Kiedy rodzina odpowiada za długi podatkowe

Ordynacja podatkowa zawiera szczegółowe regulacje dotyczące odpowiedzialności podatkowej nie tylko podatnika, płatnika czy inkasenta. Ustawodawca określa też sytuacje, gdy za cudze długi podatkowe odpowiadają inne osoby.

Długi spadkodawcy

Pierwszą kategorią osób z rodziny, które mogą odpowiadać za długi podatkowe, są spadkobiercy. Oczywiście spadkobiercą może być też osoba obca, jednak zasadniczo najczęściej są to osoby z kręgu najbliższej rodziny. Spadkobierca podatnika przejmuje przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i, niestety, obowiązki spadkodawcy.

Jeżeli, na podstawie przepisów prawa podatkowego, spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców tylko pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek.

Warto podkreślić, że przejście uprawnień i obowiązków dotyczy też sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika, a także praw i obowiązków wynikających z decyzji wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego. Do odpowiedzialności spadkobierców za podatki spadkodawcy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu, spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Dotycz to także odpowiedzialności spadkobierców za:

l zaległości podatkowe, w tym również za należności traktowane na równi z zaległością,

l odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy,

l pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta,

l niezwrócone przez spadkodawcę zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie,

l opłatę prolongacyjną,

l koszty postępowania podatkowego,

l koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy, powstałe do dnia otwarcia spadku.

Przyjęcie spadku

Przypomnijmy, że zgodnie z prawem cywilnym spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste). Może też przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), a nawet spadek odrzucić.

Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku. W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia.

Wydanie decyzji

O odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców i jej zakresie orzeka organ podatkowy w odrębnych decyzjach. Są to organy podatkowe właściwe ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Decyzje te mogą też dotyczyć określenia wysokości nadpłaty albo zwrotu podatku. W decyzji organ podatkowy określa wysokość znanych w dniu otwarcia spadku zobowiązań spadkodawcy. Zgodnie z prawem cywilnym spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Wydając decyzję, organ podatkowy określa prawidłową: wysokość zobowiązania podatkowego, wysokość poniesionej straty uprawniającej spadkobierców do skorzystania z ulg podatkowych, wysokość nadpłaty lub zwrotu podatku.

Dotyczy to sytuacji, gdy ich wysokość jest inna niż wykazana w deklaracji złożonej przez spadkodawcę albo spadkodawca w ogóle deklaracji nie złożył. Termin płatności przez spadkobiercę zobowiązań wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Termin ten ma istotne znaczenie. Zasadniczo odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy oraz oprocentowanie niezwróconych zaliczek naliczonego VAT naliczane są do dnia otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Jednak w przypadku, gdy spadkobierca nie zapłaci należności w terminie 14 dni od doręczenia decyzji, odsetki za zwłokę oraz oprocentowanie niezwróconych zaliczek naliczane są nadal. Od decyzji ustalającej odpowiedzialność spadkobierców przysługuje odwołanie do instancji wyższej, czyli dyrektora izby skarbowej.

O CZYM FISKUS INFORMUJE SPADKODAWCĘ

Organy podatkowe zawiadamiają spadkobierców o:

l złożonych przez spadkodawcę odwołaniach od decyzji, zażaleniach na postanowienia i skargach do sądu administracyjnego,

l decyzjach wydanych w sprawie ulg uznaniowych, jeżeli nie upłynął termin płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej lub termin płatności rat,

l decyzjach i postanowieniach, które zostały doręczone spadkodawcy, a w dniu jego śmierci nie upłynął jeszcze termin do złożenia odwołania, zażalenia lub skargi do sądu administracyjnego,

l wszczętej kontroli podatkowej,

l złożonych przez spadkodawcę wnioskach o wszczęcie postępowania,

l postępowaniach wszczętych z urzędu wobec spadkodawcy.

CO ULEGA ZAWIESZENIU

Od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku bieg terminów przedawnienia oraz zwrotu nadpłat i prawa do zwrotu nadpłaty ulega zwieszeniu. Nie może to jednak trwać dłużej niż do dnia, w którym upłynęły dwa lata od śmierci spadkodawcy.

CZY ODPOWIADA ZAPISOBIERCA

Zapisobierca, który otrzymał należny mu zapis, ponosi odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy. Zakres odpowiedzialności zapisobiercy ograniczony jest do wartości otrzymanego zapisu.

ALEKSANDRA TARKA

aleksandra.tarka@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

l Art. 97-106 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).

l Art. 1012-1015 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).