Stare i nowe zasady odliczania darowizn

Maria Dolna-Ciemniakowska

doradca podatkowy

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. O bezpłatnym świadczeniu mówimy wtedy, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za otrzymaną darowiznę. Nieodłączną cechą darowizny jest więc brak jakiegokolwiek gospodarczego ekwiwalentu z tytułu zawartej umowy.

Ustawodawca nie określa, co może być przedmiotem darowizny. Przedmiotem darowizny mogą być na przykład rzeczy ruchome, nieruchomości czy zbywalne prawa majątkowe, wartości pieniężne, zwolnienie z długu. W praktyce najczęściej spotykamy się z darowizną określonej kwoty pieniędzy.

Nie każde nieodpłatne świadczenie stanowi darowiznę. Zgodnie z art. 889 kodeksu cywilnego nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia, gdy:

1) zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu,

2) podmiot zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych nie mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatków poniesionych tytułem dokonanych darowizn. Stanowi o tym art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z nim nie uważa się za koszty uzyskania przychodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju. Za darowizny, które podatnik może zaliczyć do kosztów podatkowych, ustawodawca uznaje jedynie darowizny dokonane pomiędzy spółkami wchodzącymi w skład podatkowej grupy kapitałowej oraz darowizny na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej.

Zgodnie z art. 18 u.p.d.o.p. podstawę opodatkowania stanowi dochód ustalony zgodnie z przepisami ustawy po odliczeniu darowizn przekazanych na cele:

• określone w art. 4 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873 z późn.zm.), organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie – łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10 proc. dochodu,

• kultu religijnego – łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10 proc. dochodu.

Cele służące pożytkowi publicznemu, na które darowizny mogą być przekazywane i odliczane od dochodu, zostały określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Wśród nich wymienione zostały zadania m.in. w zakresie:

• pomocy społecznej,

• działalności charytatywnej,

• ochrony i promocji zdrowia,

• nauki, edukacji, oświaty i wychowania,

• upowszechniania kultury fizycznej i sportu,

• krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży,

• działania na rzecz osób niepełnosprawnych,

• kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji,

• promocji zatrudnienia osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy,

• działalności wspomagającej rozwój gospodarczy.

Organizacja, na rzecz której dokonywana jest darowizna, nie musi mieć statusu organizacji pożytku publicznego. Musi się o­na jednak mieścić w katalogu organizacji wskazanych w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz prowadzić działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie.

Nie będą podlegały odliczeniu darowizny przekazane na działalność mającą wprawdzie charakter pożytku publicznego, lecz prowadzoną przez np.:

– partie polityczne,

– związki zawodowe i organizacje pracodawców,

– samorządy zawodowe,

– fundacje utworzone przez partie polityczne

– spółki działające na podstawie przepisów o kulturze fizycznej.

Odliczeniu nie podlegają darowizny na rzecz:

– osób fizycznych,

– osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5 proc., oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.

Co do zasady, łączna kwota odliczeń z tytułu dokonanych darowizn nie może przekroczyć 10 proc. dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania podatnika.

Przykład

Limit powyższy dotyczy, co do zasady, również odliczenia z tytułu darowizn na cele związane z kultem religijnym. Wyjątek od tej reguły wprowadzają przepisy poszczególnych ustaw o stosunku państwa polskiego do kościołów i związków wyznaniowych. Ustawy te zawierają regulacje, na podstawie których darowizny przekazane na działalność charytatywno-opiekuńczą, prowadzoną przez te kościoły i związki wyznaniowe o uregulowanej sytuacji prawnej, podlegają odliczeniu w pełnej wysokości bez ograniczeń – pod warunkiem jednak, że kościelna osoba prawna przedstawi darczyńcy pokwitowanie odbioru oraz w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny sprawozdanie o przeznaczeniu jej na działalność charytatywno-opiekuńczą. Ze względu na różne stanowiska organów podatkowych, w sprawie możliwości odliczenia darowizn przekazanych na działalność charytatywno-opiekuńczą kościołów w pełnej wysokości, Ministerstwo Finansów w piśmie z 22 kwietnia 2004 r. (nr PB-3-2420-8214-137-AS-04) zaprezentowało swoje stanowisko w tej sprawie. Zgodnie z opinią Rady Legislacyjnej, którą podziela Ministerstwo Finansów, „przepis art. 55 ust. 7 ustawy o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W tym stanie rzeczy właściwe jest odliczanie przez osoby prawne darowizn przekazanych na działalność charytatywno-opiekuńczą kościelnych osób prawnych ponad limit, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych”.

Przykład

Przedmiotem darowizny nie muszą być tylko pieniądze. Mogą to być np. rzeczy lub prawa majątkowe. W takim przypadku do określenia wartości darowizny należy zastosować art. 14 u.p.d.o.p., zgodnie z którym przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest, co do zasady, ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód określa organ podatkowy w wysokości rynkowej, czyli na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia. Jak wynika z powyższego, wartość przekazanej darowizny jest taka sama jak cena, którą darczyńca osiągnąłby w warunkach rynkowych, gdyby darowane rzeczy lub prawa sprzedawał.

Przedmiot darowizny posiada tę samą wartość zarówno po stronie obdarowanego, jak i darczyńcy. Dlatego też przy określaniu wartości darowanych nieodpłatnie rzeczy lub usług zasadne jest zastosowanie metod określonych w art. 12 ust. 5 i 6 u.p.d.o.p.

W przypadku gdy przedmiotem darowizny są towary lub usługi opodatkowane podatkiem od towarów i usług, to przez pojęcie kwoty darowizny rozumie się wartość towaru uwzględniającą należny podatek od towarów i usług.

Przykład

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych określa, w jaki sposób należy dokumentować fakt przekazanej darowizny. I tak, w przypadku gdy przedmiotem darowizny jest określona suma pieniędzy, dowodem jej przekazania jest dokument potwierdzający wpłatę na rachunek bankowy obdarowanego. W przypadku gdy przedmiotem darowizny nie są pieniądze, darczyńca musi posiadać:

– dokument, z którego wynika, jaka jest wartość darowizny, oraz

– oświadczenie obdarowanego o przyjęciu darowizny.

Jeżeli darczyńca nie może się wylegitymować powyższymi dokumentami, to nie ma prawa skorzystać z omawianej ulgi podatkowej. W przypadku darowizn na działalność charytatywno-opiekuńczą kościelnych osób prawnych obowiązują omówione już wymogi szczególne.

Ponadto odliczając darowiznę dokonaną w 2005 r. podatnicy będą musieli zastosować się do nowo dodanego ustępu 1g artykułu 18 u.p.d.o.p. Podatnicy, którzy będą chcieli skorzystać z odliczenia darowizn dokonanych w 2005 r., mają obowiązek wykazania w zeznaniu rocznym:

– kwoty przekazanej darowizny,

– kwoty dokonanego odliczenia,

– danych pozwalających na identyfikację obdarowanego – w szczególności jego nazwy, adresu i numeru identyfikacji podatkowej.

Przykład

Należy pamiętać o tym, że kwotę darowizny można odliczyć od podstawy opodatkowania tylko w tym roku, w którym darowizna została dokonana. W razie niewystąpienia dochodu do opodatkowania nie można skorzystać z ulgi podatkowej. Obdarowany nie jest zobligowany do wykorzystania darowizny w tym samym roku podatkowym, w którym ją otrzymał. Późniejsze wykorzystanie darowizny nie pozbawia darczyńcy prawa do jej odliczenia.

Natomiast nowych obowiązków informacyjnych, jakie od 1 stycznia 2005 r. zostały nałożone na obdarowanych otrzymujących darowizny, nie można łączyć z prawem odliczenia darowizn przez darczyńcę.

Masz wątpliwości, napisz: prawo.autorzy@infor.pl