Tematy - Skarga pauliańska

Koniec z unikaniem spłaty długów pod pozorem obciążonych nieruchomości. Sąd Najwyższy definitywnie uciął wieloletni spór: dłużnik nie obroni się już przed skargą pauliańską tłumacząc, że jego majątek był bezwartościowy. Ta uchwała zmienia zasady gry w polskim prawie zobowiązań.

W przypadku gdy sąd powszechny uwzględni skargę pauliańską złożoną przez fiskusa, to podatnik nie tylko nie ucieknie przed egzekucją zaległości, lecz dodatkowo może zapłacić PIT od przysporzenia. Jest to głównie przestroga dla dłużników, którzy próbują ukryć majątek przed wierzycielem (np. urzędem skarbowym), przekazując go np. w darowiźnie bądź sprzedając.

Projekt nowej Ordynacji podatkowej, który aktualnie czeka na I czytanie w Sejmie przewiduje nowe zasady przedawniania zobowiązań podatkowych. Zmienią się też przepisy dot. przerywania i zawieszania biegu terminu przedawnienia. Organy podatkowe będą miały mniej możliwości przerywania i zawieszania biegu terminu przedawnienia, ale jednocześnie pojawi się nowa przesłanka zawieszenia – skarga pauliańska.

Wniesienie skargi pauliańskiej będzie powodowało zawieszenie lub wręcz przerwanie biegu terminu przedawnienia poboru podatku. Na takie rozwiązanie zgodził się Stały Komitet Rady Ministrów. Eksperci obawiają się, że skarbówka będzie nadużywać tej możliwości.

Zbyt długi okres przedawnienia, bezzasadna podwyżka opłat za wydanie interpretacji, niejasne zasady współpracy z fiskusem – to tylko niektóre uwagi ministerstw, instytucji publicznych i organizacji. Krajowa Rada Doradców Podatkowych uznała wręcz, że projekt nowej ordynacji podatkowej, mimo właściwych założeń, „nie odpowiada aktualnym wyzwaniom i problemom związanym ze stosowaniem obecnych przepisów”.

Skarga pauliańska jest dopuszczalna w postępowaniach podatkowych - tak orzekł Trybunał Konstytucyjny. Orzeczenie to może wywołać stan niepewności po stronie nabywców m.in. nieruchomości.

Według Trybunału Konstytucyjnego stosowanie skargi pauliańskiej nie jest „pułapką” na podatnika, lecz normalną i akceptowalną w orzecznictwie sądowym instytucją, z której organy podatkowe mają pełne prawo korzystać.

18 kwietnia 2018 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł zgodność z art. 2 Konstytucji RP możliwości dochodzenia należności podatkowych (i innych należności publicznoprawnych) w ramach przewidzianej w prawie cywilnym tzw. skargi pauliańskiej. Wniosek do TK w tej sprawie złożył Rzecznik Praw Obywatelskich, który zakwestionował stosowanie - w drodze analogii - regulacji cywilnoprawnej, jaką jest skarga pauliańska, do dochodzenia należności publicznoprawnych, w tym zobowiązań podatkowych.

Zastosowanie instytucji skargi pauliańskiej zapewnia wierzycielowi możliwość dochodzenia spłaty, nawet wtedy gdy dłużnik wskutek czynności prawnej przeniósł swój majątek na inne osoby niezwiązane w żaden sposób z transakcją zawartą między wierzycielem a dłużnikiem. Co warto wiedzieć o skardze pauliańskiej i jak należy ją złożyć, by odzyskać dług?

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych utrwalił się jednolity pogląd, zgodnie z którym skarga paulińska uregulowana w art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego znajduje analogiczne zastosowanie do dochodzenia należności publicznoprawnych np. przez organy podatkowe. Rzecznik Praw Obywatelskich uważa, że ww. przepis jest niezgodny z art. 2 oraz z art. 84 Konstytucji RP „w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie na zasadzie analogii legis do dochodzenia należności publicznoprawnych na drodze cywilnej w formie skargi paulińskiej”.

Za ryzyko niewypłacalności dłużnika odpowiedzialność ponosi zawsze wierzyciel, a zatem osoba uprawniona do otrzymania należnego mu świadczenia. Ustawodawca chcąc zabezpieczyć w jak największym zakresie osobę wierzyciela przed możliwą utratą swojego majątku wprowadził do systemu prawa instytucję skargi pauliańskiej.

Organy skarbowe coraz częściej próbują dochodzić zaległości podatkowych sięgając do majątku, który dłużnik darował osobom trzecim. Zdaniem RPO takie zachowanie może budzić wątpliwości. Dlatego Rzecznik zwrócił się do Ministra Finansów o zajęcie stanowiska w tej sprawie.

Wierzyciel nie może zaspokoić się z majątku wspólnego małżonków, jeżeli dług został zaciągnięty bez zgody obojga. Brak zgody obojga małżonków nie przeszkadza jednak wniesieniu skargi pauliańskiej – głosi uchwała SN.

Wierzyciel może zablokować działania dłużnika, który wyzbywa się swojego majątku. Taką możliwość daje mu skarga pauliańska. Czy jednak będzie ona skutecznym narzędziem także wobec osób trzecich, które zdążyły zbyć uzyskane dobra?

Mianem skargi paulińskiej określa się roszczenie, które umożliwia uznanie czynności za bezskuteczną gdy, sytuacja wierzyciela pogorszyła się wskutek tej czynności, a korzyść majątkową osiągnęła osoba trzecia.

Skarga pauliańska

Dłużnik nie ukryje się już za hipoteką. Sąd Najwyższy zmienia reguły gry

Ukrywanie majątku przed urzędem skarbowym - jakie skutki w PIT?

Przedawnienie w nowej Ordynacji podatkowej - terminy, przerwanie i zawieszenie biegu terminu przedawnienia

Skarga pauliańska z zawieszeniem biegu terminu przedawnienia poboru podatku

Nowa Ordynacja podatkowa - trwają konsultacje projektu

Skarga pauliańska w postępowaniach podatkowych

Organy podatkowe mogą korzystać ze skargi pauliańskiej

Skarga pauliańska dostępna także dla fiskusa - wyrok TK

Skarga pauliańska jako ochrona interesów wierzyciela

Czy można stosować skargę pauliańską do podatków i innych należności publicznoprawnych?

Jak bronić się przed niewypłacalnością dłużnika

IFK poleca: Fiskus ściąga zaległe podatki unieważniając darowizny

Skarga pauliańska wobec rozporządzenia majątkiem wspólnym małżonków

Co zrobić, gdy dłużnik wyzbywa się majątku?

Skarga pauliańska [Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika]