Kto i kiedy może wystąpić z OFE

Większość osób będących członkami otwartego funduszu emerytalnego zamierzających wystąpić o wcześniejszą emeryturę nie musi ubiegać się o unieważnienie umowy zawartej z towarzystwem emerytalnym. Wystarczy, gdy przy ubieganiu się o to świadczenie złoży wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na swoim rachunku w funduszu na dochody budżetu państwa.

Do 20 lutego 2007 r. bezwzględnym warunkiem uzyskania wcześniejszej emerytury przez osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r., było nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego. W przypadku posiadania członkostwa w OFE zawsze trzeba było ubiegać się o unieważnienie zawartej umowy. W latach 2005-2006 obowiązywała jednolita procedura występowania z wnioskami o unieważnienie umów o członkostwo w OFE złożonymi przez osoby ubiegające się o wcześniejszą emeryturę. Wystarczyło wówczas dostarczyć do właściwego towarzystwa emerytalnego zrzeszonego w Izbie Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych decyzję ZUS odmawiającą przyznania wcześniejszej emerytury wyłącznie z powodu przystąpienia do OFE wraz z pisemnym oświadczeniem o zawarciu umowy o członkostwo w OFE pod wpływem błędu. Procedura ta obecnie nie obowiązuje, choć oczywiście nie ma przeszkód, aby towarzystwa emerytalne stosowały ją w indywidualnych przypadkach.

Sposób wystąpienia z OFE

Ustawa nowelizująca ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która weszła w życie 21 lutego 2007 r., znacznie ułatwiła występowanie z OFE osobom ubiegającym się o wcześniejszą emeryturę. Obecnie unieważnienie umowy z towarzystwem emerytalnym nie jest bezwzględnym warunkiem nabycia wcześniejszych uprawnień emerytalnych przez osoby urodzone w latach 1949-1968. Jeśli w czasie ubiegania się o to świadczenie wnioskodawca nadal jest członkiem OFE, ma możliwość wnioskowania o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. W razie złożenia takiego wniosku, ZUS przyznaje emeryturę i wówczas umowa z otwartym funduszem emerytalnym staje się nieważna z mocy samego prawa, a ZUS wykreśla wpis o członkostwie w OFE z Centralnego Rejestru Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych i zawiadamia o tym wykreśleniu właściwy fundusz emerytalny.

Należy podkreślić, że nie trzeba wnioskować o wykreślenie z rejestru członków OFE i przekazanie środków do budżetu państwa na odrębnym formularzu. Wniosek taki składa się wypełniając formularz wniosku o emeryturę (ZUS Rp-1 - część V pkt 13).

PRZYKŁAD

WYSTĄPIENIE Z OFE W CELU UZYSKANIA EMERYTURY

Anna K. w listopadzie 2008 r. ukończy 53 lata. Ponieważ udowodniła 30 lat pracy nauczycielskiej, zamierza w przyszłości rozwiązać na swój wniosek stosunek pracy i wystąpić o wcześniejszą emeryturę na podstawie Karty Nauczyciela. Jednak w 1999 roku, po wejściu w życie reformy emerytalnej, przystąpiła do OFE. Chcąc uzyskać wcześniejszą emeryturę, nie będzie musiała indywidualnie ubiegać się o unieważnienie umowy z towarzystwem emerytalnym. We wniosku o emeryturę, który musi złożyć przed ukończeniem 60 lat, powinna zadeklarować wolę przekazania środków zgromadzonych w OFE do budżetu państwa.

Wnioskowanie o przekazanie środków

Możliwość wnioskowania o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa dotyczy występujących o następujące emerytury przewidziane w ustawie o emeryturach i rentach z FUS:

• tzw. wcześniejszą emeryturę pracowniczą,

• emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,

• emeryturę z tytułu wykonywania działalności twórczej lub artystycznej,

• emeryturę górniczą bez względu na wiek oraz wcześniejszą emeryturę górniczą przyznawaną na nowych zasadach, a także emeryturę w obniżonym wieku z tytułu wykonywania pracy górniczej,

• emeryturę kolejową.

Omawiane ułatwienia w występowaniu z OFE dotyczą również emerytury nauczycielskiej przyznawanej bez względu na wiek na podstawie Karty Nauczyciela.

Trzeba przypomnieć, że uzyskanie wcześniejszej emerytury przez osoby urodzone w latach 1949 - 1968 możliwe jest wówczas, gdy warunki wymagane do jej przyznania zostaną spełnione do końca 2008 r. Zasada ta nie dotyczy jedynie emerytury górniczej przyznawanej na nowych zasadach, warunku rozwiązania stosunku pracy koniecznego do przyznania emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek, warunków pozostawania w ubezpieczeniu z tytułu stosunku pracy oraz uzyskania orzeczenia o niezdolności do pracy wymaganych do przyznania emerytury pracowniczej oraz właśnie warunku nieprzystąpienia do OFE (lub wystąpienia z funduszu poprzez złożenie wniosku o przekazanie zgromadzonych tam środków do budżetu państwa).

Zatem wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa może być złożony również po 31 grudnia 2008 r. Możliwe jest, iż ZUS przyjmie interpretację, zgodnie z którą w każdym przypadku konieczne jest złożenie wniosku o emeryturę, wraz z żądaniem przekazania środków z OFE do budżetu państwa, przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn). Obecnie wymóg ten dotyczy emerytury pracowniczej oraz emerytury nauczycielskiej.

Indywidualne rozwiązanie umowy z OFE

Możliwość występowania z OFE na omówionych zasadach nie dotyczy przede wszystkich osób przechodzących na emeryturę górniczą (zarówno we wcześniejszym wieku emerytalnym, jak i bez względu na wiek) przyznawaną według zasad obowiązujących 31 grudnia 2006 r. Górnicy, którzy do 31 grudnia 2008 r. spełnią warunki wymagane do ich przyznania określone w przepisach obowiązujących 31 grudnia 2006 r., a także rozwiążą stosunek pracy, mogą je uzyskać na zasadach określonych w tych przepisach. Obowiązuje ich jednak wówczas wymóg nieprzystąpienia do OFE bez możliwości unieważnienia umowy w drodze złożenia wniosku o przekazanie zgromadzonych tam środków do budżetu państwa. Zawartą z towarzystwem emerytalnym umowę mogą unieważnić jedynie w drodze indywidualnych uzgodnień z towarzystwem emerytalnym lub na drodze sądowej.

Wystąpić z OFE poprzez wnioskowanie o przekazanie zgromadzonych środków do budżetu państwa mają jedynie ci górnicy, którzy nabywają prawo do świadczenia według nowych zasad (na podstawie art. 50a lub 50 e ustawy emerytalnej).

W myśl obecnie obowiązujących przepisów konieczność indywidualnego rozwiązania umowy o członkostwo w OFE dotyczy również osób, które po 31 grudnia 2008 r. będą ubiegać się o wcześniejszą emeryturę przewidzianą w art. 184 ustawy emerytalnej. Chodzi o osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. zatrudnione w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonujące działalność twórczą lub artystyczną, posiadające okresy pracy górniczej oraz kolejarzy, którzy wcześniejszy wiek emerytalny ukończą po 31 grudnia 2008 r., rozwiążą stosunek pracy, a najpóźniej 1 stycznia 1999 r. posiadały wymagany okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze: 20 lat - w przypadku kobiet lub 25 lat - w przypadku mężczyzn.

PRZYKŁAD

UNIEWAŻNIENIE UMOWY Z OFE JAKO WARUNEK PRZYZNANIA EMERYTURY

Jan B. urodził się w 1953 roku. W 1999 roku przystąpił do OFE. Dotychczas udowodnił 25 lat pracy górniczej łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do pracy górniczej. W tych ostatnich okresach udowodnił w sumie cztery lata pobierania wynagrodzenia chorobowego i zasiłków chorobowych. Wymagany wiek emerytalny do przyznania emerytury górniczej (55 lat) ukończy w grudniu 2008 r. Ponieważ nowe przepisy dotyczące emerytur górniczych nie przewidują możliwości zaliczenia do stażu pracy górniczej okresów zaliczalnych do tej pracy, nie będzie mógł skorzystać z emerytury na podstawie tych przepisów i złożyć wniosku o przekazanie środków zgromadzonych w OFE do budżetu państwa. ZUS będzie mógł jedynie przyznać emeryturę górniczą na starych zasadach, zgodnie z którymi okresy zaliczalne są uwzględniane przy ustalaniu długości pracy górniczej. Aby tak się stało, wnioskodawca będzie musiał jednak sam postarać się o unieważnienie umowy o członkostwo w OFE.

MAREK OPOLSKI

gp@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Ustawa z 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 17, poz. 95).

• Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).