Kiedy pracownik może świętować

Jednym z przywilejów pracowniczych jest zwolnienie z wykonywania pracy w niedziele i dni świąteczne (art. 151⁹ par. 1 k.p.). Pracownik powinien więc w tym czasie odpoczywać. Kodeks pracy dopuszcza pracę w niedziele i święta w sytuacjach wymienionych w art. 151¹⁰ k.p. Są to prace wykonywane w ruchu ciągłym oraz w systemie pracy zmianowej, a także inne prace, których szczególny charakter wymusza wykonywanie ich w dni świąteczne. Praca w niedziele i święta jest również dozwolona w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej lub usunięcia awarii, przy wykonywaniu niezbędnych remontów, w transporcie i w komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, w rolnictwie i hodowli oraz przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności.

Za pracę świadczoną w niedziele i święta pracownikowi przysługuje odpowiednia rekompensata. Zgodnie z art. 151¹¹ par. 1 k.p. pracodawca powinien bowiem zapewnić pracownikowi inny dzień wolny od pracy:

• w zamian za pracę w niedzielę – w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli; jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w tym terminie dnia wolnego od pracy, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a w razie braku takiej możliwości – dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. za każdą godzinę pracy w niedzielę,

• w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego; jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w tym terminie dnia wolnego przez pracownika, przysługuje mu dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. za każdą godzinę pracy w święto.

Pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to jednak pracownika zatrudnionego w systemie czasu pracy, w którym praca świadczona jest wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta (art. 144 k.p.).

Artykuł 129 par. 1 k.p. nie stanowi wprost o dniach wolnych od pracy, ale przewiduje dobową i tygodniową normę czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Wprowadza więc drugi dzień w tygodniu (poza niedzielą) wolny od pracy.

WARTO WIEDZIEĆ

W przepisach zakładowych ustala się rozkład czasu pracy określony w art. 129 k.p., a więc także określa drugi dzień w tygodniu wolny od pracy. Kwestię tę można uregulować w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w umowie o pracę. Może być także następstwem jednostronnego zarządzenia pracodawcy, a także przepisów, pragmatyk służbowych i wydanych na ich podstawie aktów wykonawczych.

W odróżnieniu od niedziel i świąt (dni ustawowo wolnych od pracy) jednolicie ustalonych dla wszystkich pracowników, dni wolne od pracy wynikające z pięciodniowego tygodnia pracy oraz bilansowania przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy mogą być różne określone dla pracowników zatrudnionych u różnych pracodawców, a nawet dla poszczególnych grup pracowników zatrudnionych u tego samego pracodawcy.

Odrębną kategorię stanowią dni świąteczne obchodzone przez wyznawców innych wyznań. W określonych sytuacjach pracownicy należący do kościoła lub innego związku wyznaniowego, którego święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mają bowiem prawo do dni wolnych z racji świąt obchodzonych w ich religii.

Problematykę tę reguluje ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Artykuł 2 tej ustawy gwarantuje wszystkim obywatelom, niezależnie od wyznawanej religii, uczestnictwo w czynnościach i obrzędach religijnych oraz możność wypełniania obowiązków religijnych i obchodzenia świąt religijnych, zgodnie z zasadami ich wyznania. Konkretyzacją tych gwarancji jest prawo do dni wolnych z tytułu świąt obchodzonych w innych wyznaniach. Zgodnie bowiem z art. 42 ust. 1 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, osoby należące do kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą na własną prośbę uzyskać zwolnienie od pracy na czas niezbędny do obchodzenia tych świąt, zgodnie z wymogami wyznawanej przez siebie religii.

Pracownik innego wyznania korzysta z dni ustawowo wolnych od pracy przyjętych dla ogółu pracowników, w tym także ustanowionych ze względu na święta katolickie. Dodatkowo jednak może ubiegać się o czas wolny z tytułu świąt wynikających z przynależności do innego kościoła lub związku wyznaniowego.

Zwolnienie od pracy w celu obchodzenia innych świąt niż katolickie może być udzielone pracownikowi pod warunkiem odpracowania czasu zwolnienia. Za czas tej pracy pracownik nie ma prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych.

Prośbę o udzielenie zwolnienia od pracy pracownik innego wyznania powinien zgłosić pracodawcy co najmniej 7 dni przed dniem tego zwolnienia. Natomiast pracodawca zawiadamia pracownika o warunkach odpracowania zwolnienia nie później niż 3 dni przed dniem zwolnienia.

Zasady tej nie stosuje się w przypadku świąt religijnych przypadających w określonym dniu każdego tygodnia. W celu umożliwienia pracownikowi obchodzenia tych świąt, pracodawca na prośbę pracownika, może ustalić dla niego indywidualny rozkład czasu pracy.

Danuta Klucz