Jak rozliczać ulgę prorodzinną w 2009 r.

Do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2009 r. będą miały zastosowanie nowe zasady rozliczania ulgi prorodzinnej. Odliczana dotychczas pełna kwota ulgi niezależnie od tego, czy dziecko było wychowywane przez część czy też przez cały rok podatkowy, będzie odliczana proporcjonalnie do liczby miesięcy sprawowania opieki nad dzieckiem. W wielu przypadkach będzie to oznaczać, że podatnicy odliczą jedynie część ulgi prorodzinnej, która w rozliczeniu za 2009 rok wyniesie 1112,04 zł na każde dziecko.

Nowe zasady podatnicy uwzględnią w rozliczeniu za 2009 rok, a zatem dopiero w zeznaniach składanych do 30 kwietnia 2010 r.

Więcej uprawnionych

Rozliczenie podatkowe za 2008 rok jest ostatnim, w którym przywilej odliczania od podatku ulgi prorodzinnej przysługuje wyłącznie rodzicom - biologicznym lub adopcyjnym dziecka. Od 2009 roku ulga została również przyznana opiekunom prawnym i rodzinom zastępczym. Ulgę odliczy podatnik na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

• wykonywał władzę rodzicielską,

• pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało,

• sprawował opiekę przez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej zasadniczo następuje na podstawie orzeczenia sądu. W przypadku pilnej konieczności zapewnienia dziecku opieki umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej jest możliwe na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej między rodziną zastępczą a starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny. O zawartej umowie starosta zawiadamia niezwłocznie sąd.

PRZYKŁAD: RODZINA ZASTĘPCZA SKORZYSTA Z ODLICZENIA

Podatniczka jest rodziną zastępczą dla dwójki rodzeństwa w wieku 8 i 9 lat. Zastępcza matka będzie mogła skorzystać z ulgi rodzinnej w podatku dochodowym, ale dopiero w rozliczeniu podatkowym za 2009 rok. W zakresie prawa do odliczania ulgi sytuacja rodzin zastępczych jest taka sama jak opiekunów prawnych dzieci. W świetle dotychczasowych przepisów nie mogli oni odliczać ulgi rodzinnej, która jeszcze w rozliczeniu za 2008 rok przysługuje wyłącznie podatnikom będącym rodzicami dzieci (biologicznymi lub adopcyjnymi). Wyjaśnijmy, że opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej zapewnia się dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Rodzina zastępcza zasadniczo powstaje na mocy orzeczenia sądu i stanowi czasową formę opieki nad dziećmi. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może zostać powierzone zarówno małżonkom, jak i osobie niepozostającej w związku małżeńskim, jeżeli osoby te spełniają określone warunki.

Ulga będzie przysługiwała również opiekunom prawnym dziecka ustalonym prawomocnym orzeczeniem sądu, np. rodzeństwu czy dziadkom, którzy opiekują się dzieckiem na mocy orzeczenia sądu po śmierci rodziców. W przypadku opiekunów prawnych ustawodawca dodatkowo zastrzegł, że ulga im przysługuje, jeżeli dziecko z nimi zamieszkiwało. W tym wypadku nie wystarczy zatem sam fakt prawomocnego ustanowienia opieki nad dzieckiem, lecz także faktyczne zamieszkiwanie dziecka z opiekunem prawnym.

Ulgę zastosują również podatnicy utrzymujący pełnoletnie dzieci (spełniające określone warunki) w związku z wykonywaniem przez tych podatników ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej. Wyjaśnijmy, że pełnienie funkcji rodziny zastępczej z mocy prawa ustaje z dniem osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Wyjątek dotyczy przypadku, gdy dziecko po osiągnięciu pełnoletności kontynuuje naukę i pozostaje w rodzinie zastępczej.

Dzieci objęte odliczeniem

Dzieci małoletnie zostały objęte ulgą prorodzinną bez żadnych dodatkowych warunków. Inaczej jest w przypadku dzieci pełnoletnich, które muszą spełniać dodatkowe ustawowe kryteria. W przypadku dzieci niepełnosprawnych ulga przysługuje bez względu na wiek, ale pod warunkiem, że otrzymują one zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną.

Natomiast w przypadku zdrowych, pełnoletnich dzieci ulga przysługuje wyłącznie na uczące się dzieci do ukończenia 25. roku życia. Ulgę odliczą zarówno rodzice dzieci uczących się w polskich placówkach, jak i w szkołach zagranicznych. Ponadto dzieci te nie mogą w roku podatkowym uzyskać dochodów podlegających opodatkowaniu według skali podatkowej lub zgodnie z art. 30b ustawy o PIT (niektóre dochody kapitałowe, w tym z obrotu akcjami lub udziałami) w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej, z wyjątkiem renty rodzinnej. W rozliczeniu za 2009 rok jest to kwota 3089 zł (556,02 zł/18 proc.).

Podatek według skali

W rozliczeniu podatkowym za 2009 rok ulgę w dalszym ciągu będzie można odliczyć wyłącznie od podatku dochodowego obliczonego według skali podatkowej. Nie będzie zatem możliwości pomniejszenia podatku zryczałtowanego lub obliczanego według stawki liniowej. W sytuacji gdy tylko jedno z rodziców prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną na preferencyjnych zasadach, ulgę można uwzględnić w zeznaniu podatkowym składanym przez rodzica opodatkowanego na ogólnych zasadach.

PRZYKŁAD: ODLICZENIE NA ZASADACH OGÓLNYCH

Małżonkowie wychowują dwoje dzieci w wieku 7 i 10 lat. Żona nie pracuje i zajmuje się wychowywaniem dzieci. Mąż prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według 19-proc. stawki liniowej. Równocześnie osiąga przychody ze stosunku pracy opodatkowane według zasad ogólnych. W tej sytuacji rodzina może skorzystać z odliczenia ulgi prorodzinnej. Odpisać ją można wyłącznie od podatku dochodowego obliczonego według progresywnej skali podatkowej. Ulgi nie można zatem odliczyć od zryczałtowanego podatku dochodowego oraz podatku liniowego. W opisanej sytuacji ojciec dzieci, oprócz dochodów opodatkowanych liniowo, osiąga również dochody ze stosunku pracy, który jest odrębnym źródłem przychodu podlegającego opodatkowaniu według skali podatkowej. Przychody uzyskiwane z prowadzonej działalności gospodarczej rozliczane na zasadach podatku liniowego lub w sposób zryczałtowany nie podlegają kumulacji z dochodami opodatkowanymi ze stosunku pracy. Dochody te należy rozliczyć odrębnie. Dzięki temu ojciec dzieci będzie mógł uwzględnić ulgę przy rozliczaniu podatku od dochodów z umowy o pracę. Jedynie brak dochodów opodatkowanych na zasadach ogólnych po stronie obojga rodziców pozbawia prawa do odliczenia ulgi rodzinnej.

Prawo do odliczenia zachowa także rodzic, który uzyskuje dochody zarówno opodatkowane według skali progresywnej, jak i z działalności opodatkowanej ryczałtem lub podatkiem liniowym. W takim wypadku pomniejszy jedynie podatek opłacany według skali.

Nowe zasady obliczania ulgi

Zmienią się zasady obliczania przysługującej kwoty ulgi prorodzinnej. Będzie ona odliczana proporcjonalnie do okresu wychowywania dziecka w danym roku. Do tej pory rodzice zawsze mogli odliczyć pełną kwotę (wyjątki dotyczą rodziców, w stosunku do których sąd orzekł rozwód lub separację). Nowe zasady obliczania przysługującej kwoty ulgi zastosują rodzice, którym dziecko urodzi się w trakcie roku lub którzy wychowują je tylko przez część roku (w tym jako rodzina zastępcza lub opiekun prawny).

Odliczeniu od podatku będzie podlegać kwota stanowiąca 1/6 kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali PIT za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym podatnik wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję rodziny zastępczej albo sprawował opiekę prawną. Kwota zmniejszająca w 2009 roku będzie wynosić 556,02 zł, co oznacza, że ulga prorodzinna za jeden miesiąc będzie wynosić 92,67 zł, co daje 1112,04 zł w skali roku. Pełną kwotę ulgi odliczą rodzice, którzy wychowywali dziecko przez cały rok podatkowy.

PRZYKŁAD: PROPORCJONALNE ODLICZENIE

Podatniczka w połowie 2009 roku urodzi dziecko. Ponieważ do rozliczenia podatkowego za 2009 rok znajdą zastosowanie nowe zasady obliczania przysługującej kwoty ulgi, matka dziecka w rocznym zeznaniu podatkowym nie będzie mogła odliczyć od podatku pełnej kwoty ulgi. Zgodnie z nowymi zasadami za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym wykonywana była władza rodzicielska, podatniczka odliczy 92,67 zł.

W przypadku gdy w tym samym miesiącu kalendarzowym w stosunku do dziecka będzie wykonywana władza rodzicielska, pełniona funkcja rodziny zastępczej lub sprawowana opieka prawna każdemu z podatników będzie przysługiwało odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 kwoty ulgi obliczonej na powyższych zasadach za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem.

Ulga w rocznym PIT

Trzeba pamiętać, że naliczanie ulgi w skali miesięcznej nie oznacza, że będzie ją można uwzględniać w trakcie roku podatkowego (przy wpłacanych zaliczkach). Tak jak dotychczas będzie ona odliczana w rocznym zeznaniu podatkowym. Podatnicy spełniający warunki do odliczenia uwzględniają ulgę w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36 lub PIT-37, do którego dołączają załącznik PIT/O.

Trzeba również pamiętać, że począwszy od rozliczenia podatkowego za 2009 rok, podatnicy nie będą mogli wnioskować o rozliczenie ulgi w rocznym obliczeniu podatku dokonywanym przez płatnika. Zatem żeby prawo do ulgi zachować, trzeba będzie samodzielnie złożyć zeznanie podatkowe.

PRZYKŁAD: ODLICZENIE OD PODATKU

Rodzice wychowują pięcioro małoletnich dzieci. W 2009 roku przysługuje im zatem ulga prorodzinna w wysokości 5560,20 zł. Wysokość płaconego przez nich podatku nie pozwoli na odliczenie pełnej kwoty ulgi. Trzeba jednak pamiętać, że ulga prorodzinna przysługuje niezależnie od wysokości osiąganych dochodów. Żeby skorzystać z odliczenia, wystarczy płacić minimalny podatek. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, regulujące zasady korzystania z ulgi, nie przewidują progu dochodów uprawniającego czy też pozbawiającego prawa do odliczenia. Oznacza to, że wysokość zarobków, a co za tym idzie - płaconych podatków, może mieć jedynie wpływ na faktyczną kwotę odliczenia. Nie każdy płaci bowiem na tyle wysoki podatek, aby odliczyć pełną kwotę ulgi. W przypadku gdy należny podatek jest niższy niż kwota przysługującego odliczenia, ulgę należy odpisać do wysokości podatku. W efekcie urząd skarbowy po złożeniu rocznego zeznania zwróci rodzicom cały zapłacony w trakcie roku podatek (zapłacone zaliczki). Trzeba pamiętać, że nadwyżka ulgi nie przechodzi na następny rok podatkowy. Oznacza to, że niewykorzystana część ulgi przepadnie.

Odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Odliczenia dokonuje się w zeznaniu, podając liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów - imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci.

Doprecyzowano również, że na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnik jest zobowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia. Fiskus może w tym celu zażądać w szczególności: odpisu aktu urodzenia dziecka; zaświadczenia sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka; odpisu orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowy zawartej między rodziną zastępczą a starostą; zaświadczenia o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

MAGDALENA MAJKOWSKA

magdalena.majkowska@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 1 pkt 1 lit. b), pkt 21 i art. 14 ustawy z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 209, poz. 1316).