Osoby, które pracowały przed wejściem w życie reformy systemu emerytalnego i jeszcze do tej pory nie złożyły wniosku o obliczenie jego wysokości, muszą się pośpieszyć. Pracodawcy mają obowiązek pomagać swoim pracownikom tylko do końca tego roku. Później ubezpieczeni będą skazani tylko na siebie.
Przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązują pracodawców do kompletowania dokumentacji niezbędnej do ustalenia kapitału początkowego tym pracownikom, za których przekazują do ZUS imienne raporty miesięczne. Skompletowaną dokumentację pracodawcy przekazują do ZUS w terminie wyznaczonym przez ten organ. Po nowelizacji przepisów emerytalnych ZUS ma czas na wydanie decyzji do 31 grudnia 2006 r. ZUS zobowiązał się do przyjmowania wniosków od ubezpieczonych o ustalenie kapitału początkowego także po tym terminie. Natomiast nie wiadomo jeszcze, jak będzie rozwiązany problem przekazywania wniosków do ZUS przez pracodawców.
Jednak zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawcy nadal są zobowiązani do kompletowania dokumentacji umożliwiającej ustalenie kapitału początkowego dla ubezpieczonych, za których przekazują do Zakładu imienne raporty miesięczne, a następnie przekazania tej dokumentacji na żądanie organu rentowego i w terminie wyznaczonym przez ten organ.
Dokumenty do końca roku
Do końca tego roku pracodawcy, którzy jeszcze nie złożyli dokumentów za swoich pracowników, mogą składać takie wnioski po uzgodnieniu terminów z właściwym oddziałem ZUS. Termin przekazania przez pracodawcę dokumentów niezbędnych do ustalenia kapitału początkowego ustala organ rentowy indywidualnie dla każdego pracodawcy. Szczegółowo zasady współpracy między pracodawcami i organami rentowymi oraz pracownikami reguluje rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad współpracy ZUS z ubezpieczonymi i płatnikami składek w zakresie ustalania kapitału początkowego.
Rozporządzenie określa zasady współpracy pomiędzy ZUS, ubezpieczonymi i płatnikami w zakresie kompletowania wniosków i przekazywania ich organowi rentowemu oraz ustalania kapitału początkowego. Tak więc, pracodawca otrzymuje z organu rentowego właściwego ze względu na siedzibę płatnika wezwanie o nadesłanie skompletowanej dokumentacji aktualnie zatrudnionych pracowników w celu ustalenia kapitału początkowego. Wezwania przesyłane są także do płatników składek, którzy opłacają składki na własne ubezpieczenie.
Zasada ta nie ma zastosowania do płatnika składek:
• będącego zleceniodawcą,
• będącego osobą fizyczną zatrudniającą pracowników, jeżeli nie wypłaca świadczeń z ubezpieczenia chorobowego,
• opłacającego składkę za osoby współpracujące.
Po otrzymaniu wezwania pracodawca informuje pracowników urodzonych po 31 grudnia 1948 r. o terminie wyznaczonym przez ZUS i wyznacza im termin dostarczenia wymaganej dokumentacji. Ponieważ ubezpieczeni mają poważne kłopoty ze zdobyciem dokumentów, pracodawca mając pisemną zgodę może prowadzić postępowanie wyjaśniające w celu zebrania dokumentacji służącej ustaleniu kapitału początkowego. W ramach tego postępowania obecni pracodawcy mogą zwrócić się do byłych pracodawców o przekazanie dokumentacji dotyczącej pracownika, dołączając jego zgodę wyrażoną na piśmie.
Obowiązki płatnika
Pracodawcy są zobowiązani do skompletowania dokumentacji umożliwiającej ustalenie kapitału początkowego dla pracowników, za których – jako płatnicy składek – przekazują do Zakładu imienne raporty miesięczne. Pracodawcy przekazują tę dokumentację na żądanie organu rentowego i w terminie wyznaczonym przez ten organ. Do obowiązków pracodawcy należy również:
• poinformowanie ubezpieczonego o posiadanej dokumentacji,
• przyjęcie dokumentacji od ubezpieczonego, zabezpieczenie jej i przesłanie do organu rentowego w wyznaczonym terminie,
• udzielenie ubezpieczonemu informacji o innych miejscach przechowywania dokumentacji służącej do ustalenia kapitału początkowego.
Pracownik, który nie ma obliczonego kapitału początkowego, musi wypełnić:
• wniosek o ustalenie kapitału początkowego – druk ZUS Kp-1,
Dokumentacja do ustalenia kapitału początkowego powinna zawierać:
• wniosek o ustalenie kapitału początkowego (ZUS Kp-1),
• kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych przebytych do 31 grudnia 1998 r. (ZUS Rp-6),
• zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (ZUS Rp-7) albo legitymację ubezpieczeniową zawierającą wpisy o zatrudnieniu i wynagrodzeniu lub numer NKP w przypadku osób, które indywidualnie opłacały składkę na ubezpieczenie społeczne lub były zgłoszone indywidualnie do ubezpieczeń,
• świadectwa pracy, zaświadczenia oraz inne dowody potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe.
Po przyjęciu dokumentów od pracowników pracodawca zabezpiecza je i przekazuje do ZUS (do najbliższej jednostki organizacyjnej oddziału, inspektoratu, biura terenowego).
Pracodawcy składając dokumenty o ustalenie kapitału początkowego wraz z przekazywaną dokumentacją sporządzają listy osób, których dokumentacja jest przekazywana do ZUS. Muszą być na niej dane pracodawcy (NIP, REGON). Lista powinna zawierać także dane pracownika:
• nazwisko i imię,
• datę urodzenia,
• numer PESEL albo NIP,
• serię i numer dowodu tożsamości lub paszportu.
Obowiązki organu rentowego
Organ rentowy na podstawie dokumentacji ustala i wydaje decyzję w sprawie kapitału początkowego. Organem właściwym do wydania decyzji jest ten oddział ZUS, na terenie którego wnioskodawca (ubezpieczony) jest zameldowany na pobyt stały. Jeżeli wnioskodawca mieszka na terenie działania oddziału ZUS innego niż ten, do którego pracodawca przekazał dokumenty, oddział ten otrzymaną dokumentację przekaże do organu rentowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego. O przekazaniu dokumentacji organ rentowy informuje ubezpieczonego, jak i pracodawcę. Zwraca ubezpieczonemu oryginały dokumentów, z wyjątkiem zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (na druku ZUS Rp-7).
PRZELICZANIE KAPITAŁU POCZĄTKOWEGO
Zdobycie dokumentów do obliczenia kapitału początkowego jest trudne. Z tego też powodu ubezpieczeni zawsze mają możliwość ponownego przeliczenia kapitału początkowego. Kapitał początkowy podlega bowiem przeliczeniu w przypadku ujawnienia nowych okoliczności, nieznanych organowi rentowemu przed wydaniem decyzji. Ubezpieczony ma do tego prawo w przypadku dostarczenia nowych dowodów pozwalających na wydłużenie stażu pracy. Prawo do tego ma także osoba, której udało się odszukać nowe zaświadczenia potwierdzające wysokość dochodu.
Osobom, którym kapitał początkowy został już obliczony przed zmianą przepisów w ustawie emerytalnej dotyczących:
• uwzględniania okresu sprawowania opieki nad małoletnim dzieckiem bez ich ograniczania do 1/3 udowodnionych okresów składkowych oraz
• ustalania podstawy wymiaru z faktycznego okresu ubezpieczenia osobom urodzonym przed 31 grudnia 1968 r., które z powodu nauki w szkole wyższej nie mogły udowodnić 10 kolejnych lat podlegania ubezpieczeniu społecznemu, zostanie ponownie obliczony albo na wniosek tych osób zgłoszony w dowolnym czasie, albo z urzędu przy innej sposobności. Będzie to możliwe przy rozpatrywaniu wniosku o ponowne obliczenie kapitału początkowego w związku z doliczeniem nieuwzględnionych dotychczas okresów składkowych lub okresów nieskładkowych. Możliwe to będzie, jeśli w aktach kapitału początkowego znajduje się dokumentacja pozwalająca na weryfikację. W przypadku kiedy zainteresowany nie będzie składać żadnych dodatkowych dokumentów, ZUS i tak dokona przeliczenia przy ustalaniu wysokości emerytury.
Osoby, które już teraz chcą przeliczyć kapitał początkowy, mogą to zrobić przesyłając listem zwykłym wniosek o ponowne obliczenie kapitału początkowego do oddziału ZUS, który wydał decyzję.
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
• Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 17 sierpnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad współpracy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z ubezpieczonymi i płatnikami składek w zakresie ustalania kapitału początkowego (Dz.U. nr 72, poz. 846).
