REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Niepełnosprawność intelektualna – definicja, przyczyny, orzeczenie i wsparcie w Polsce

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Artur Sadziński
Dziennikarz i redaktor od 2017 roku. Pisze o prawie, polityce i finansach – jasno, konkretnie i z myślą o czytelniku.
Niepełnosprawność intelektualna – definicja, przyczyny, orzeczenie i wsparcie w Polsce
Niepełnosprawność intelektualna – kto może dostać orzeczenie i na jakie wsparcie liczyć w Polsce?
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Niepełnosprawność intelektualna to trwałe zaburzenie rozwoju poznawczego, które ogranicza zdolność do samodzielnego życia, nauki i funkcjonowania społecznego. W polskim systemie prawnym podlega formalnemu orzekaniu i wiąże się z dostępem do szeregu form wsparcia – od edukacji i rehabilitacji, po świadczenia finansowe i pomoc instytucjonalną.

rozwiń >

Czym jest niepełnosprawność intelektualna (ID)? Definicja i klasyfikacja

Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 oraz DSM-5, niepełnosprawność intelektualna to stan obniżonych zdolności intelektualnych oraz ograniczeń w funkcjonowaniu adaptacyjnym. Zaburzenie musi wystąpić przed 18. rokiem życia i mieć wpływ na podstawowe obszary życia: komunikację, samodzielność i relacje społeczne.

REKLAMA

Cztery stopnie niepełnosprawności intelektualnej

Orzecznictwo i klasyfikacje medyczne posługują się następującym podziałem:

Stopień

Zakres IQ (szacunkowy)

Charakterystyka funkcjonowania

Lekki

50–69

Osoba może opanować umiejętności szkolne (do pewnego stopnia),

funkcjonować w społeczeństwie z niewielkim wsparciem, podejmować proste prace.

Umiarkowany

35–49

Ograniczona samodzielność, konieczność codziennego nadzoru.

Znaczny

20–34

Wymaga opieki we wszystkich aspektach życia.

Głęboki

poniżej 20

Brak możliwości samodzielnej egzystencji, konieczność stałej opieki.

Najczęstsze przyczyny niepełnosprawności intelektualnej

Niepełnosprawność intelektualna nie jest jednorodnym zaburzeniem o jednej przyczynie. To złożony stan, który może wynikać z wielu czynników – zarówno biologicznych, jak i środowiskowych. Często współistnieje z innymi zaburzeniami rozwojowymi lub neurologicznymi, a jej geneza może być trudna do jednoznacznego ustalenia, nawet mimo zaawansowanej diagnostyki.

Specjaliści wyróżniają cztery główne grupy przyczyn, które mogą doprowadzić do trwałego upośledzenia rozwoju poznawczego i funkcjonowania intelektualnego:

  • genetyczne – np. zespół Downa, zespół łamliwego chromosomu X,
  • okołoporodowe – np. niedotlenienie w czasie porodu,
  • środowiskowe – np. ciężkie zaniedbanie, niedożywienie,
  • infekcyjne lub toksyczne – przebyte choroby wirusowe w ciąży, kontakt z alkoholem (FAS), ołowiem itp.

W wielu przypadkach przyczyna pozostaje nieznana, mimo rozwoju diagnostyki.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności intelektualnej – krok po kroku

Orzeczenie o niepełnosprawności intelektualnej jest niezbędne do uzyskania wielu form wsparcia w Polsce. Oto jak krok po kroku wygląda standardowa procedura:

  1. Diagnoza medyczna – pierwszym krokiem jest uzyskanie rozpoznania od specjalisty: psychiatry dziecięcego, neurologa lub psychologa klinicznego.
  2. Zebranie dokumentacji – przygotuj wyniki testów IQ, opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (jeśli dotyczy).
  3. Złożenie wniosku do PZON – wypełniony formularz (dostępny w urzędzie lub online) złóż w Powiatowym Zespole do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności.
  4. Posiedzenie komisji – wnioskodawca (lub jego opiekun prawny) jest wzywany na badanie i rozmowę z komisją orzekającą.
  5. Otrzymanie orzeczenia – orzeczenie, określające stopień niepełnosprawności i wskazania, zostanie dostarczone w formie papierowej.

W przypadku dzieci, orzeczenie o niepełnosprawności intelektualnej zazwyczaj wydawane jest do ukończenia 16. roku życia, a u dorosłych – na czas określony lub bezterminowo, jeśli stan zdrowia nie rokuje poprawy.

Co zawiera orzeczenie o niepełnosprawności intelektualnej

W orzeczeniu wydawanym przez PZON znajdziesz najważniejsze informacje, które determinują zakres przysługującego wsparcia:

  • Stopień niepełnosprawności: Określony jako lekki, umiarkowany lub znaczny.
  • Wskazania do:
    • stałej opieki lub pomocy (tzw. punkt 7 orzeczenia),
    • uczestnictwa w WTZ (warsztatach terapii zajęciowej) lub rehabilitacji zawodowej (tzw. punkt 8 orzeczenia),
    • zatrudnienia w warunkach chronionych,
    • korzystania z ulg i świadczeń.

Edukacja i praca dla osób z niepełnosprawnością intelektualną

Dzieci i młodzież z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce mogą uczyć się w systemie edukacji dostosowanym do ich indywidualnych potrzeb w:

  • szkołach specjalnych,
  • klasach integracyjnych w szkołach ogólnodostępnych,
  • ośrodkach edukacyjno-rehabilitacyjnych.

Dostosowanie programu nauczania do indywidualnych potrzeb ucznia jest obowiązkiem szkoły, co ma zapewnić rozwój potencjału każdego dziecka.

Rynek pracy

Wiele osób z lekką i umiarkowaną niepełnosprawnością intelektualną może podjąć zatrudnienie. Najczęściej odbywa się to w środowiskach wspierających w:

  • zakładach pracy chronionej,
  • zakładach aktywności zawodowej (ZAZ),
  • w ramach pracy wspomaganej z indywidualnym trenerem.

Miejsca takie zapewniają dostosowanie miejsca i zakresu pracy do możliwości oraz wspieranie rozwoju zawodowego osoby z niepełnosprawnością.

Świadczenia i pomoc dla osób z orzeczoną niepełnosprawnością intelektualną

Osoby posiadające orzeczenie o niepełnosprawności intelektualnej oraz ich opiekunowie mogą ubiegać się o szereg form wsparcia finansowego i pomocowego, takich jak:

  • Zasiłek pielęgnacyjny (obecnie 215,84 zł miesięcznie).
  • Świadczenie pielęgnacyjne dla opiekuna (3287 zł miesięcznie) – przysługuje, gdy opiekun rezygnuje z pracy w celu opieki.
  • Świadczenie wspierające – nowość wprowadzona w 2024 r., której wysokość może wynosić nawet do 4134 zł miesięcznie, zależnie od stopnia potrzeby wsparcia (ocenianego na podstawie punktacji).
  • Ulgi na przejazdy komunikacją publiczną.
  • Dofinansowania z PFRON (Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) do turnusów rehabilitacyjnych, zakupu sprzętu ortopedycznego, likwidacji barier architektonicznych.
  • Specjalistyczna opieka medyczna i rehabilitacyjna.

Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy

Czy niepełnosprawność intelektualna się pogłębia?

To ważne pytanie, które często budzi wątpliwości. Sama niepełnosprawność intelektualna to stan trwały, co oznacza, że poziom funkcjonowania intelektualnego (IQ) osoby nie ulega postępującemu obniżeniu z powodu samej niepełnosprawności.

Jednakże objawy i funkcjonowanie codzienne mogą ulec nasileniu lub pogorszeniu w wyniku:

  • Braku odpowiedniego wsparcia, terapii i stymulacji,
  • Współistniejących chorób (np. padaczki, chorób psychicznych, depresji, demencji w starszym wieku),
  • Trudnych warunków życia, izolacji społecznej lub traumatycznych doświadczeń.

Z odpowiednią, spersonalizowaną pomocą i terapią wiele osób z niepełnosprawnością intelektualną osiąga znaczną samodzielność i potrafi aktywnie funkcjonować w społeczeństwie, rozwijając swoje umiejętności życiowe i społeczne.

Niepełnosprawność intelektualna to złożony, trwały stan, który wymaga indywidualnego i kompleksowego podejścia ze strony systemu, rodziny i środowiska. Polski system prawny i instytucjonalny przewiduje liczne formy wsparcia – edukacyjne, zawodowe i finansowe – mające na celu poprawę jakości życia osób nią dotkniętych. Kluczowa jest szybka i trafna diagnoza, formalne orzeczenie o niepełnosprawności oraz konsekwentne korzystanie z dostępnych narzędzi i terapii, dostosowanych do indywidualnych potrzeb każdej osoby.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

1. Czy niepełnosprawność intelektualna to choroba, którą można wyleczyć?

Nie. Niepełnosprawność intelektualna nie jest chorobą, lecz trwałym stanem rozwojowym. Oznacza to, że nie można jej "wyleczyć", ale dzięki odpowiedniej terapii, edukacji i wsparciu, niektóre osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą rozwijać swoje umiejętności i osiągać znaczną samodzielność.

2. Czy orzeczenie o niepełnosprawności intelektualnej jest wydawane na zawsze?

Orzeczenie o niepełnosprawności intelektualnej może być wydane na czas nieokreślony (bezterminowo), ale tylko w przypadku, gdy stan zdrowia osoby nie rokuje poprawy i jest trwale stabilny. W przypadku dzieci (do 16. roku życia) orzeczenia są zazwyczaj terminowe, podobnie jak dla osób dorosłych, u których stan może teoretycznie ulec zmianie.

3. Jakie są główne formy wsparcia dla rodzin osób z niepełnosprawnością intelektualną?

Rodziny mogą ubiegać się o zasiłek pielęgnacyjny oraz świadczenie pielęgnacyjne dla opiekuna, jeśli rezygnują z pracy. Ważnym wsparciem jest też świadczenie wspierające, które przysługuje bezpośrednio osobie z niepełnosprawnością, oraz dofinansowania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. na rehabilitację, sprzęt czy likwidację barier architektonicznych.

4. Gdzie szukać pomocy w diagnozowaniu niepełnosprawności intelektualnej u dziecka?

Pierwszym krokiem powinien być kontakt z pediatrą, który skieruje do psychologa dziecięcego, psychiatry dziecięcego lub neurologa. Kluczową rolę odgrywają również Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne, które oferują diagnozę i wsparcie w procesie edukacyjnym.

5. Czy osoba z niepełnosprawnością intelektualną może pracować?

Tak, wiele osób z lekką i umiarkowaną niepełnosprawnością intelektualną może podjąć zatrudnienie. Najczęściej odbywa się to w zakładach pracy chronionej, zakładach aktywności zawodowej (ZAZ) lub w ramach pracy wspomaganej. Kluczowe jest dostosowanie stanowiska i wsparcie w miejscu pracy.

6. Czy można otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności bez badania lekarskiego?

Nie. Zgodnie z polskimi przepisami, osobiste badanie lekarskie przez komisję orzekającą jest obowiązkowe dla wydania orzeczenia o niepełnosprawności. Nawet w przypadku chorób z nowej "listy 150 schorzeń", które automatycznie kwalifikują do pewnych wskazań, diagnoza musi zostać potwierdzona przez zespół orzekający na podstawie dostarczonej dokumentacji medycznej i badania fizykalnego.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Infor.pl
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
KSeF wymusi zmiany. Rejestry VAT i wydatki pracownicze po nowemu od 2026 roku

Wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur to jeden z najważniejszych projektów cyfryzacyjnych polskiej administracji podatkowej ostatnich lat. Od 1 lutego lub od 1 kwietnia 2026 roku – w zależności od poziomu sprzedaży w 2024 roku – podatnicy VAT będą zobowiązani do wystawiania faktur wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem KSeF. To nie tylko zmiana technologiczna, ale także rewolucja organizacyjna, która wymusi dostosowanie systemów księgowych, procesów wewnętrznych i codziennej pracy działów finansowych.

Kredyt EKOlogiczny 2025 – bezzwrotna dotacja dla firm na modernizację energetyczną. Jakie warunki trzeba spełnić?

Już od października 2025 r. przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o dofinansowanie z Kredytu EKOlogicznego – dotacji realizowanej w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG 3.01).

Nieoczekiwana sierpniowa waloryzacja emerytur - emeryci i renciści muszą tego dopilnować, żeby otrzymać wyższe świadczenia

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - waloryzacja emerytur i rent przeprowadzana jest raz w roku, w dniu 1 marca. Na wskaźnik waloryzacji, który decyduje o kwocie podwyżki świadczeń - ma wpływ kilka czynników (w tym zwłaszcza ubiegłoroczna inflacja). Dotychczas nie była jednak zagwarantowana minimalna kwota takiej corocznej waloryzacji. Stan ten - ma ulec zmianie już niebawem, bo w sierpniu 2025 r.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności - przywileje 2025 [LISTA]. Jak złożyć wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności?

Umiarkowany stopień niepełnosprawności w 2025 roku daje prawo do wielu przywilejów – od skróconego czasu pracy, przez dodatkowy urlop, po zasiłki, dofinansowania i wsparcie z PFRON. Osoby posiadające orzeczenie mogą skorzystać także z turnusów rehabilitacyjnych czy ulg podatkowych. Sprawdź, co dokładnie przysługuje osobom z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności i jak krok po kroku złożyć wniosek o orzeczenie.

REKLAMA

Zakupy w sklepie stacjonarnym a reklamacja. Co może konsument?

Od wielu lat obowiązuje ustawa o prawach konsumenta. W wyniku implementowania do polskiego systemu prawa regulacji unijnej, od 1 stycznia 2023 r. wprowadzono do tej ustawy bardzo ważne, korzystne dla konsumentów rozwiązania.

Abonament RTV: drożej w 2026 roku. Jakie zniżki za zapłatę z góry? Jakie kary za niepłacenie abonamentu i brak rejestracji odbiornika?

W 2026 roku obowiązywać będą wyższe stawki abonamentu RTV niż w 2025 roku. Tak wynika z rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 27 czerwca 2025 r. w sprawie wysokości opłat abonamentowych za używanie odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych oraz zniżek za ich uiszczanie z góry za okres dłuższy niż jeden miesiąc w 2026 r. 

Pensje w samorządach z wyrównaniem. Czy również dla byłych pracowników?

Nowelizacja rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych zaczęła obowiązywać od 14 czerwca 2025 r. Nowe stawki wynagrodzeń będą należne pracownikom z wyrównaniem od 1 marca 2025 r.

Obowiązkowy KSeF: kogo obejmie, jak fakturować w czasie awarii? Co czeka podatników VAT w 2026 roku?

Ponad pół rok dzieli przedsiębiorców od dnia, w którym elektroniczne fakturowanie stanie się w Polsce obowiązkowe. W zależności od poziomu sprzedaży w 2024 roku, firmy będą musiały dołączyć do Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) od 1 lutego lub od 1 kwietnia 2026 roku. Od tego momentu korzystanie z KSeF stanie się obowiązkowe dla wszystkich podatników VAT czynnych. Firmy mają już niewiele czasu, by dostosować swoje systemy, procedury i zespoły do nowych wymogów.

REKLAMA

22 lipca 2025 r.: rekonstrukcja rządu

Rekonstrukcja rządu odbędzie się we wtorek 22 lipca 2025 roku. Została opóźniona o tydzień na wniosek marszałka Sejmu Szymona Hołowni. Czym zostało podyktowane opóźnienie zmian w rządzie?

Rekordowy boom na mieszkania: Polacy rzucili się do zakupów po obniżce stóp procentowych

Po miesiącach wyczekiwania Polacy wrócili na rynek mieszkaniowy z nową siłą. W maju codziennie rezerwowano aż 115 mieszkań na największych rynkach – to najwyższy wynik od roku. Obniżka stóp procentowych, rosnące wynagrodzenia i poprawa dostępności kredytów sprawiły, że kupujący podejmują decyzje szybciej i bardziej zdecydowanie. Czy to początek nowej fali boomu mieszkaniowego?

REKLAMA