Zwolnienie od psychiatry a kontrola ZUS. Kiedy urząd może skrócić L4

• Dlaczego ZUS kontroluje zwolnienia od psychiatry?
• Jak wygląda wezwanie do ZUS? Co, jeśli się nie stawisz?
• Jak wygląda badanie u lekarza orzecznika ZUS?
• Jak dobrze przygotować się do komisji?
• Co może zdecydować ZUS?
• Co zrobić, gdy ZUS kwestionuje zwolnienie?
• Najważniejsze, co trzeba zapamiętać
• Podstawa prawna

Coraz więcej osób korzysta ze zwolnień wystawianych przez psychiatrów. Depresja, zaburzenia lękowe, wypalenie zawodowe czy reakcje na długotrwały stres to dziś jedne z najczęstszych przyczyn L4. Ale wraz ze wzrostem liczby zwolnień rośnie też liczba kontroli.

Jeśli w Twojej skrzynce pojawiło się wezwanie do ZUS na badanie w sprawie zwolnienia psychiatrycznego, nie jest to pomyłka ani sygnał, że urząd nie wierzy w Twoją chorobę. Kontrola jest legalna i może objąć każde L4, niezależnie od tego, czy wystawił je internista, ortopeda czy właśnie psychiatra.

Dlaczego ZUS kontroluje zwolnienia od psychiatry?

Zwolnienie lekarskie jest podstawą do wypłaty zasiłku chorobowego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. ZUS ma obowiązek sprawdzać, czy osoba korzystająca z L4 faktycznie jest niezdolna do pracy oraz czy zwolnienie jest wykonywane zgodnie z jego celem. Dotyczy to zarówno złamań i przeziębień, jak i chorób psychicznych.

ZUS kontroluje zwolnienia psychiatryczne z kilku powodów:

• choroby psychiczne bardzo często wyłączają z pracy na długi czas,
• część pacjentów łączy terapię z normalnym funkcjonowaniem poza domem, co może budzić wątpliwości kontrolerów,
• rośnie liczba L4 z rozpoznaniem depresji czy zaburzeń lękowych,
• prawo wymaga potwierdzenia, że pacjent nadal jest niezdolny do pracy.

Wbrew mitom nie ma żadnego szczególnego traktowania zwolnień psychicznych. ZUS traktuje je identycznie jak każde inne.

Jak wygląda wezwanie do ZUS? Co, jeśli się nie stawisz?

Wezwanie najczęściej przychodzi listem poleconym lub pojawia się na profilu PUE ZUS. Zdarza się również kontakt telefoniczny, zwłaszcza jeśli termin badania jest bliski.

W piśmie znajduje się:

• data i godzina badania,
• adres oddziału ZUS,
• informacja o obowiązku stawienia się,
• pouczenie o skutkach niestawienia się.

Jeśli nie pojawisz się na badaniu i nie masz ważnego usprawiedliwienia (np. pobyt w szpitalu, nagłe pogorszenie zdrowia, potwierdzone dokumentami), ZUS może:

• uznać zwolnienie za nieważne od dnia badania,
• wstrzymać wypłatę zasiłku,
• żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

W praktyce oznacza to utratę prawa do L4, nawet jeśli nadal jesteś chory. Dlatego na wezwanie trzeba reagować natychmiast.

Jak wygląda badanie u lekarza orzecznika ZUS?

Badanie trwa zwykle od 10 do 25 minut. Lekarz orzecznik nie diagnozuje choroby od nowa.Jego rolą jest ocena, czy aktualny stan zdrowia uniemożliwia pracę.

Przebieg wizyty wygląda najczęściej tak:

1. Wywiad – orzecznik zadaje pytania o samopoczucie, objawy, sny, problemy z koncentracją, sytuacje stresowe, relacje społeczne, funkcjonowanie w domu.
2. Analiza dokumentów – lekarz ogląda wypisy, zaświadczenia, wyniki badań i opinie psychologów.
3. Ocena terapii – pyta o leki, ich działania uboczne, częstotliwość wizyt u psychiatry lub terapeuty.
4. Funkcjonowanie społeczne i zawodowe – interesuje go, czy objawy uniemożliwiają wykonywanie obowiązków.
5. Ewentualne skierowanie – orzecznik może wysłać na badanie biegłego psychiatry, jeśli ma wątpliwości.

Co ważne, orzecznik nie musi być psychiatrą. Może to być internista, neurolog, lekarz medycyny pracy lub inny specjalista po szkoleniu orzeczniczym. Jeśli sprawa budzi jego wątpliwości, ma prawo poprosić o opinię psychiatryczną.

Jak dobrze przygotować się do komisji?

Najistotniejsze jest udokumentowanie choroby. Zabierz ze sobą:

• kartę leczenia od psychiatry (najlepiej z ostatnich wizyt),
• historię leczenia z poradni zdrowia psychicznego,
• recepty i listę leków,
• opinie psychologiczne i terapeutyczne,
• dokumenty ze szpitala lub oddziału dziennego,
• zaświadczenia z terapii indywidualnej lub grupowej.

Na badaniu koniecznie opisuj objawy takimi, jakimi są. Nie bagatelizuj ich, ale też ich nie wyolbrzymiaj. Największym problemem w kontrolach psychiatrycznych jest to, że pacjenci próbują dobrze wypaść, co paradoksalnie działa przeciwko nim.

Lekarz ocenia nie tylko diagnozę, ale przede wszystkim wpływ choroby na zdolność do pracy. Dlatego mów o problemach w koncentracji, motywacji, pamięci, radzeniu sobie ze stresem czy wykonywaniu powtarzalnych zadań.

Co może zdecydować ZUS?

Po badaniu orzecznik wydaje jedną z trzech decyzji:

1. Przedłużenie L4 – jeśli stan zdrowia nadal uniemożliwia pracę.
2. Skrócenie zwolnienia – ZUS może uznać, że pacjent jest już zdolny do pracy.
3. Skierowanie na dalszą diagnostykę – np. do psychiatry biegłego sądowego.

Decyzję poznasz zwykle w ciągu kilku dni. Jeśli ZUS skróci zwolnienie, pracodawca ma obowiązek dopuścić Cię do pracy od wskazanego terminu.

Co zrobić, gdy ZUS kwestionuje zwolnienie?

Masz prawo walczyć o swoje L4. Jeśli decyzja jest niekorzystna w ciągu 14 dni złóż sprzeciw na formularzu OL-4, dołącz dokumentację od psychiatry lub psychologa, opisz, dlaczego decyzja orzecznika jest błędna. Sprzeciw trafia do trzyosobowej komisji lekarskiej ZUS. Jeśli komisja go oddali, możesz:

• w ciągu 30 dni złożyć odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych,
• nie potrzebujesz adwokata – odwołanie jest bezpłatne, a sąd może powołać niezależnego biegłego psychiatrę.

W wielu przypadkach to właśnie opinia biegłego przesądza o unieważnieniu decyzji ZUS.

Najważniejsze, co trzeba zapamiętać

Zwolnienie od psychiatry jest ważne tak samo jak każde inne. ZUS ma prawo je kontrolować, ale pacjent, ma prawo się bronić. Dobra dokumentacja, rzetelny opis objawów i trzymanie się terminów to najskuteczniejsza droga do ochrony zasiłku chorobowego. Kontrola nie musi być powodem do stresu, o ile rozumiesz jej zasady i potrafisz udokumentować swoją chorobę.

Podstawa prawna

Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa