Orzeczenie o niepełnosprawności 2025: Sprawdź listę 150 chorób dających prawo do stałej opieki i rehabilitacji

• Koniec z cyklicznymi wizytami? Nowa lista chorób
• Co daje orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniem stałej opieki i rehabilitacji?
• Pełna lista 150 chorób dających prawo do opieki i rehabilitacji (punkt 7 i 8)
• Jak sprawdzić, czy Twoja choroba jest na liście?
• Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

W polskim systemie orzekania o niepełnosprawności zachodzą ważne zmiany. Od 11 czerwca 2025 roku życie wielu osób zmagających się z najcięższymi, przewlekłymi schorzeniami ma stać się łatwiejsze. Wszystko za sprawą specjalnej listy 208 chorób, w tym 150 schorzeń, które automatycznie kwalifikują do uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności ze wskazaniem stałej opieki i pierwszeństwa w rehabilitacji. To duży krok w stronę odciążenia chorych i ich rodzin od ciągłego udowadniania swojego stanu zdrowia.

Koniec z cyklicznymi wizytami? Nowa lista chorób

Do tej pory wiele osób z ciężkimi, często genetycznymi lub neurodegeneracyjnymi chorobami musiało cyklicznie stawiać się przed komisjami lekarskimi, by odnawiać orzeczenie o niepełnosprawności. To proces frustrujący i obciążający zarówno dla chorych, jak i dla systemu. Nowe przepisy, które weszły w życie 11 czerwca 2025 roku, mają to zmienić.

Wprowadzona lista to katalog medycznych jednostek chorobowych, które ze względu na swój charakter – rzadkość, genetyczne podłoże, jednorodny i niezmienny przebieg oraz brak rokowań na poprawę – automatycznie uzasadniają przyznanie konkretnych uprawnień. Dzięki temu proces orzekania ma być szybszy, bardziej spójny i mniej stresujący. Warto zaznaczyć, że dla osób powyżej 16. roku życia z chorobami z tego katalogu orzeczenie wydaje się na okres nie krótszy niż 7 lat, a dla dzieci do ukończenia 16. roku życia – do ukończenia 16. roku życia.

W praktyce oznacza to znaczące odciążenie dla pacjentów i ich rodzin. Osoby z diagnozą choroby objętej nową listą nie będą musiały co roku lub co kilka lat przechodzić stresujących komisji i zbierać obszernej dokumentacji medycznej. Zamiast tego, po początkowym potwierdzeniu diagnozy i stanu zdrowia, ich orzeczenie będzie ważne przez znacznie dłuższy czas. To rozwiązanie ma na celu zapewnienie większej stabilności i bezpieczeństwa osobom, których stan zdrowia jest trwale i znacząco naruszony, eliminując niepotrzebną biurokrację i pozwalając skupić się na leczeniu i rehabilitacji.

Co daje orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniem stałej opieki i rehabilitacji?

Jeśli Twoja choroba znajduje się na liście 150 schorzeń, po potwierdzeniu diagnozy możesz liczyć na automatyczne włączenie do orzeczenia o niepełnosprawności dwóch kluczowych wskazań:

1. Punkt 7 orzeczenia: Prawo do stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. To istotne wskazanie dla osób, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować. Otwiera ono drogę do takich świadczeń jak dodatek pielęgnacyjny, zasiłek pielęgnacyjny (w zależności od kryteriów), a także dofinansowanie zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, likwidacji barier architektonicznych czy usług opiekuńczych. Umożliwia też opiekunom ubieganie się o świadczenie pielęgnacyjne.
2. Punkt 8 orzeczenia: Uprawnienie do uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej (WTZ) lub pierwszeństwo w skierowaniu do rehabilitacji społecznej i zawodowej. Wskazanie to podkreśla potrzebę kompleksowego wsparcia w powrocie do aktywności, zarówno społecznej, jak i zawodowej. WTZ oferują wsparcie w rozwoju umiejętności społecznych i zawodowych, a dostęp do rehabilitacji społecznej i zawodowej z PFRON jest kluczowy dla osób dążących do samodzielności lub podjęcia zatrudnienia chronionego.

Automatyczne przyznanie tych wskazań oznacza znacznie szybszy i mniej skomplikowany dostęp do szerokiego zakresu wsparcia, bez konieczności szczegółowego udowadniania stopnia dysfunkcji w poszczególnych obszarach życia.

Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy

Pełna lista 150 chorób dających prawo do opieki i rehabilitacji (punkt 7 i 8)

Lista skupia się głównie na rzadkich chorobach genetycznych, wadach wrodzonych oraz poważnych schorzeniach neurodegeneracyjnych i wieloukładowych, które z natury rzeczy prowadzą do trwałej i znacznej niepełnosprawności. Oto pełny wykaz 150 schorzeń uprawniających automatycznie do wskazań w punkcie 7 (prawo do stałej opieki) i 8 (pierwszeństwo w rehabilitacji społeczno-zawodowej) orzeczenia.

1. Achondroplazja
2. Zespół Aicardi'ego-Goutières
3. Niedobór alfa 1 antytrypsyny - postać homozygotyczna
4. Zespół Alpersa-Huttenlochera
5. Alfa- i beta-mannozydoza
6. Zespół Alströma
7. Zespół Angelmana
8. Zespół Aperta
9. Niedobór dekarboksylazy L-aminokwasów aromatycznych
10. Ataksja-teleangiektazja
11. Autosomalna recesywna wielotorbielowatość nerek
12. Autosomalna recesywna złośliwa osteopetroza
13. Zespół Bardeta-Biedla
14. Dystrofia mięśniowa obręczowo-kończynowa R4 związana z betasarkoglikanem
15. Zespół CHARGE
16. Dystrofia mięśniowa obręczowo-kończynowa związana z kalpainą 3 R1
17. Dysplazja kampomeliczna
18. Choroba Canavan
19. Zespół Hellera (dziecięce zaburzenie dezintegracyjne, CDD)
20. Zespół Cockayne
21. Zespół Coffina-Lowry'ego
22. Wrodzony brak ramienia i przedramienia
23. Wrodzone zaburzenie glikozylacji
24. Wrodzona dystrofia mięśniowa z niedoborem integryny alfa-7
25. Zespół Cornelia de Lange
26. Mukowiscydoza
27. Zespół Dravet (związany z SCN1A)
28. Zespół Dubowitza
29. Dystrofia mięśniowa
30. Proste pęcherzowe oddzielanie się naskórka
31. Sekwencja deformacyjna akinezji płodu
32. Zespół łamliwego (kruchego) chromosomu X
33. Zespół Frasera
34. Ataksja Friedreicha
35. Zespół Frynsa
36. Gangliozydoza GM1
37. Gangliozydoza GM2
38. Choroba Gauchera
39. Encefalopatia glicynowa (nieketotyczna hiperglicynemia)
40. Niedorozwój dystalnej części kończyny/kończyn, hemimelia
41. Holoprozencefalia
42. Zespół progerii Hutchinsona-Gilforda
43. Wodogłowie ze zwężeniem wodociągu Sylwiusza
44. Hyperfenyloalaninemia spowodowana deficytem tetrahydrobiopteryn
45. Dziedziczne pęcherzowe oddzielanie się naskórka
46. Gładkomózgowie - wada wrodzona centralnego układu nerwowego
47. Izolowana anencefalia/exencefalia
48. Izolowany otwarty rozszczep kręgosłupa
49. Kwasica izowalerianowa
50. Choroba Huntingtona postać młodzieńcza
51. Zespół Kabuki
52. Choroba Krabbego Krabbe
53. Kyfoskoliotyczny typ zespołu Ehlersa-Danlosa
54. Wrodzona dystrofia mięśniowa spowodowana niedoborem laminy alfa 2, merozyno-ujemna wrodzona dystrofia mięśnowa
55. Zespół Larsena
56. Wrodzona ślepota
57. Dziedziczna atrofia nerwu wzrokowego
58. Choroba Lebera "plus"
59. Zespół Leigha
60. Zespół Lesch-Nyhana
61. Fenyloketonuria matczyna z małogłowiem
62. Zespół Meckela
63. Choroba Menkesa
64. Leukodystrofia metachromatyczna
65. Zespół Millera-Diekera
66. Neurodegeneracja związana z białkiem błony mitochondrialnej
67. Zespół Mowata-Wilson
68. Mukolipidoza (grupa chorób)
69. Mukopolisacharydoza (grupa chorób)
70. Miopatia nemalinowa
71. Ostra niewydolność oddechowa noworodków spowodowana niedoborem SP-B
72. Wady cewy nerwowej
73. Zespoły neurozwyrodnieniowe spowodowane gromadzeniem się żelaza w mózgu
74. Wrodzona wielostawowa artrogrypoza pochodzenia neurogennego
75. Zapalenie rdzenia i nerwów wzrokowych
76. Neuronalna lipofuscynoza ceroidowa
77. Niedobór kwasnej sfingomielinazy (ASMD), dawniej zespół Niemanna-Picka
78. Zespół Nijmegen
79. Nieimmunologiczny obrzęk płodu
80. Zespół oczno-mózgowo-nerkowy - zespól Lowe'a
81. Zespół hiperteloryzm-nieprawidłowości przełyku-spodziectwo - zespół Opitza G/BBB
82. Wrodzona łamliwość kości, postać ciężka
83. Neurodegeneracja związana z kinazą pantotenianu
84. Napadowa kinezygenna (wywoływana ruchem) dyskineza
85. Choroba Pelizaeusa Merzbachera (jedna grupa)
86. Zespół płetwistości
87. Zespół Pradera-Willi'ego
88. Postępujące porażenie nadjądrowe
89. Postępujące porażenie nadjądrowe - zespól korowo-podstawny
90. Kwasica propionowa
91. Rdzeniowy zanik mięśni i wszystkie schorzenia z tej grupy
92. Padaczka pirydoksynozależna
93. Niedobór karboksylazy pirogronianowej
94. Choroba Refsuma
95. Obustronna agenezja nerek
96. Zespół Retta
97. Zespół Rubinsteina-Taybi'ego
98. Zespół Seckela
99. Syrenomelia
100. Zespół Smitha-Lemliego-Opitza
101. Zespół Smith-Magenis
102. Zespół Sotosa
103. Choroba Taya-Sachsa
104. Dysplazja tanatoforyczna
105. Triploidia
106. Zespół WAGR - zespól guza Wilmsa, aniridii, wad układu moczowo-płciowego i niepełnosprawności intelektualnej
107. Zespół Walkera-Wartburga
108. Zespół Williamsa
109. Zespół Wolfa-Hirschhorna
110. Zespół Wolframa
111. Adrenoleukodystrofia sprzężona z chromosomem X
112. Miopatia centronuklearna sprzężona z chromosomem X
113. Chondrodysplazja punktowa sprzężona z chromosomem X
114. Zespół Kleefstry
115. Zespół alfa-talasemii z niepełnosprawnością intelektualną sprzężoną z chromosomem X
116. Postępująca kostniejąca fibrodysplazja (FOP)
117. Synaptopatie
118. Zespół niepełnosprawności intelektualnej spowodowany mutacją DYRK1A
119. Zespół Cri du Chat (delecja 5p)
120. Zespół Potockiego-Lupskiego - zespół mikroduplikacji 17p11.2
121. Genetycznie uwarunkowane (z określonym patogennym wariantem genetycznym) zespoły neurorozwojowe z niepełnosprawnością intelektualną
122. Zespół Phelan-McDermid
123. Zespół mózgowo-czołowotwarzowy, zespół Baraitsera-Wintera
124. Zespół Schinzela-Giediona
125. Zespół Allana-Herndorna-Dudley'a
126. Mnogi niedobór sulfataz
127. Zespół Coffina-Siris
128. Zespół Koolen'a-de Vries'a
129. Zespół Ohdo
130. Zespół Pitta-Hopkinsa
131. Zespół Bainbridge’a-Ropersa
132. Zespół Bohringa-Opitza
133. Zaburzenia glikozylacji (CDG)
134. Zespół Schaafa-Yang
135. Zespół Alazami'ego
136. Zespół Blooma
137. Zespół Warszawski
138. Dziecięca hyperglicynemia nieketotyczna
139. Zespół Ondyny
140. Zespół Pallistera-Killiana (tetrasomia 12p)
141. Zaburzenia metabolizmu puryn i pirymidyn
142. Zaburzenia metabolizmu cyklu mocznikowego i detoksykacji amoniaku
143. Trisomia chromosomu 13 (zespół Patau)
144. Trisomia chromosomu 18 (zespół Edwardsa)
145. Niezrównoważone aberracje chromosomów autosomalnych z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu od umiarkowanego do ciężkiego (ring chromosom, izochromosom, delecja, duplikacja)
146. Zespół Robertsa
147. Schizencefalia
148. Zespół KBG
149. Zespół dysmorficzny związany z dystalną arthrogrypozą, dysmorfią twarzy i zaburzeniem rozwoju uwarunkowany heterozygotyczną mutacją w genie NALCN (CLIFAHDD)
150. Zespół Costello powiązany z HRAS

Jak sprawdzić, czy Twoja choroba jest na liście?

Jeśli masz zdiagnozowaną którąkolwiek z powyższych chorób lub inne poważne, genetycznie uwarunkowane schorzenie, skontaktuj się ze swoim lekarzem prowadzącym. Lekarz będzie najlepiej zorientowany w najnowszych przepisach i będzie mógł ocenić, czy Twoja diagnoza kwalifikuje Cię do ubiegania się o orzeczenie na podstawie tej nowej listy.

Pamiętaj: Najważniejsza jest dokumentacja medyczna potwierdzająca diagnozę. Nawet jeśli Twojej choroby nie ma na tej konkretnej liście, nadal masz prawo ubiegać się o orzeczenie o niepełnosprawności na zasadach ogólnych, przedstawiając dokumenty potwierdzające Twoje ograniczenia w funkcjonowaniu.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Masz wątpliwości? Odpowiadamy na najczęstsze pytania dotyczące nowej listy 150 chorób i orzeczeń o niepełnosprawności!

1. Kiedy orzeczenie o niepełnosprawności jest wydawane na stałe?

Orzeczenie o niepełnosprawności może być wydane na stałe, jeśli stan zdrowia osoby ubiegającej się o nie nie rokuje poprawy, a niepełnosprawność ma charakter trwały i nieodwracalny. Dotyczy to najczęściej schorzeń genetycznych, wrodzonych, neurodegeneracyjnych lub takich, które zgodnie z wiedzą medyczną nie ulegają poprawie mimo leczenia. Decyzję każdorazowo podejmuje komisja, kierując się dokumentacją medyczną i oceną funkcjonalną. W przypadku dzieci orzeczenia wydaje się maksymalnie do ukończenia 16. roku życia – nie ma możliwości uzyskania orzeczenia „na stałe”.

2. Co daje orzeczenie o niepełnosprawności?

Orzeczenie o niepełnosprawności otwiera dostęp do wielu świadczeń, ulg i form wsparcia, w tym m.in.:

• dodatku i zasiłku pielęgnacyjnego,
• świadczenia pielęgnacyjnego dla opiekuna,
• dofinansowań z PFRON (np. do zakupu sprzętu, likwidacji barier),
• ulgi rehabilitacyjnej w PIT,
• ulg komunikacyjnych i pierwszeństwa w rehabilitacji społeczno-zawodowej,
• wsparcia asystenta osoby z niepełnosprawnością,
• możliwości korzystania z warsztatów terapii zajęciowej (WTZ),
• wcześniejszej emerytury (w niektórych przypadkach).

Zakres uprawnień zależy od stopnia niepełnosprawności oraz wskazań zawartych w orzeczeniu (np. punkt 7 lub 8).

3. Czy moja choroba kwalifikuje do orzeczenia bez osobistego stawiennictwa?

Nie. Katalog 150 chorób ułatwia proces orzekania i gwarantuje automatyczne wpisanie wskazań w punktach 7 i 8, ale nie zwalnia z obowiązku osobistego stawiennictwa przed komisją lekarską. Komisja nadal musi ocenić Twój aktualny stan zdrowia i funkcjonalność na podstawie badania oraz dokumentacji.

4. Czy osoby z chorobą z listy 150 muszą co roku odnawiać orzeczenie?

Nie, to właśnie jedna z kluczowych zmian! Dla osób powyżej 16. roku życia z chorobami z tej listy orzeczenie wydaje się na okres nie krótszy niż 7 lat. W przypadku dzieci do 16. roku życia orzeczenie wydawane jest do ukończenia 16. roku życia. Ma to znacząco odciążyć osoby chore i ich rodziny od częstych wizyt na komisjach.

5. Jakie dokumenty trzeba przedstawić przy chorobie z tej listy?

Podstawą jest pełna i aktualna dokumentacja medyczna potwierdzająca diagnozę choroby, która znajduje się na liście 150 schorzeń. Obejmuje to m.in. zaświadczenia od lekarzy specjalistów, wyniki badań genetycznych, wypisy ze szpitali, opisy badań obrazowych (RTG, MRI), historię leczenia. Im dokładniejsza dokumentacja, tym sprawniej przebiegnie proces orzekania.

Wprowadzenie listy 150 chorób to ważna zmiana, która ma ułatwić życie wielu osobom zmagającym się z przewlekłą i ciężką niepełnosprawnością, zapewniając im szybszy i mniej biurokratyczny dostęp do niezbędnego wsparcia. Pamiętaj, aby zawsze konsultować się z lekarzem prowadzącym w sprawie swojej diagnozy i przygotowania dokumentacji.

Udostępnij ten artykuł osobom, które mogą tego potrzebować!