Odliczanie darowizn na cele pożytku publicznego

Istota umowy darowizny polega na tym, że darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 kodeksu cywilnego).

Darowizna może być przekazana w formie pieniężnej, rzeczowej lub niematerialnej, jej przedmiotem może więc być każda rzecz posiadająca wartość. Wycena darowizny w formie pieniężnej nie rodzi większych problemów (wartość darowizny, która podlega odliczeniu, ustala się na podstawie dowodu wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego). Należy także odpowiednio wycenić darowiznę w postaci przekazanych towarów, materiałów, wartości usług własnych itp. Za taką wartość przyjmuje się zazwyczaj wartość określoną w umowie (wynikającą np. z dokumentu zakupu, wartości wynagrodzeń itp.), która nie może być wyższa niż wartość rynkowa.

Możliwość odliczania darowizn podczas ustalania wysokości należności podatkowych określona jest w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczą osób, które prowadzą działalność gospodarczą, i tych, które uzyskują dochody z tytułu stosunku pracy lub stosunków pokrewnych. Czytelnik nie określił, jakiego rodzaju działalność prowadzi (choć treść pytania wskazuje na działalność gospodarczą osoby fizycznej), dlatego omówione zostaną zasady odliczania darowizn dla obu form opodatkowania, tym bardziej że są o­ne podobne.

Przekazane darowizny i inne ofiary nie są uważane za koszty uzyskania przychodów. Jeśli więc podatnik przekazywane w formie darowizny towary zaliczył uprzednio do kosztów uzyskania przychodów, musi koszty te odpowiednio skorygować. Nie oznacza to jednak, że tych darowizn nie można uwzględnić podczas ustalania zobowiązań podatkowych. Możliwość taka istnieje, uzależniona jest jednak od celu przekazanej darowizny.

Począwszy od 1 stycznia 2004 r., ustalając podatek dochodowy, podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych może dochód podlegający opodatkowaniu tym podatkiem pomniejszyć między innymi o kwoty przekazanych darowizn na dwojakiego rodzaju cele (art. 26 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym):

a) darowizny przekazane na cele określone w artykule 4 ustawy o działalności pożytku publicznego, organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie i realizującym te cele. Do celów tych zalicza się: pomoc społeczną, działania na rzecz osób niepełnosprawnych, ochronę i promocję zdrowia, ratownictwo i ochronę ludności, pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą, promocję i organizację wolontariatu, zapewnienie zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodowym, inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom, działalność charytatywną, podtrzymywanie tradycji narodowej, rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, a także działalność na rzecz mniejszości narodowych, promocję zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych i zagrożonych zwolnieniem z pracy, upowszechnianie i ochronę praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn, upowszechnianie i ochronę wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działania wspomagające rozwój demokracji, upowszechnianie i ochronę praw konsumentów, działalność wspomagającą rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości, działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami, działalność wspomagającą rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, naukę, edukację, oświatę i wychowanie, krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży, upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, kulturę, sztukę, ochronę dóbr kultury i tradycji, ekologię i ochronę zwierząt oraz ochronę dziedzictwa przyrodniczego, porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym, upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa, działalność wspomagającą technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego. Dodatkowo Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, inne zadania należące do sfery zadań publicznych, kierując się ich szczególną społeczną użytecznością oraz możliwością ich wykonywania przez podmioty, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego, w sposób zapewniający wystarczające zaspokajanie potrzeb społecznych.

Działalność pożytku publicznego jest działalnością społecznie użyteczną, prowadzoną przez organizacje pozarządowe w wyżej określonej sferze zadań publicznych.

Poza tym działalność pożytku publicznego może być prowadzona także przez osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego, a także przez stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.

Jednak do tych organizacji nie zalicza się (art. 3 ust. 4), nawet gdy realizują cele zadań publicznych określonych w ustawie:

1) partii politycznych,

2) związków zawodowych i organizacji pracodawców,

3) samorządów zawodowych,

4) fundacji, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, chyba że:

• przepisy odrębne stanowią inaczej,

• majątek tej fundacji nie jest w całości mieniem państwowym, mieniem komunalnym lub mieniem pochodzącym z finansowania środkami publicznymi w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, lub

• fundacja prowadzi działalność statutową w zakresie nauki, w szczególności na rzecz nauki,

5) fundacji utworzonych przez partie polityczne,

6) spółek działających na podstawie przepisów o kulturze fizycznej;

b) kolejnym celem, który umożliwia odliczanie przekazanych darowizn, są cele kultu religijnego.

Wartość dokonanej darowizny obniża podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym. Niestety podatnik nie ma prawa odliczyć dokonanej darowizny w dowolnej wysokości, bo możliwe jest jedynie pomniejszenie dochodu podlegającego odliczeniu o kwotę rzeczywiście przekazanej darowizny, jednak nie więcej niż 350 zł.

Nie można też odliczyć od dochodu tych darowizn, które zostały przekazane na rzecz osób fizycznych (zarówno prowadzących, jak i nieprowadzących działalności gospodarczej) oraz na rzecz osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które zajmują się wytwarzaniem wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlem tymi wyrobami.

Należy również zaznaczyć, że w przypadku gdy przedmiotem darowizny są towary opodatkowane VAT, za kwotę darowizny uważa się wartość towaru uwzględniającą należny podatek od towarów i usług (podlega o­n wliczeniu przy ustalaniu kwoty dokonanej darowizny; podstawą ustalenia należnego podatku VAT jest przekazanie towarów bez pobrania należności, w szczególności w formie darowizny, wartość tych towarów ustala się według ceny nabycia, a gdy ceny tej nie można ustalić, według kosztu wytworzenia określonego w momencie dostawy tych towarów).

Podobne zasady dotyczą podmiotów opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób prawnych. Zasadnicza różnica dotyczy kwot dokonanych darowizn na wymienione cele, które obniżają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych.

Zgodnie z art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, od dochodu podlegającego opodatkowaniu można odliczyć darowizny na cele realizacji określonych zadań publicznych organizacjom prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych oraz darowizny na cele kultu religijnego. W tym przypadku nie występuje jednak określony kwotowo limit odliczeń, bo kwota możliwego odliczenia jest zmienna i zależy od wysokości dochodu podlegającemu opodatkowaniu.

Podobnie jak w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych, warunkiem odliczenia dokonanej darowizny jest odpowiednie jej udokumentowanie; poza tym nie można odliczać darowizn przekazanych osobom fizycznym oraz osobom prawnym i jednostkom nieposiadającym osobowości prawnej prowadzącym omówioną specyficzną działalność.

W zakresie darowizn na wybrane cele kultu religijnego możliwości odliczania są większe. W odpowiedzi na zgłaszane wątpliwości interpretacyjne, pismem Zastępcy Dyrektora Departamentu Podatków Bezpośrednich z 22 kwietnia 2004 r. (Nr PB3-2420-8214-137-AS-04) określono, że zgodnie z przepisem szczególnym, zawartym w art. 55 ust. 7 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą podlegają u darczyńców będących osobami prawnymi odliczeniu bez względu na ich wysokość (w tym przypadku nie występuje limit 10% dochodu). Warunkiem możliwości odliczenia takiej darowizny jest uzyskanie pokwitowania jej otrzymania przez kościelną osobę prawną oraz – w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny – sprawozdania o przeznaczeniu darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą. Ponieważ w wymienionym artykule znajduje się informacja o odliczaniu darowizn przy ustalaniu podatku dochodowego (nie wymieniono tam osób prawnych ani fizycznych), dlatego można domniemywać, że ta interpretacja może być również odniesiona do darowizn przekazanych przez osoby fizyczne.

W zakresie pomniejszania obciążeń podatkowych z tytułu dokonanych darowizn ustawodawca wprowadził również inną możliwość. Podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych (możliwość ta nie dotyczy podmiotów opłacających podatek dochodowy od osób prawnych) może, na zasadach i w trybie określonym w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, przekazać 1% podatku obliczonego zgodnie z tymi przepisami na rzecz wybranych przez siebie organizacji pożytku publicznego (art. 27 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie). W momencie sporządzania zeznania rocznego z tytułu osiągniętego dochodu podlegającego opodatkowaniu, podatnik ma możliwość obniżenia obliczonego podatku dochodowego o wartość wpłaty dokonanej na rzecz organizacji pożytku publicznego, działającej na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego, jednak w wysokości nie wyższej niż kwota stanowiąca 1% podatku należnego wykazanego w tym zeznaniu, przy czym przy jej ustalaniu pomija się końcówki wyrażone w groszach (art. 27d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 14a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym).

Kolejnym warunkiem, który podatnik musi spełnić, aby móc odliczyć dokonaną darowiznę, jest dokonanie wspomnianej wpłaty w terminie od 1 stycznia roku podatkowego, w którym składane jest zeznanie, do dnia złożenia tego zeznania, nie później jednak niż do dnia upływu terminu określonego dla złożenia zeznania. Odliczenia takiego nie można dokonać w przypadku wpłat na rzecz organizacji pożytku publicznego prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.

Aby dokonane wpłaty można było odliczyć od należnego podatku, muszą o­ne być udokumentowane dowodem wpłaty na rachunek bankowy organizacji pożytku publicznego, z którego w szczególności wynika: imię i nazwisko oraz adres wpłacającego, kwota dokonanej wpłaty, nazwa organizacji pożytku publicznego, na rzecz której dokonana została wpłata.

Należy zwrócić uwagę, że zarówno możliwość odliczenia dokonanej darowizny od dochodu (350 zł), jak i możliwość pomniejszenia podatku należnego wykazanego w zeznaniu rocznym (1%) nie dotyczy osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, które wybrały formę opodatkowania uzyskiwanych dochodów 19% podatkiem liniowym.

Dodatkowo, odpowiadając na wątpliwości interpretacyjne Ministerstwo Finansów w piśmie z 15 kwietnia 2004 r. (Nr PB3/8214-108/WK/04/923) wyjaśniło, że możliwość odliczenia przekazanych darowizn od dochodu podlegającego odliczeniu (zarówno w podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i podatku dochodowym od osób prawnych) nie jest uzależnione od posiadania przez obdarowanego statusu organizacji pożytku publicznego, w tym przypadku ważne jest przekazanie takiej darowizny określonej organizacji, która realizuje, w ramach prowadzonej działalności pożytku publicznego, cele określone w ustawie o działalności pożytku publicznego.

Należy zaznaczyć, że w przypadku pomniejszenia podatku należnego o wartość dokonanej wpłaty (jednak w wysokości nie wyższej niż 1% tego podatku) warunkiem koniecznym do zastosowania tej możliwości obniżenia podatku jest przekazanie darowizny podmiotowi, który posiada status organizacji pożytku publicznego.

Aktualny wykaz podmiotów mających status organizacji pożytku publicznego znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości pod adresem: http://opp.ms.gov.pl/opp /index.php, a także na stronie: http://www.pozytek.ngo.pl/labeo (dodatkowe informacje, jakie tam można znaleźć, to numery kont bankowych).