Kapitał na emeryturę podlega podziałowi

 

W momencie rozwodu wiele osób jest zaskoczonych informacją, że muszą podzielić się zgromadzonymi w II filarze pieniędzmi ze swoim małżonkiem. Zapominają, iż pieniądze gromadzone na koncie uczestnika OFE, gdy pozostaje on w związku małżeńskim i posiada wspólnotę majątkową, stanowią wspólny majątek męża i żony.

Drugą przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że takie przepisy obowiązują tylko w II filarze. Pieniądze na emeryturę gromadzone w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych nie podlegały nigdy takiemu podziałowi i nadal nie podlegają. Dopiero teraz rząd w programie polityki rodzinnej (odpowiednia ustawa trafiła już do konsultacji społecznych) proponuje, aby także kapitał na emeryturę gromadzony w I filarze był w razie rozwodu dzielony. Ma to głównie chronić niepracującego lub zdecydowanie mniej zarabiającego małżonka przed ubóstwem na emeryturze.

Pisemne oświadczenia

W związku z tym, że przepisy określają kapitał emerytalny gromadzony w OFE jako majątek wspólny małżonków, osoba zawierająca umowę z funduszem emerytalnym musi złożyć pisemne oświadczenie o tzw. stosunkach majątkowych. Innymi słowy musi zadeklarować, czy istnieje między nią a jej małżonkiem wspólnota majątkowa.

Jeśli między osobą przystępującą do OFE a jej małżonkiem istnieje taka wspólnota (tak dzieje się najczęściej), zakreśla ona wtedy tylko na formularzu umowy odpowiedni kwadrat (istnienie wspólnoty majątkowej). W takiej sytuacji nie są wymagane żadne dodatkowe dokumenty. Jeśli natomiast osoba jest stanu wolnego, zakreśla informację, że oświadczenie o tych stosunkach jej nie dotyczy.

PRZYKŁAD:

OŚWIADCZENIE O STOSUNKACH MAJĄTKOWYCH

Katarzyna W. przystępująca do OFE jest panną. W takiej sytuacji, podpisując umowę z OFE, zakreśli tylko w odpowiednim miejscu na formularzu umowy, że nie dotyczy jej oświadczenie o stosunkach majątkowych. Jeśli byłaby mężatką, a między nią a jej mężem istniałaby wspólnota majątkowa, przystępując do OFE, zakreśliłaby w odpowiednim miejscu formularzu umowy, że istnieje między nią a jej mężem taka wspólnota. Nie musiałaby przedstawiać żadnych dodatkowych dokumentów. Musiałaby to zrobić, gdyby zawarła z małżonkiem intercyzę.

Jeżeli natomiast osoba zapisująca się do OFE jest w związku małżeńskim, ale między nią a jej współmałżonkiem nie istnieje wspólnota majątkowa - bo małżonkowie podpisali intercyzę albo sąd orzekł ich separację - musi ona ten fakt udokumentować. Może to zrobić, przedstawiając na przykład akt notarialny (lub jego poświadczoną kopię) o zawarciu rozdzielności majątkowej.

O zmianie trzeba informować

Ten obowiązek, tj. zgłoszenie faktu powstania lub ustania obowiązywania wspólnoty majątkowej, ciąży też na członku OFE, który po podpisaniu umowy zmienia dotychczasowy status, jeśli chodzi o tę wspólnotę. Najczęściej są to sytuacje:

l zawarcia lub rozwiązania związku małżeńskiego,

l podpisania lub zniesienia intercyzy,

l orzeczenia separacji.

W takim przypadku członek OFE musi złożyć do funduszu pisemne oświadczenie o sposobie uregulowania stosunków majątkowych - najlepiej użyć do tego udostępnianego przez OFE formularza. Trzeba też dołączyć do niego wymagane dokumenty.

Warto pamiętać, że w przypadku zawarcia związku małżeńskiego obowiązek taki spoczywa na obojgu małżonkach. Każde z nich musi złożyć w tej sprawie oddzielne pisemne oświadczenie. Jak pokazuje praktyka, kobiety częściej pamiętają o składaniu korekty danych do OFE w związku ze zmianą swojego nazwiska po zawarciu małżeństwa. Natomiast panowie nie widzą potrzeby uaktualniania danych w umowie przystąpienia do funduszu, mimo że członek OFE jest zobowiązany zawiadomić fundusz na piśmie o każdorazowej zmianie w stosunku do treści wcześniej złożonego oświadczenia dotyczącej wspólnoty majątkowej, o ile zmiana taka obejmuje środki zgromadzone na jego rachunku.

PRZYKŁAD:

ZGŁOSZENIE DO OFE

Jolanta G., przystępując do OFE, była panną. Po dwóch latach przynależności do funduszu wyszła za mąż i posiada obecnie z mężem wspólnotę majątkową. W takiej sytuacji ma obowiązek zgłosić ten fakt do swojego OFE. Fundusz będzie wymagał od niej, oprócz odpowiedniego oświadczenia, udokumentowania tej zmiany. Z praktyki wiadomo, że służyć do tego może na przykład ksero aktu małżeństwa.

W razie niedopełnienia obowiązku złożenia oświadczenia o stosunkach majątkowych OFE przyjmie kolejno, że między małżonkami istnieje wspólność ustawowa albo że małżeńskie stosunki majątkowe uregulowane są zgodnie z treścią umowy zawartej z OFE lub ostatnim zawiadomieniem dokonanym przez członka.

Należy więc pamiętać o aktualizacji swoich wcześniejszych oświadczeń w zakresie uregulowania stosunków majątkowych. Tym bardziej że OFE nie odpowiada za szkody powstałe wskutek niedopełnienia lub nienależytego dopełnienia obowiązku oświadczenia o tych stosunkach.

Podział pieniędzy

Środki gromadzone w OFE, jako majątek wspólny małżonków, podlegają podziałowi (po połowie za okres obowiązywania wspólnoty majątkowej) w razie rozwodu lub unieważnienia małżeństwa.

Jeżeli małżeństwo uczestnika OFE ulegnie rozwiązaniu, środki zgromadzone na jego rachunku, przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego, są przekazywane na jego rachunek do OFE. Ich przelew odbywa się na zasadzie tzw. wypłaty transferowej, czyli transakcji między dwoma otwartymi funduszami. Odbywają się one na koniec lutego, maja, sierpnia i listopada. Pieniądze te nie mogą więc zostać wypłacone w gotówce, lecz są przekazywane na konto do funduszu. Tylko w wyjątkowych sytuacjach (patrz niżej) można się starać o ich wypłatę gotówkową.

PRZYKŁAD:

JAK MĄŻ DZIELI SIĘ PIENIĘDZMI Z ŻONĄ

Adam K., przystępując do OFE w maju 1999 r., był kawalerem. Następnie w 2000 roku ożenił się, a w marcu 2007 r. rozwiódł. Od początku przynależności do OFE zgromadził na rachunku 25 tys. zł. Nie cała ta kwota podlega podziałowi. OFE pana Adama podzieli środki, jakie napłynęły do OFE (uwzględni też zyski z ich inwestowania) w okresie od maja 1999 r. do marca 2007 r. Przekaże więc z jego konta na rachunek do funduszu jego żony (po tym jak zgłosi się ona po taką wypłatę) połowę pieniędzy za ten okres (około 10 tys. zł). Pan Adam ma jednak prawo do połowy pieniędzy zgromadzonych w tym okresie na rachunku w OFE jego żony. W tym celu musi zgłosić się do funduszu małżonki z dokumentami poświadczającymi, że środki zgromadzone na jej rachunku mu się należą.

Aby doszło do przekazania pieniędzy (wypłata transferowa) z rachunku jednego małżonka na rachunek drugiego, współmałżonek uprawniony do wypłaty ma obowiązek przedstawić funduszowi dowód, że środki zgromadzone na rachunku współmałżonka jemu się należą. Takim dowodem jest przede wszystkim akt małżeństwa.

Gdy małżonek, któremu należą się pieniądze, nie posiada rachunku w OFE i w terminie dwóch miesięcy nie podpisze umowy z otwartym funduszem, a więc nie wskaże rachunku, na jaki mogą trafić należne mu środki - OFE, do którego należał drugi ze współmałżonków, otworzy u siebie rachunek na jego nazwisko i na to konto przekaże, w ramach wypłaty transferowej, przypadające mu środki. Z chwilą otwarcia rachunku były współmałżonek uzyskuje członkostwo w funduszu.

Rachunek specjalny

Osoby, które mają prawo do wcześniejszej emerytury, a którym OFE otworzył rachunek na podstawie wspólnoty majątkowej, nie tracą prawa do tego świadczenia.

Ponadto ubezpieczonym urodzonym w latach 1949- -1968, którzy uzyskali członkostwo w OFE na podstawie wspólnoty majątkowej, ale nie są członkami OFE (pozostali w ZUS), Zakład nie odprowadza na rachunek w OFE bieżącej, wpłacanej przez nich części składki emerytalnej. Oznacza to, że mimo iż osobie w średnim wieku zakładany jest rachunek emerytalny w otwartym funduszu emerytalnym, ZUS nie dzieli kolejnych składek emerytalnych na dwa strumienie, tylko całość zatrzymuje u siebie. Członkostwo nabyte w wyniku podziału środków byłego współmałżonka traktowane jest bowiem inaczej niż samodzielne zapisanie się do funduszu.

Wypłata w gotówce

Istnieją wyjątki pozwalające osobom, którym OFE otworzył rachunek z tytułu wypłaty po współmałżonku, na jednorazową wypłatę tych środków w gotówce. O taką wypłatę mogą się one starać, gdy:

l złożą wniosek, dołączając do niego decyzję przyznającą emeryturę, zaopatrzenie emerytalne, emeryturę dla rolników lub uposażenie w stanie spoczynku,

l nie mają prawa do emerytury, ale ukończyły 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,

l złożyły wniosek (dotyczy osób urodzonych przed 1 stycznia 1969 r.), jeżeli zgromadzone na ich rachunku środki nie są wyższe od kwoty stanowiącej: 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia (jeśli otwarcie rachunku nastąpiło przed 1 stycznia 2002 r.) lub 150 proc. przeciętnego wynagrodzenia (jeśli otwarcie rachunku nastąpiło po tej dacie).

O wypłatę w gotówce mogą się więc starać osoby, które uzyskały już wiek emerytalny, prawo do jakiejś formy świadczenia emerytalnego lub kiedy kwota na rachunku nie przekracza ustalonej w ustawie sumy.

Mniej na emeryturę

Przepisy regulujące sprawę podziału środków w razie rozwodu chronią małżonka, który zarabia mniej lub w ogóle nie pracuje. W tym drugim przypadku oboje małżonkowie po rozwodzie będą dzielić się zgromadzonymi przez jednego z nich w OFE pieniędzmi. Wtedy kapitał emerytalny dla obojga będzie znacznie uszczuplony, ponieważ dwie osoby korzystają ze środków gromadzonych przez jednego małżonka.

Ważne!

Jeżeli w razie rozwodu chcemy uniknąć przymusowego uczestnictwa w funduszu naszego byłego współmałżonka, należy dostarczyć funduszowi nazwę i numer rachunku wybranego przez nas OFE

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Gdzie uzyskać informacje

BARTOSZ MARCZUK

bartosz.marczuk@infor.pl

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 159, poz. 1667).