Gdy pracownik wyrządził szkodę osobie trzeciej

Przepisy kodeksu pracy nakładają na pracodawcę odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez jego pracownika osobom trzecim przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych. W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Oznacza to, że jeśli pracownik wyrządzi w takich okolicznościach szkodę, to wówczas poszkodowany powinien kierować swoje roszczenia odszkodowawcze nie wobec pracownika, lecz w stosunku do jego pracodawcy. Nie jest natomiast objęte tą regulacją wyrządzenie przez pracownika szkody osobie trzeciej tylko przy okazji wykonywania obowiązków pracowniczych. Znajdują bowiem wówczas zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę (wyrok 7 sędziów Sądu Najwyższego z 19 czerwca 1975 r., V PRN 2/75, OSNCP z 1976 r. nr 4, poz. 70).

Zgodnie z art. 120 par. 2 k.p. pracownik odpowiada wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej na zasadach zawartych w kodeksie pracy określających zasady odpowiedzialności materialnej pracowników. Zatem nawet po naprawieniu szkody przez pracodawcę pracownik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą tylko wówczas, gdy zachodzą podstawy do powstania tej odpowiedzialności względem pracodawcy określone w przepisach art. 114–122 k.p. Warto także podkreślić, że w tym przypadku jest to odpowiedzialność w ograniczonym zakresie. To ograniczenie odpowiedzialności pracownika zachodzi w sytuacji, gdy wyrządził o­n szkodę przy wykonywaniu swoich obowiązków z winy nieumyślnej. Wynika to z art. 115 k.p., który ogranicza odpowiedzialność pracownika tylko do rzeczywistej straty i tylko do normalnych następstw działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Ponadto z mocy art. 119 k.p. odszkodowanie należne od pracownika nie może przewyższać wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego temu pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Tak więc w sytuacji, gdy na skutek działania pracownika pracodawca był zmuszony zapłacić odszkodowanie np. w wysokości 15 000 zł, a pracownik w dniu wyrządzenia szkody zarabiał np. 1000 zł miesięcznie, to wysokość odszkodowania, jakie może uzyskać pracodawca od pracownika, nie może przekroczyć 3000 zł, czyli w pozostałym zakresie wydatek poniesiony na naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika nie zostanie zwrócony (przykład 1).

PRZYKŁAD 1

WAŻNE

Nie ma znaczenia dla odpowiedzialności pracownika ewentualna zmiana pracodawcy, który naprawił osobie trzeciej szkodę wyrządzoną przez pracownika przejętego w trybie art. 23¹ k.p. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 2 grudnia 2004 r. (I PK 71/04, OSNP z 2005 r. nr 19, poz. 301) stwierdzając, że dla zakresu odpowiedzialności pracownika na podstawie art. 120 par. 2 k.p. nie ma znaczenia, że po wyrządzeniu szkody doszło do zmiany pracodawcy w trybie art. 23¹ k.p. (przykład 2).

PRZYKŁAD 2

Pracodawca może dochodzić roszczeń regresowych wobec pracownika, który wyrządził szkodę, dopiero po naprawieniu szkody osobie trzeciej. Wynika to wprost ze sformułowania ustawy, stanowiącego o pracodawcy, który naprawił szkodę. Wskazywał na to także Sąd Najwyższy w wyroku z 25 lutego 1975 r. (II PR 302/74 PiZS z 1976 r. nr 2, poz. 56).

Ma to istotne znaczenie także przy określeniu upływu przedawnienia roszczenia pracodawcy wobec pracownika, gdyż roszczenie o zapłatę w stosunku do pracownika, przewidziane w art. 120 par. 2 k.p. powstaje dopiero z chwilą zaspokojenia przez pracodawcę roszczeń osoby poszkodowanej (osoby trzeciej). Wpływa to na sposób obliczania terminu określonego w art. 291 par. 2 k.p., w myśl którego roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. Nie można bowiem w przypadku roszczenia pracodawcy liczyć terminu przedawnienia określonego w art. 291 par. 2 k.p. od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, gdyż dopiero naprawienie szkody stwarza jego roszczenie do pracownika – sprawcy szkody. Zasadą jest, że ten kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy (przykład 3).

PRZYKŁAD 3

Stanowisko to potwierdza także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 16 września 1997 r. (I PKN 261/97, OSNAPiUS z 1998 r. nr 18, poz. 535), gdzie wprost stwierdzono, że roszczenie regresowe pracodawcy w stosunku do pracownika, który przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych wyrządził szkodę osobie trzeciej, powstaje z chwilą zaspokojenia przez pracodawcę roszczeń osoby trzeciej. Termin przedawnienia roszczenia regresowego pracodawcy liczy się od chwili naprawienia szkody, a nie od chwili jej wyrządzenia przez pracownika.