Leksykon wyborczy

Bierne prawo wyborcze to prawo obywatela polskiego do kandydowania na posła lub senatora w wyborach parlamentarnych. Zgodnie z art. 99 konstytucji, wybranym do Sejmu może być obywatel polski posiadający czynne prawo wyborcze, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 21 lat. Granica wieku kandydatów na senatorów jest wyższa i wynosi 30 lat. Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje partiom politycznym i wyborcom. W tym celu tworzą oni komitety wyborcze. Komitet wyborczy mogą utworzyć obywatele mający prawo wybierania, w liczbie co najmniej 15. W tym celu muszą złożyć pisemne oświadczenie o utworzeniu komitetu, z podaniem swoich imion i nazwisk, adresów zamieszkania oraz numerów ewidencyjnych PESEL.

Kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym. Nie można równocześnie kandydować i do Sejmu i do Senatu. Kandydat musi wyrazić zgodę na kandydowanie oraz złożyć oświadczenie lustracyjne, które jest podawane do publicznej wiadomości. Prawdziwość tych oświadczeń jest weryfikowana po wyborach - orzeczenie sądu o złożeniu fałszywego oświadczenia powoduje wygaśnięcie mandatu. Każde zgłoszenie kandydatury na posła musi być poparte podpisami co najmniej 5 tys. wyborców stale zamieszkałych w danym województwie, natomiast w przypadku kandydowania na senatora podpisów wyborców musi być przynajmniej 3 tys. Kandydatów rejestruje okręgowa komisja wyborcza, a w razie odmowy rejestracji rozstrzygnięcie należy do Państwowej Komisji Wyborczej.

W czasie prac Sejmu, którego kadencja właśnie się kończy, pojawiły się dwa projekty zmian konstytucji autorstwa PO i PiS, których celem miało być zakazanie kandydowania do parlamentu osobom skazanym. Sejm nie zakończył jednak prac legislacyjnych nad tymi projektami. Gdyby to się udało, w zbliżających się wyborach parlamentarnych posłem i senatorem nie mogłaby zostać wybrana osoba karana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego oraz osoba, wobec której wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego.

Bierne prawo wyborcze w Polsce, oprócz możliwości bycia wybranym do obu izb parlamentu, obejmuje także prawo kandydowania między innymi do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich. W tym przypadku obywatel polski startujący w wyborach musi mieć ukończone 18 lat. Natomiast osoba, która chce zostać wybrana na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta nie może być w wieku poniżej 25 lat. Z kolei kandydaci do Parlamentu Europejskiego muszą mieć co najmniej 21 lat. Najwyższy cenzus wiekowy w Polsce obowiązuje przy wyborach na prezydenta Rzeczpospolitej - w tym przypadku kandydat musi mieć ukończone 35 lat.

PODSUMOWANIE

wymogi dla kandydatów do parlamentu wiek 21 lat

do Sejmu 30 lat

do Senatu poparcie 5 tys. wyborców

do Sejmu 3 tys. wyborców do Senatu

Podstawa prawna

- Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)

- Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 12 kwietnia 2001 r. (Dz.U. z 2001 r. nr 46, poz. 499)

OPINIA

RYSZARD PIOTROWSKI

konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego

Na gruncie obowiązujących przepisów kandydować do Sejmu lub Senatu może osoba, która została prawomocnym wyrokiem skazana za przestępstwo. Jedyny wyjątek to sytuacja, gdy sąd karny wydając wyrok orzekł także pozbawienie praw publicznych. Konstytucja bowiem odbiera bierne prawo wyborcze osobom, które zostały pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu. Propozycje zmiany konstytucji w taki sposób, aby skazani za jakiekolwiek przestępstwo nie mogli kandydować do parlamentu, są ważne i zobowiązują te partie, które ją zgłaszały i popierały. Podczas wyborów powinny one postąpić zgodnie z deklarowanym przekonaniem i nie dopuścić do tego, aby z ich list wyborczych startowali przestępcy.