),

b) badanie wszystkich próbek pozytywnych za pomocą Duck/Denmark/64650/03 (H5N7) celem wyeliminowania reagującego przeciwciała N2;

2) dla wirusa H7:

a) wstępne badanie z użyciem szczepu Turkey/England/647/77 (H7N7),

b) badanie wszystkich próbek pozytywnych za pomocą African Starling/983/79 (H7N1) celem wyeliminowania reagującego przeciwciała N7.

5. Warunki i sposób pobierania próbek od ptaków dzikich

I. Wymagania ogólne

1) pobieranie próbek do badań jest organizowane i nadzorowane przez Inspekcję Weterynaryjną we współpracy z podmiotami zajmującymi się ochroną lub obserwacją ptaków i stacjami obrączkowania oraz myśliwymi;

2) badania obejmują monitoring czynny (próbki pobierane od żywych lub upolowanych ptaków, niewykazujących objawów klinicznych chorób) i monitoring bierny (próbki pobrane od ptaków padłych);

3) pobranie próbek w ramach monitoringu czynnego od żywych ptaków dzikich objętych ochroną gatunkową ścisłą lub częściową wymaga uzyskania zezwolenia Ministra Środowiska lub właściwego miejscowo wojewody;

4) próbki pobrane od ptaków dzikich są badane wirusologicznie na zarodkach kurzych SPF (wszystkie wirusy grypy typu A) i metodą RT–PCR;

5) z uwagi na przepisy decyzji Komisji z dnia 13 kwietnia 2007 r. w sprawie wdrażania programów nadzoru nad ptasią grypą u drobiu i dzikiego ptactwa w państwach członkowskich i zmieniającej decyzję 2004/450/WE, aby badanie próbek metodą RT–PCR było wykonane przed upływem 2 tygodni od dnia pobrania, próbki dostarcza się niezwłocznie do laboratorium Zakładu Chorób Drobiu PlWet – PIB.

W przypadku dodatnich wyników badań będzie przeprowadzona, możliwie jak najszybciej, analiza molekularna w celu określenia serotypu (HPAI lub LPAI).

II. Monitoring czynny

1) do maja (wiosenna migracja ptaków z południa na północ) będą pobierane próbki co najmniej od 600 ptaków dzikich z terenu wszystkich województw;

2) w okresie wrzesień-grudzień (jesienna migracja ptaków dzikich z północy na południe) będą pobierane próbki co najmniej od 1000 ptaków dzikich z terenu wszystkich województw;

3) pobieranie próbek od ptaków dzikich powinno koncentrować się głównie na gatunkach ptaków stwarzających wysokie ryzyko zakażenia, trasach ich przelotów, miejscach postojów, miejscach mieszania się dużej liczby ptaków migrujących z różnych gatunków, miejscach przebywania ich w pobliżu gospodarstw utrzymujących drób (możliwy kontakt z drobiem). Wykaz gatunków dzikich ptaków stanowiących wysokie ryzyko zakażenia wirusami wysoce zjadliwej grypy ptaków zawiera tabela 3;

4) do badań wirusologicznych pobiera się indywidualnie przy pomocy wymazówki świeży kał lub wymazy kałowe z kloaki (na waciku wyraźnie widoczny kał) od różnych gatunków ptaków dzikich, w tym głównie od wędrujących ptaków wodnych z rzędu blaszkodziobych (zwłaszcza łabędzi niemych, kaczek krzyżówek i gęsi) oraz siewkowych (zwłaszcza mew, batalionów, czajek);

5) próbki wymazów z kloaki lub świeżego kału pobiera się indywidualnie co najmniej od 5 ptaków tego samego gatunku w tym samym miejscu i czasie, a następnie umieszcza w probówkach z podłożem transportowym dla wirusów (dopuszcza się użycie wymazówek z podłożem transportowym dla wirusów lub podłoża przygotowane zgodnie z Instrukcją GLWet z VI. 420/lab – 1/2003 z dnia 5 czerwca 2003 dotyczącą przeprowadzania badań laboratoryjnych w kierunku influenzy ptaków o wysokiej zjadliwości). W jednej probówce z podłożem transportowym umieszcza się tylko 1 wymazówkę (nie łączyć);

6) pobrane próbki bezzwłocznie umieszcza się w temperaturze ok. 4°C i w takiej temperaturze transportuje po uprzednim powiadomieniu do Zakładu Chorób Drobiu PlWet – PIB. Jeśli nie jest możliwe dostarczenie próbek przed upływem 48 godz. od pobrania, zamraża się je w temperaturze ok. –70°C, używając w tym celu suchego lodu, i dostarcza zamrożone;

7) łączenie w próbki zbiorcze do 5 próbek od ptaków tego samego gatunku, pobrane w tym samym miejscu i czasie, odbywać się będzie w laboratorium PIWet – PIB.

Tabela 1. Liczba próbek do pobrania od ptaków dzikich w wyznaczonych województwach w okresie do maja (wiosenna migracja ptaków)

(a) Odesłanie do miejsca pobrania próbek od ptaków. Jeżeli nie można użyć kodu NUTS 2 należy określić położenie w stopniach długości i szerokości geograficznej.

(b) Ogólny opis dzikich ptaków, od których mają zostać pobrane próbki w ramach czynnego i biernego nadzoru

III. Monitoring bierny

1) w ramach monitoringu biernego planuje się przebadanie około 300 próbek od ptaków padłych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2) wskazaniem do monitoringu biernego jest stwierdzenie przypadków wyraźnie zwiększonej śmiertelności lub klinicznych objawów choroby u ptaków dzikich, zwłaszcza

a) wśród gatunków stwarzających wysokie ryzyko zakażenia, a także innych ptaków mających z nimi kontakt,

b) w miejscach zatrzymywania się ptaków w okresie wędrówki wiosennej i jesiennej,

c) miejscach mieszania się dużej liczby ptaków migrujących różnych gatunków,

d) w sąsiedztwie gospodarstw utrzymujących drób,

e) w pobliżu tras przelotów ptaków migrujących;

3) z jednego miejsca pobiera się próbki od ok. 5 ptaków tego samego gatunku, padłych w tym samym czasie;

4) od świeżo padłych ptaków pobiera się (na miejscu lub w najbliższym Zakładzie Higieny Weterynaryjnej) próbki tkanek (mózg, serce, płuca, nerki, jelita). Próbki narządów miąższowych pobrane od tego samego ptaka można transportować w jednym opakowaniu, natomiast jelita pakuje się osobno używając szczelnie zamykanych opakowań;

5) warunki dostarczenia próbek do laboratorium są takie same jak określone w części II ust. 5 pkt 4–6;

6) przy pobieraniu próbek zachowuje się dużą ostrożność, minimalizuje tworzenie aerozolu, pyłu oraz stosuje standardowe środki ochronne takie jak: rękawice, okulary, maska osłaniająca usta i nos, czepek i fartuch, a po próbobraniu dokładnie myje ręce w wodzie z mydłem lub innym detergentem. Umyte ręce po wysuszeniu dezynfekuje się, używając 70 % roztworu alkoholu lub innego środka biobójczego.

6. Opis zastosowanych badań laboratoryjnych

1) badania laboratoryjne przeprowadza się zgodnie z podręcznikiem diagnostycznym dotyczącym grypy ptaków, o którym mowa w decyzji Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzającej podręcznik diagnostyczny dotyczący grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady 2005/94/WE (Dz. Urz. UE L 237 z 31.08.2006, str. 1), ustanawiającym procedury diagnostyczne służące do stwierdzenia oraz rozpoznania różnicowego grypy ptaków;

2) wszystkie próbki pobrane podczas monitoringu grypy ptaków u ptaków dzikich poddaje się badaniu, możliwie najszybciej, przy zastosowaniu technik molekularnych, jeżeli są dostępne i zgodnie z podręcznikiem diagnostycznym. Badania w kierunku grypy ptaków przeprowadzone zostaną w PlWet – PIB. Zaleca się wstępne badanie przesiewowe metodą PCR dla genu M z szybkim przeprowadzeniem badań na pozytywną identyfikację w stosunku do H5 (w terminie 2 tygodni), a w przypadku pozytywnego wyniku, jak najszybciej przeprowadza się analizę miejsca rozszczepu w celu ustalenia, czy mamy do czynienia z wirusem wysoce zjadliwej grypy ptaków, czy grypy ptaków o niskiej zjadliwości. Jeżeli zostanie potwierdzona obecność wysoce zjadliwej grypy ptaków podtyp H5, przeprowadza się niezwłocznie dodatkowe badania na określenie typu N (nawet, jeżeli w ten sposób jest możliwe tylko wykluczenie N1);

3) w laboratorium można pulować do 5 próbek pobranych od tego samego gatunku w tym samym miejscu i czasie, jeżeli jest możliwe powtórne zidentyfikowania i zbadania pojedynczych próbek w przypadku uzyskania pozytywnego wyniku;

4) nie stosuje się badań serologicznych grypy ptaków u dzikiego ptactwa, ponieważ stosując tę metodę nie można rozróżnić między sobą szczepów wirusa wysoce zjadliwej grypy ptaków i grypy ptaków o niskiej zjadliwości, a stwierdzenie obecności przeciwciał nie umożliwia stwierdzenia, w jakim miejscu dzikie ptactwo mogło się zarazić. Badania serologiczne przeprowadza się w celu określenia występowanie wirusów H5 lub H7 u różnych gatunków ptaków, osiadłych lub wędrownych.

Tabela 3. Wykaz gatunków dzikich ptaków stwarzających wysokie ryzyko zakażenia wirusami wysoce zjadliwej grypy ptaków.

 

7. Opis sytuacji epizootycznej grypy ptaków u drobiu w ostatnich pięciu latach

1) środki objęte programem nadzoru nad drobiem

Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wysoce zjadliwa grypa ptaków została wykryta u drobiu hodowlanego w grudniu 2007 r. Program nadzoru w latach ubiegłych obejmował fermy kur niosek reprodukcyjnych, kur niosek towarowych, indyków, gęsi i kaczek, strusi, ptaków łownych oraz ptaki dzikie. Próbki były pobierane i badane w okresie trwania programu programu.

2) ustanowienie organu centralnego odpowiedzialnego za nadzór i koordynację wdrażania programu

Organem centralnym odpowiedzialnym za nadzór nad wdrażaniem programu jest Główny Lekarz Weterynarii. Na szczeblu powiatowym odpowiedzialnym za wdrażanie programu jest powiatowy lekarz weterynarii. Badania próbek będą przeprowadzane w PlWet – PIB.

3) wprowadzony system rejestracji gospodarstw

Zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt powiatowy lekarz weterynarii wydaje decyzję zatwierdzającą działalność nadzorowaną – stwierdza spełnienie wymagań weterynaryjnych przez poszczególne obiekty budowlane lub miejsca, w których ma być prowadzona działalność nadzorowana, nadaje weterynaryjny numer identyfikacyjny podmiotowi lub poszczególnym obiektom budowlanym lub miejscom. Powiatowy lekarz weterynarii prowadzi rejestr podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną na obszarze jego właściwości. Rejestr zawiera imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres podmiotu, weterynaryjny numer identyfikacyjny (jeżeli został nadany), określenie rodzaju i zakresu prowadzonej działalności nadzorowanej, informację o decyzji, datę wpisu i wykreślenia z rejestru. Powiatowy lekarz weterynarii przekazuje za pośrednictwem wojewódzkiego lekarza weterynarii, Głównemu Lekarzowi Weterynarii dane zawarte w rejestrze, a także informacje o każdej zmianie stanu faktycznego lub prawnego ujawnionego w tym rejestrze.

4) dane o szczepieniach

Zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt wysoce zjadliwa grypa ptaków należy do chorób zakaźnych zwierząt podlegających zakazowi szczepień.

8. Opis sytuacji epizootycznej choroby u dzikich ptaków w ostatnich pięciu latach

1) środki objęte programem nadzoru nad dzikim ptactwem

W 2006 r. wykryto 9 ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków u ptaków dzikich podtyp H5N1. Do gatunków, u których wykryto wirus H5N1 należały: łabędź, tracz, nurogęś, jastrząb oraz czapla. W latach wcześniejszych wysoce zjadliwa grypa ptaków nie występowała na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Program nadzoru nad dzikimi ptakami w kierunku grypy ptaków w latach ubiegłych obejmował monitoring czynny oraz bierny. Monitoring czynny był prowadzony na obszarze wybranych województw w okresie luty – maj (wiosenne migracje ptaków) oraz wrzesień – grudzień (jesienne migracje ptaków), natomiast monitoring bierny był prowadzony na terytorium całego państwa przez cały rok.

2) wyznaczenie organu centralnego odpowiedzialnego za nadzór i koordynację wdrażania programu

Organem centralnym odpowiedzialnym za nadzór nad wdrażaniem programu u ptaków dzikich jest Główny Lekarz Weterynarii. Na niższym poziomie organem odpowiedzialnym za wdrażanie programu jest powiatowy lekarz weterynarii. Badania są przeprowadzane w PlWet – PIB.

3) opis i określenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których zostanie wdrożony program

Program monitoringu grypy ptaków zostanie wdrożony u ptaków dzikich na terytorium całego państwa z uwagi na fakt, iż na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej występuje duże zagęszczenie i rozproszenie gospodarstw, w których jest utrzymywany drób. Analiza ryzyka potwierdziła, iż wystąpienie grypy ptaków jest wysokie na terytorium całego państwa. Monitoring u ptaków dzikich zostanie podzielony na czynny oraz bierny.

9. Środki wprowadzone w zakresie powiadamiania o grypie ptaków

Zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt posiadacz zwierzęcia jest obowiązany do:

1) niezwłocznego zawiadomienia o tym organu Inspekcji Weterynaryjnej lub najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta);

2) pozostawienia zwierząt w miejscu ich przebywania i nie wprowadzania tam innych zwierząt;

3) uniemożliwienie osobom trzecim dostępu do pomieszczeń lub miejsc, w których znajdują się zwierzęta podejrzane o zakażenie lub chorobę lub zwłoki zwierząt;

4) wstrzymania się od wywożenia, wynoszenia i zbywania produktów, w szczególności mięsa oraz zwłok zwierzęcych, pasz, wody, ściółki, nawozów naturalnych;

5) udostępnienia organom Inspekcji Weterynaryjnej zwierząt i zwłok zwierzęcych do badań i zabiegów weterynaryjnych, a także udzielania pomocy przy ich wykonywaniu;

6) udzielania organom Inspekcji Weterynaryjnej oraz osobom działającym w imieniu tych organów wyjaśnień i podawania informacji, które mogą mieć znaczenie dla wykrycia choroby i źródeł zakażenia lub zapobiegania jej szerzeniu.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) niezwłocznie informuje organ Inspekcji Weterynaryjnej o otrzymaniu zawiadomienia.

Podmiot świadczący usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej niezwłocznie informuje organ Inspekcji Weterynaryjnej, jeżeli na podstawie zawiadomienia podejrzewa wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania.

Powiatowy lekarz weterynarii po otrzymaniu zawiadomienia podejmuje niezwłocznie czynności w celu wykrycia lub wykluczenia choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania.

Powiatowy lekarz weterynarii niezwłocznie informuje wojewódzkiego lekarza weterynarii, w tym w formie elektronicznej, o podejrzeniu lub wystąpieniu choroby zakaźnej zwierząt oraz o czynnościach podjętych w celu wykrycia lub wykluczenia tej choroby.

Wojewódzki lekarz weterynarii przekazuje niezwłocznie Głównemu Lekarzowi Weterynarii, w tym w formie elektronicznej, informacje o podejrzeniu lub wystąpieniu choroby zakaźnej zwierząt oraz o czynnościach podjętych w celu wykrycia lub wykluczenia tej choroby.

Zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt podmioty świadczące usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej oraz laboratoria przekazują powiatowemu lekarzowi weterynarii informacje o podejrzeniu wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt podlegającej notyfikacji w Unii Europejskiej niezwłocznie po powzięciu takiego podejrzenia.

Powiatowy lekarz weterynarii przekazuje wojewódzkiemu lekarzowi weterynarii informacje o powzięciu podejrzenia lub o stwierdzeniu choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania lub notyfikacji w Unii Europejskiej niezwłocznie po powzięciu tego podejrzenia lub stwierdzeniu choroby.

Wojewódzki lekarz weterynarii przekazuje informacje uzyskane od powiatowego lekarza weterynarii Głównemu Lekarzowi Weterynarii.

Główny Lekarz Weterynarii:

1) informuje, wykonując postanowienia umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, właściwe organizacje międzynarodowe o występowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania,

2) powiadamia Komisję Europejską oraz inne państwa członkowskie Unii Europejskiej o chorobach zakaźnych zwierząt podlegających notyfikacji w Unii Europejskiej oraz o wygaszaniu ognisk tych chorób.

10. Koszty

A. Szacunkowe koszty badania drobiu:

 

(a) określić badanie laboratoryjne, które należy zastosować

(b) określić liczbę testów na obecność H5 lub H7.

B. Szacunkowe koszty badania ptaków dzikich:

 

 

Szacunkowe koszty łącznie (badanie drobiu i ptaków dzikich): 106 487euro + 38490 euro = 144 977 euro (565 410 zł)

wg kursu NBP na dzień 18 stycznia 2008 r.: 1 euro – 3,90 zł

Są to szacunkowe koszty, które zostaną dostosowane do wielkości środków przewidzianych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w ustawie budżetowej na rok 2008.

Wszystkie wartości są podane bez VAT.