Straciłeś bliską osobę i nie masz z czego żyć? Masz orzeczenie o lekkim, umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności? Sprawdź, gdzie zanieść orzeczenie, by uzyskać pomoc w 2025 roku

• Zostałeś sam z orzeczeniem i rachunkami? Sprawdź, co Ci się należy i gdzie iść po pomoc
• Co daje orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym?
• Jakie świadczenia przysługują osobie z orzeczeniem o niepełnosprawności?
• Czy z lekkim stopniem można dostać rentę?
• Jakie dodatki i dopłaty oferuje MOPS, ZUS i PFRON?
• Jakie są ulgi dla osób z orzeczeniem o niepełnosprawności?
• Gdzie złożyć orzeczenie o niepełnosprawności, aby dostać świadczenia?
• Fundacje i stowarzyszenia – pomoc bez formalności
• FAQ – Najczęstsze pytania osób z orzeczeniem o niepełnosprawności

Zostałeś sam z orzeczeniem i rachunkami? Sprawdź, co Ci się należy i gdzie iść po pomoc

„Nie mam pracy, nie mam renty, żyję tylko z zasiłku z MOPS. Nie wiem, co dalej” – napisała do naszej redakcji czyteniczka z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Przez lata opiekowała się swoim ojcem. Po jego śmierci została sama. Bez dochodu, bez wsparcia i z narastającymi opłatami.

To nie jest odosobniony przypadek. Tysiące osób z orzeczeniem o niepełnosprawności, lekkim, umiarkowanym lub znacznym, żyją w podobnym zawieszeniu. Opiekują się bliskimi, często rezygnują z pracy, a gdy zostają sami, nie wiedzą, co im się należy i gdzie mogą się zgłosić. Zastanawiają się:

• Co daje orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym?
• Jakie świadczenia i ulgi przysługują osobom z orzeczeniem?
• Czy z lekkim stopniem można dostać rentę?
• Gdzie złożyć orzeczenie o niepełnosprawności, aby dostać pomoc – finansową, rzeczową, społeczną?

Nie musisz znać przepisów. Wystarczy, że przeczytasz ten tekst, a my krok po kroku pokażemy Ci, co zrobić, do kogo się zgłosić i jak nie zostać samemu w trudnej sytuacji.

Co daje orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym?

Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności, niezależnie od jego stopnia, może otworzyć dostęp do różnych form wsparcia. To nie tylko zniżki czy ulgi, ale także konkretne świadczenia finansowe, które pomagają w codziennym utrzymaniu. Ich rodzaj i wysokość zależą przede wszystkim od stopnia niepełnosprawności oraz sytuacji życiowej danej osoby. Poniżej przedstawiamy, na co możesz liczyć – i kto przyznaje poszczególne świadczenia.

Jakie ulgi i przywileje przysługują przy lekkim stopniu?

Stopień lekki nie daje prawa do renty ani do zasiłku pielęgnacyjnego, ale nadal pozwala na korzystanie z wielu przywilejów, które ułatwiają codzienne funkcjonowanie. Z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu lekkim można:

• ubiegać się o zniżki na przejazdy komunikacją miejską i koleją (PKP),
• korzystać z ulgi rehabilitacyjnej w rocznym PIT (np. odliczenie kosztów leczenia, dojazdów, sprzętu),
• uzyskać wsparcie z MOPS lub PCPR w postaci zasiłków celowych, lub pomocy rzeczowej,
• brać udział w niektórych programach PFRON (np. Aktywny Samorząd, ale w wybranych modułach),
• korzystać z pierwszeństwa w kolejkach do lekarzy, urzędów i punktów obsługi – choć nie jest to regulowane prawem.

Choć zakres ulg nie jest tak szeroki jak przy wyższych stopniach, warto je znać i z nich korzystać, szczególnie jeśli sytuacja życiowa nagle się pogorszyła.

Jakie świadczenia można dostać przy umiarkowanym stopniu niepełnosprawności?

Orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności otwiera dostęp do wielu świadczeń i ulg. Osoba z takim statusem, jeśli spełnia konieczne warunki może:

• otrzymać zasiłek pielęgnacyjny (215,84 zł miesięcznie w 2025 r.),
• korzystać z usług opiekuńczych finansowanych przez gminę (zakupy, pomoc w domu),
• skorzystać z dofinansowania do turnusów rehabilitacyjnych,
• uzyskać pomoc rzeczową i finansową z MOPS (np. bony żywnościowe, dofinansowanie do czynszu, zasiłki celowe),
• być objęta wsparciem asystenta rodziny,
• ubiegać się o rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jeśli spełnia kryteria medyczne i składkowe.

Wiele samorządów oferuje także lokalne programy wsparcia, np. dopłaty do leków, opłat za media czy zajęć terapeutycznych. Warto zapytać o nie pracownika socjalnego.

Co daje znaczny stopień niepełnosprawności – pełna lista uprawnień

Znaczny stopień niepełnosprawności zapewnia najwięcej przywilejów i dostęp do największej listy form wsparcia, zarówno finansowego, jak i usługowego. Pod pewnymi warunkami, osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności przysługują m.in.:

• świadczenie pielęgnacyjne (obecnie 2948 zł miesięcznie dla opiekuna),
• zasiłek pielęgnacyjny, niezależnie od innych świadczeń,
• możliwość skierowania do domu pomocy społecznej (DPS),
• dofinansowanie sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego,
• ulga rehabilitacyjna w PIT, nawet bez dochodu (przez opiekuna),
• karta parkingowa, również dla opiekuna,
• zniżki i darmowe przejazdy, bilety do kin, muzeów, instytucji kultury,
• renta socjalna, jeśli spełnione są kryteria niezdolności do pracy.

Osoby ze znacznym stopniem często kwalifikują się także do programów rządowych takich jak asystent osoby niepełnosprawnej czy "Opieka wytchnieniowa".

Jakie świadczenia przysługują osobie z orzeczeniem o niepełnosprawności?

Osoba z orzeczeniem o niepełnosprawności może ubiegać się o różne świadczenia – pieniężne, rzeczowe, a także usługowe. Największe znaczenie ma stopień niepełnosprawności oraz to, czy osoba jest niezdolna do pracy. Część pomocy przyznaje MOPS/MOPR, część – ZUS lub KRUS, a dodatkowe środki oferuje PFRON.

Zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, renta socjalna – kto może je otrzymać?

• Zasiłek pielęgnacyjny (215,84 zł/mc) przysługuje osobom z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności – nie otrzymują go osoby z lekkim stopniem.
• Świadczenie pielęgnacyjne (2948 zł/mc w 2025 r.) wypłacane jest opiekunom osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
• Renta socjalna to świadczenie z ZUS dla osób, które są całkowicie niezdolne do pracy z powodu niepełnosprawności powstałej przed 18. rokiem życia lub w czasie nauki (do 25. roku życia).

Warto pamiętać, że niektóre z tych świadczeń się wykluczają. Jeśli chcesz ubiegać się o pomoc finansową, dokładnie sprawdź, które z nich można łączyć, a które nie. Zanim złożysz wniosek, skonsultuj się z pracownikiem ZUS, MOPS lub PCPR – pozwoli to uniknąć nieporozumień i strat finansowych.

Czy z lekkim stopniem można dostać rentę?

Nie. Lekkie orzeczenie nie uprawnia ani do renty socjalnej, ani do renty z tytułu niezdolności do pracy. Aby ubiegać się o te świadczenia, trzeba mieć orzeczenie o:

• umiarkowanym lub znacznym stopniu,
• albo osobne orzeczenie z ZUS o częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy.

Sama niepełnosprawność w stopniu lekkim nie jest wystarczająca, nawet jeśli ogranicza możliwości zatrudnienia.

Jakie dodatki i dopłaty oferuje MOPS, ZUS i PFRON?

Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności mogą korzystać nie tylko ze świadczeń podstawowych, ale także z szeregu dodatków i dopłat, które mają ułatwić codzienne funkcjonowanie. W zależności od sytuacji życiowej, stopnia niepełnosprawności i miejsca zamieszkania, warto zgłosić się do MOPS, ZUS lub PFRON – każda z tych instytucji oferuje inne formy wsparcia.

MOPS/MOPR:

• Zasiłki celowe i okresowe – na opłacenie czynszu, mediów, zakup żywności, opału czy leków.
• Pomoc rzeczowa – bony żywnościowe, odzież, środki higieniczne.
• Wsparcie psychologiczne i prawne – np. w punktach interwencji kryzysowej.
• Asystent osoby z niepełnosprawnością – w ramach programów samorządowych.

ZUS:

• Renta socjalna (po spełnieniu warunków),
• Renta z tytułu niezdolności do pracy – przy orzeczeniu ZUS o niezdolności,
• Dodatki pielęgnacyjne dla rencistów i emerytów.

PFRON:

• Dofinansowanie turnusów rehabilitacyjnych, sprzętu, likwidacji barier w mieszkaniu.
• Program "Aktywny samorząd" – dopłaty do zakupu urządzeń AGD, wózków, usług transportowych.
• Program "Samodzielność – Aktywność – Mobilność" – dla osób na wózkach i ich opiekunów (np. dopłaty do samochodu).

Jakie są ulgi dla osób z orzeczeniem o niepełnosprawności?

Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności mogą korzystać z szeregu ulg i przywilejów. Dotyczą one nie tylko codziennych wydatków, takich jak transport, podatki czy bilety wstępu, ale także uprawnień zawodowych i edukacyjnych. Część ulg przysługuje z mocy prawa, inne wymagają złożenia odpowiedniego wniosku lub okazania dokumentu w instytucji.

Zniżki w komunikacji, podatkowe, karta parkingowa – komu przysługują?

• Zniżki na przejazdy koleją i komunikacją miejską – w zależności od stopnia, osoby niepełnosprawne mogą uzyskać zniżki 37%, 49% lub nawet 78% (także dla opiekuna).
• Ulgi podatkowe – przede wszystkim ulga rehabilitacyjna, którą można odliczyć w rocznym PIT, ale też zwolnienie z podatku od darowizn (do określonego limitu).
• Karta parkingowa – przysługuje osobom ze znacznym lub umiarkowanym stopniem (jeśli mają problemy z poruszaniem się) oraz rodzicom dzieci z orzeczeniem.
• Pierwszeństwo w obsłudze – np. w urzędach, aptekach, placówkach medycznych.

Warto pamiętać, że każda instytucja może mieć własne procedury weryfikacji, dlatego zawsze warto mieć przy sobie orzeczenie lub jego kopię.

Czy ulga rehabilitacyjna należy się każdemu?

Ulga rehabilitacyjna w podatku dochodowym przysługuje:

• osobom z orzeczeniem o niepełnosprawności,
• lub ich opiekunom, którzy ponoszą wydatki na cele rehabilitacyjne i mają dochód opodatkowany według skali (PIT-36, PIT-37).

Można odliczyć m.in.:

• wydatki na leki i dojazdy do placówek medycznych,
• zakup sprzętu ortopedycznego,
• opłaty za turnusy, zabiegi i usługi rehabilitacyjne,
• remont mieszkania dostosowanego do potrzeb osoby z niepełnosprawnością.

Nie ma znaczenia, czy osoba pobiera rentę – liczy się posiadanie ważnego orzeczenia. Nie obowiązuje także minimalna kwota odliczenia, ale trzeba posiadać dowody wydatków (rachunki, faktury).

Jakie są uprawnienia w pracy i edukacji?

Orzeczenie o niepełnosprawności daje też konkretne uprawnienia w miejscu pracy oraz w szkole czy na uczelni:

• Dodatkowa przerwa w pracy – osoby z lekkim, umiarkowanym lub znacznym stopniem mają prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy.
• Krótszy czas pracy – maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 tygodniowo dla osób z umiarkowanym lub znacznym stopniem.
• Zakaz pracy w nocy i nadgodzinach – dla osób z umiarkowanym i znacznym stopniem.
• Ułatwienia w rekrutacji do szkół i uczelni – np. prawo do wsparcia asystenta, wydłużonego czasu egzaminacyjnego czy dostosowanych warunków zaliczeń.
• Pierwszeństwo przy przyjęciu do przedszkoli i szkół integracyjnych – dla dzieci z orzeczeniem.

Niektóre uprawnienia wymagają dostarczenia orzeczenia do pracodawcy, dyrekcji szkoły lub dziekanatu, warto zrobić to niezwłocznie po jego uzyskaniu.

Gdzie złożyć orzeczenie o niepełnosprawności, aby dostać świadczenia?

Samo posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności nie uruchamia automatycznie wypłat ani ulg – trzeba je zgłosić odpowiednim instytucjom, w zależności od tego, z jakiego świadczenia lub przywileju chcesz skorzystać. Poniżej opisujemy krok po kroku, gdzie należy przekazać dokumenty i co warto załatwić od razu po otrzymaniu orzeczenia.

Jak przekazać orzeczenie do ZUS, MOPS lub PCPR?

• ZUS – jeżeli chcesz ubiegać się o rentę socjalną lub świadczenie z tytułu niezdolności do pracy, złóż komplet dokumentów w najbliższym oddziale ZUS. Do wniosku dołącz orzeczenie oraz inne dokumenty medyczne. ZUS skieruje Cię na własną komisję.
• MOPS/MOPR – jeśli potrzebujesz zasiłku pielęgnacyjnego, celowego lub opieki środowiskowej, zgłoś orzeczenie do miejskiego lub gminnego ośrodka pomocy społecznej. Najlepiej umówić się wcześniej na rozmowę z pracownikiem socjalnym – to on oceni Twoją sytuację i przygotuje odpowiednie dokumenty.
• PCPR – Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie przyjmuje orzeczenia do programów wsparcia finansowego i rehabilitacyjnego (np. dofinansowanie sprzętu, turnusów, program "Aktywny samorząd"). Orzeczenie należy dostarczyć osobiście lub za pośrednictwem platformy SOW (sow.pfron.org.pl).

Czy trzeba donieść orzeczenie do PFRON?

Osoba indywidualna nie składa orzeczenia bezpośrednio w centrali PFRON, ale musi je złożyć w miejscu, które realizuje program finansowany przez PFRON, najczęściej jest to:

• PCPR,
• MOPS/MOPR,
• lub gmina, która obsługuje np. dopłaty do zakupu wózka, samochodu czy przystosowania mieszkania.

Wniosek składa się najczęściej online przez system SOW lub papierowo, razem z orzeczeniem, oświadczeniem o dochodach i kosztorysem.

Fundacje i stowarzyszenia – pomoc bez formalności

W pierwszej kolejności warto sprawdzić:

• Caritas Diecezjalny – prowadzi programy pomocowe dla osób chorych, samotnych i ubogich. Oferuje m.in. paczki żywnościowe, wsparcie psychologiczne i pomoc wolontariuszy.
• Polski Czerwony Krzyż (PCK) – organizuje zbiórki rzeczowe i żywnościowe, pomaga osobom po kryzysach życiowych, w tym niepełnosprawnym.
• Lokalne fundacje i stowarzyszenia – często realizują programy finansowane z funduszy samorządowych lub unijnych. Oferują darmową odzież, pomoc prawną, wsparcie w codziennych obowiązkach, a czasem nawet tymczasowe zakwaterowanie.

Gdzie ich szukać? Najlepiej w bazie NGO na stronie www.ngo.pl, wpisując nazwę swojego miasta i zaznaczając kategorię "pomoc społeczna" lub "osoby z niepełnosprawnościami".

Pomoc parafialna i lokalna – wsparcie dostępne od ręki

W sytuacji nagłej – gdy brakuje na jedzenie, leki czy środki higieny – warto zgłosić się także do:

• parafii (szczególnie tych współpracujących z Caritas),
• punktów wydawania żywności, które działają w wielu miastach i gminach,
• jadłodzielni, czyli miejsc, gdzie można otrzymać lub oddać nadmiar jedzenia,
• radnych dzielnicowych, sołtysów, lokalnych liderów społecznych – mogą pomóc skontaktować się z właściwą instytucją lub zorganizować szybką pomoc.

Takie formy wsparcia często nie wymagają dokumentów – wystarczy rozmowa i uczciwe opisanie swojej sytuacji. Szczególnie dla osób samotnych, które nie mają wsparcia bliskich, taka pomoc może być pierwszym i najważniejszym krokiem w stronę bezpieczeństwa.

FAQ – Najczęstsze pytania osób z orzeczeniem o niepełnosprawności

1. Czy muszę co roku odnawiać orzeczenie, żeby nie stracić świadczeń?

Nie zawsze. Jeśli Twoje orzeczenie ma termin ważności (np. 2 lata), musisz je odnowić przed upływem tego okresu, aby utrzymać prawo do świadczeń. Orzeczenie bezterminowe nie wymaga odnawiania.

2. Czy muszę zgłaszać śmierć bliskiej osoby (np. rodzica) do MOPS, jeśli byłam jego opiekunem?

Tak. Zgłoszenie zmiany sytuacji życiowej jest obowiązkiem. Może to wpłynąć na wysokość lub rodzaj przyznawanych świadczeń, ale także otworzyć drogę do nowych form wsparcia, np. dla osoby samotnej.

3. Czy mogę starać się o pomoc finansową, jeśli mieszkam z rodziną, ale nie pracuję i nie mam własnych dochodów?

Tak. MOPS ocenia sytuację całego gospodarstwa domowego, ale bierze też pod uwagę indywidualne potrzeby i możliwości. Warto złożyć wniosek i opisać dokładnie swoją sytuację.

4. Czy można otrzymać pomoc z kilku źródeł jednocześnie – np. z MOPS, PFRON i fundacji?

Tak. Wsparcie z różnych instytucji może się uzupełniać – o ile nie dotyczy dokładnie tych samych wydatków. Na przykład możesz otrzymać zasiłek celowy z MOPS i dofinansowanie sprzętu z PFRON, a dodatkowo pomoc rzeczową z organizacji pozarządowej.

5. Nie mam internetu ani komputera. Czy mogę złożyć wnioski tylko stacjonarnie?

Tak. Wszystkie instytucje (MOPS, PCPR, ZUS) przyjmują wnioski papierowe. Jeśli nie jesteś w stanie samodzielnie ich wypełnić, poproś o pomoc pracownika socjalnego lub skontaktuj się z organizacją pozarządową – wiele z nich oferuje bezpłatne wsparcie przy formalnościach.