Dziennik Ustaw - rok 2002 nr 237 poz. 2003

Na podstawie art. 237¹⁵ § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.²⁾) zarządza się, co następuje:

1) czyszczenia powierzchni metali i innych powierzchni przy użyciu urządzeń z otwartym lub z zamkniętym obiegiem czynnika roboczego w postaci ścierniwa metalicznego lub niemetalicznego w strumieniu wody lub sprężonego powietrza;

2) natryskiwania lub napylania powierzchni przedmiotów materiałami płynnymi lub w postaci proszku przy użyciu ręcznych urządzeń natryskowych lub napylających;

3) natryskiwania cieplnego powierzchni metali, zwanego dalej „metalizacją natryskową", przy użyciu pistoletowych urządzeń łukowych, plazmowych i płomieniowych – w tym naddźwiękowych i detonacyjnych.

2. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do procesów:

1) czyszczenia metali za pomocą urządzeń typu wirnikowego,

2) metalizacji natryskowej wykonywanej w zamkniętych komorach o obniżonym ciśnieniu lub wypełnionych gazem obojętnym oraz pod wodą,

3) malowania w hermetycznych komorach

– odbywających się w zamkniętej przestrzeni, przy których pracownik obsługujący urządzenie odizolowany jest od tej przestrzeni.

2. Prace, o których mowa w § 1 ust. 1, są pracami szczególnie niebezpiecznymi, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129, poz. 844 oraz z 2002 r. Nr 91, poz. 811).

1) ścierniwa metaliczne, w szczególności w postaci śrutu:

a) staliwnego lub żeliwnego, w tym kulistego, łamanego lub lanego,

b) ostrokrawędziowego,

c) ciętego z drutu stalowego;

2) ścierniwa niemetaliczne, w szczególności:

a) piaski kwarcowe w osłonie wodnej lub w mieszaninie z wodą i ze sprężonym powietrzem,

b) odpadowe sztuczne ścierniwa niemetaliczne, w tym żużel pomiedziowy, wielkopiecowy i paleniskowy,

c) elektrokorund,

d) rozdrobnione skaty dolomitu, oliwinu i innych.

2. Do czyszczenia powierzchni przedmiotów wykonanych z minerałów zawierających krzemionkę krystaliczną powinno stosować się wyłącznie ścierniwa niemetaliczne w osłonie wodnej lub mieszaninie z wodą i ze sprężonym powietrzem,

3. Do czyszczenia powierzchni niedopuszczalne jest stosowanie suchego piasku kwarcowego jako ścierniwa lub dodatku do innych rodzajów ścierniw.

2. Stanowiska pracy wyposażone w urządzenia, o których mowa w ust. 1, powinny być oznakowane odpowiednimi tablicami informacyjno-ostrzegawczymi oraz tak zlokalizowane i zorganizowane, aby nie powodowały zagrożeń dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz osób postronnych.

3. Po oczyszczeniu powierzchni metali i innych powierzchni, resztki zużytego ścierniwa i inne zanieczyszczenia należy usunąć z miejsca pracy i przekazać do utylizacji.

4. Pracowników obsługujących urządzenia do czyszczenia innych powierzchni z otwartym obiegiem suchego ścierniwa niemetalicznego, z zastrzeżeniem § 3 ust. 3, powinno się wyposażyć w środki ochrony indywidualnej przeznaczone dla piaskowaczy, w szczególności w:

1) izolujący sprzęt ochronny układu oddechowego;

2) kombinezon, rękawice i obuwie ochronne, zabezpieczające przed pyłem oraz strumieniem ścierniwa;

3) ochronniki słuchu, w przypadku gdy hełm lub kaptur powietrzny nie został w nie wyposażony.

2. Przy ciśnieniu wody niższym niż 3 MPa, urządzenie, o którym mowa w ust. 1, powinno być stosowane w pomieszczeniu zamkniętym.

2. Dopuszczalne jest stosowanie w pomieszczeniu zamkniętym, nieprzeznaczonym wyłącznie do czyszczenia powierzchni metali i innych powierzchni, przenośnych i przewoźnych bezpyłowych urządzeń pracujących z zamkniętym obiegiem ścierniwa, pod warunkiem że są wyposażone w układ filtracyjno-wentylacyjny.

1) uszczelnione w sposób niepowodujący wtórnego zapylenia pomieszczenia;

2) podłączone do ssących układów filtracyjno-wentylacyjnych z zasobnikami pyłu.

2. Instrukcja, o której mowa w ust. 1, powinna uwzględniać wymagania dotyczące:

1) zasad obsługi, konserwacji oraz kontroli urządzeń używanych w procesie czyszczenia powierzchni metali i innych powierzchni;

2) rodzajów środków ochrony indywidualnej, które należy stosować w zależności od technologii czyszczenia oraz występujących czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia pracownika i osób przebywających w strefie pracy.

3. Niedopuszczalne jest stosowanie urządzeń do strumieniowo-ściernego czyszczenia powierzchni metali i innych powierzchni, niewyposażonych w system umożliwiający zamknięcie wypływu ścierniwa z dyszy roboczej, bezpośrednio przez pracownika wykonującego proces czyszczenia.

4. System, o którym mowa w ust. 3, powinien być tak skonstruowany, aby w razie wypuszczenia z rąk pracownika dyszy roboczej nastąpiło niezwłoczne zamknięcie dopływu ścierniwa do dyszy. System zamknięcia wypływu ścierniwa kontroluje się przed rozpoczęciem pracy i w przypadku jego wadliwej pracy.

2. Pracownicy obsługujący urządzenia zainstalowane w komorze roboczej powinni być wyposażeni w środki ochrony indywidualnej, o których mowa w § 4 ust. 4, oraz w awaryjny wyłącznik świetlnej sygnalizacji zagrożeń bezpieczeństwa.

3. Praca w komorze roboczej powinna trwać jednorazowo nie dłużej niż 40 minut, a przerwa powinna trwać co najmniej 20 minut, podczas której pracownicy powinni przebywać w miejscu z dopływem czystego powietrza.

4. Drzwi wejściowe do komory roboczej, w której zainstalowano urządzenie, o którym mowa w ust. 1, powinny być otwierane dopiero po uprzednim odpyleniu jej wnętrza.

5. Wielokrotność wymiany powietrza w komorze roboczej zależna jest od:

1) czyszczonych metali i usuwanej powłoki,

2) stosowanego czynnika roboczego,

3) ilości zużywanego ścierniwa

i powinna wynosić co najmniej 10 wymian powietrza na godzinę.

6. Podczas wykonywania czyszczenia powierzchni metali w komorze roboczej pracownik powinien:

1) kierować strumień ścierniwa bezpośrednio na czyszczoną powierzchnię;

2) w razie zatkania się dyszy zatrzymać proces czyszczenia przez zamknięcie zaworu dolotowego powietrza do oczyszczarki oraz rozprężyć układ ciśnieniowy za pomocą zaworu dekompresyjnego zbiornika.

7. Niedopuszczalne jest:

1) podejmowanie pracy w komorze roboczej bez odpowiednich środków ochrony indywidualnej;

2) czyszczenie powierzchni metali przy niedomkniętych drzwiach komory roboczej lub niesprawnym systemie wentylacyjnym;

3) wykonywanie pracy wewnątrz komory roboczej bez asekuracji;

4) kierowanie strumienia ścierniwa z dyszy poza czyszczony przedmiot.

2. Stanowiska pracy, o których mowa w ust. 1, powinny być wyposażone w ergonomiczne krzesła przystosowane do warunków wykonywanej pracy.

2. Niedopuszczalne jest stosowanie podczas tych prac materiałów zawierających związki o działaniu rakotwórczym, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 września 1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 121, poz. 571).

2. Miejsca natryskiwania lub napylania powierzchni przedmiotów oznacza się odpowiednimi tablicami informacyjno-ostrzegawczymi i zabezpiecza przed dostępem osób postronnych.

3. Natryskiwanie lub napylanie powierzchni przedmiotów materiałami płynnymi lub w postaci proszku powinno być prowadzone z zachowaniem wymagań ochrony przeciwpożarowej oraz oceny zagrożenia wybuchem, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 92, poz. 460 oraz z 1995 r. Nr 102, poz. 507).

2. Natryskiwanie lub napylanie powierzchni przedmiotów wykonuje się tak, aby nadmiar materiału natryskiwanego lub napylanego był wychwytywany i odzyskiwany przez układ wentylacji odciągowej.

3. Ilość przechowywanego w pomieszczeniach materiału płynnego lub w postaci proszku nie powinna przekraczać zapotrzebowania jednej zmiany roboczej.

4. W przypadku gdy warunki techniczne nie pozwalają na wykonywanie prac w kabinach, o których mowa w ust. 1, dopuszczalne jest wykonywanie tych prac poza kabinami, pod warunkiem że ilość zużywanego materiału nie przekracza 5 kg na jedną zmianę roboczą, a miejsce natryskiwania lub napylania oddzielono od pozostałych miejsc pracy w sposób zapewniający bezpieczeństwo i higienę pracy.

2. Silniki napędowe używane w pomieszczeniach i kabinach powinny odpowiadać wymaganiom pracy w strefach zagrożenia wybuchem.

3. Strefy zagrożenia wybuchem oraz miejsca występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo powinny być oznakowane zgodnie z przepisami rozporządzenia wymienionego w ust. 1.

2. Podczas pracy, o której mowa w ust. 1, przedmioty poddawane natryskiwaniu lub napylaniu powinny być uziemione. Pracownicy powinni być wyposażeni w antyelektrostatyczną odzież, obuwie robocze i w środki ochrony indywidualnej.

2. Instrukcja, o której mowa w ust. 1, powinna uwzględniać:

1) specyfikę stosowanych materiałów powłokowych, technologię nanoszenia oraz wymagane środki ochrony indywidualnej;

2) wymagania dotyczące obsługi i konserwacji urządzeń i sprzętu pomocniczego używanego podczas natryskiwania lub napylania powierzchni przedmiotów oraz zasad kontroli urządzeń pracujących pod ciśnieniem.

1) przechowywać naczynia z materiałami niebezpiecznymi pożarowo w miejscach oddalonych od źródła ciepła i urządzeń nawiewnych;

2) przechowywać materiały przeznaczone do natryskiwania lub napylania powierzchni metali w szczelnych naczyniach niepalnych i nietłukących się;

3) przed użyciem materiałów przeznaczonych do natryskiwania lub napylania powierzchni metali zapoznać się ze stopniem zagrożenia dla zdrowia ludzi;

4) przed przystąpieniem do pracy uruchomić wszystkie dostępne urządzenia wentylacyjne, w tym wywiewne;

5) przy pracach na wysokości stosować odpowiedni sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości;

6) nanosić tylko ręcznie, za pomocą pędzla lub wałka, farby zawierające związki ołowiu (farby miniowe).

2. Pomieszczenia, o których mowa w ust. 1, powinny być wyposażone w wentylację podciśnieniową, nawiewno-wywiewną, zapewniającą nieprzekraczanie najwyższych dopuszczalnych stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia ludzi.

3. Podczas natryskiwania lub napylania niedopuszczalne jest:

1) prowadzenie czynności natryskiwania lub napylania instalacji lub urządzeń elektrycznych będących pod napięciem;

2) gromadzenie na stanowisku pracy opróżnionych naczyń i pojemników po materiałach;

3) używanie materiałów do natryskiwania lub napylania bez znajomości ich składu i działania toksycznego;

4) używanie związków ołowiu, arsenu, rtęci, benzyny zawierającej czteroetylek ołowiu, dwusiarczku węgla i chloropochodnych węglowodorów;

5) używanie grzejników z otwartą spiralą grzejną;

6) prowadzenie prac spawalniczych.

1) na otwartej przestrzeni, z zachowaniem zasad właściwej lokalizacji urządzeń;

2) w specjalnie przystosowanych pomieszczeniach, oddzielonych od innych pomieszczeń.

2. Podczas czyszczenia powierzchni metali i ich metalizacji natryskowej na otwartej przestrzeni, wokół miejsca prowadzenia tych prac powinien być wydzielony pas ochronny o szerokości co najmniej 5 m. W pasie tym nie mogą przebywać osoby postronne lub niewyposażone w środki ochrony indywidualnej.

3. Wydzielony pas ochronny oznacza się za pomocą tablic informacyjno-ostrzegawczych.

2. W przypadku braku technicznych możliwości spełnienia wymagań, o których mowa w ust. 1, pomieszczenie takie w sposób trwały oddziela się od innych pomieszczeń produkcyjnych.

1) o wysokości co najmniej 3,5 m;

2) wyposażonym w mechaniczną wentylację nawiewno-wywiewną przystosowaną do pracy w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem;

3) z oświetleniem dziennym oraz oświetleniem sztucznym posiadającym instalację w wykonaniu pyłoszczelnym.

2. Ściany i sufit w pomieszczeniach, o których mowa w ust. 1, powinny być wykonane z niepalnych i nieiskrzących materiałów, umożliwiających czyszczenie na mokro.

3. Stoły warsztatowe i inne urządzenia powinny być wykonane z materiałów umożliwiających ich czyszczenie poprzez odpylanie.

2. W przypadku metalizacji natryskowej przy użyciu aluminium i cynku, urządzenia wentylacyjne wywiewno-nawiewne powinny być przystosowane do pracy z czynnikami wykazującymi podatność do samozapłonu oraz tworzenia z powietrzem mieszaniny wybuchowej.

3. Niedopuszczalne jest stosowanie filtrów wodnych do usuwania pyłów z aluminium.

2. Ssawy wentylacji wywiewnej należy tak usytuować, aby obejmowały cały natryskiwany przedmiot.

3. Dla zapewnienia czystości powietrza w pomieszczeniu, jego prędkość wywiewu z miejsca natryskiwania cieplnego metali powinna wynosić:

1) 2–3 m/s przy stosowaniu pistoletowych urządzeń płomieniowych;

2) 3–4 m/s przy stosowaniu pistoletowych urządzeń łukowych;

3) 4–5 m/s przy stosowaniu pistoletowych urządzeń plazmowych;

4) 4–5 m/s przy stosowaniu pistoletów naddźwiękowych lub detonacyjnych.

4. Urządzenia wentylacyjne wywiewno-nawiewne powinny zapewniać w pomieszczeniach metalizacji natryskowej podciśnienie rzędu 5–15%, a ruch powietrza powinien być zgodny z naturalnym ruchem grawitacyjnym powietrza.

5. Wentylatory i nagrzewnice stosowane w urządzeniach wywiewno-nawiewnych, o których mowa w ust. 4, powinny być odpowiednio przystosowane do użytkowania w pomieszczeniach i strefach zagrożenia wybuchem.

2. Podczas metalizacji natryskowej gazy palne doprowadzone do pistoletów płomieniowych powinny być czerpane z pojedynczych butli, wiązek butli lub z instalacji rozprężającej gaz płynny, zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych.

3. Węże doprowadzające gaz do pistoletów, o których mowa w ust. 2, powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenie zabezpieczające przed cofnięciem się płomienia do butli lub instalacji.

4. Niedopuszczalne jest podczas metalizacji natryskowej czerpanie acetylenu bezpośrednio z wytwornic acetylenowych.

2. Instrukcja, o której mowa w ust. 1, powinna określać:

1) specyfikę materiałów stosowanych do metalizacji natryskowej i technologię procesu oraz wymagane środki ochrony indywidualnej;

2) zasady obsługi, konserwacji oraz kontroli urządzeń używanych w procesie metalizacji natryskowej oraz przy pracach przygotowawczych.

2. Pracownicy wykonujący metalizację natryskową metalami wymienionymi w ust. 1 powinni być wyposażeni w środki ochrony indywidualnej przeznaczone dla metalizatorów, w szczególności w:

1) izolujący sprzęt ochrony układu oddechowego;

2) kombinezon, rękawice i obuwie ochronne, zabezpieczające pracownika przed cząsteczkami roztopionego metalu i innymi czynnikami gorącymi oraz przed pyłem;

3) ochronniki słuchu, w przypadku gdy hełm lub kaptur powietrzny nie został w nie wyposażony.

1) Ministrów: Pracy i Opieki Społecznej, Zdrowia, Przemysłu Ciężkiego i Przemysłu Lekkiego z dnia 3 października 1951 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy metalizacji natryskowej (Dz. U. Nr 53, poz. 374);

2) Ministrów: Pracy i Opieki Społecznej, Zdrowia, Przemysłu Lekkiego, Przemysłu Ciężkiego oraz Żeglugi z dnia 23 sierpnia 1950 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu dmuchawek piaskowych (Dz. U. Nr 42, poz. 382);

3) Ministrów: Pracy i Opieki Społecznej, Górnictwa i Energetyki, Przemysłu Ciężkiego, Przemysłu Lekkiego, Przemysłu Rolnego i Spożywczego, Żeglugi, Komunikacji, Zdrowia oraz Budownictwa z dnia 12 września 1949 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użyciu aparatów natryskowych (Dz. U. Nr 54, poz. 420).

¹⁾ Minister Gospodarki kieruje działem administracji rządowej – gospodarka, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki (Dz. U. Nr 97, poz. 867).

²⁾ Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. N r 99, poz. 1152, z 2000 r. N r 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679).