Kajetan W. od 1999 r. prowadzi niewielki zakład szewski. Przez wiele lat osobiście opłacał składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. W ubiegłym roku zdecydował się na przekazywanie składek za siebie oraz swoją żonę przelewem bezpośrednio na konto bankowe.
Kajetan W. był przekonany, że gdy zachoruje, przez cały czas niezdolności do pracy będzie otrzymywać zasiłek chorobowy. Okazało się jednak, że opłacane przez niego składki nie wpływały na konto ZUS w terminie. Sprawa ta wyszła na jaw, gdy właściciel zakładu szewskiego zachorował i zgłosił się ze zwolnieniem lekarskim do ZUS po zasiłek chorobowy.
ZUS odmówił wypłaty świadczenia, twierdząc, że składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe musi w terminie wpłynąć na konto. Skoro nie było wpłaty w terminie, osoba taka przestaje podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Dlaczego ZUS przyjmuje składki, nie dając w zamian ochrony ubezpieczeniowej?
Kajetan W. prowadzi niewielki zakład szewski. Od ubiegłego roku składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe opłaca za pośrednictwem banku. Kilka tygodni temu zachorował i udał się ze zwolnieniem lekarskim do ZUS po zasiłek chorobowy, lecz go nie otrzymał. Okazało się, że z powodu niepłacenia składek w terminie obecnie nie podlega ubezpieczeniu. Kajetan W. uważa, że to jest niesprawiedliwe, ponieważ płacił składki, a nie otrzymuje w zamian ochrony ubezpieczeniowej. Czy ma rację?
Bożena Wiktorowska
EKSPERT WYJAŚNIA
Joanna Korytkowska, radca prawny z Kancelarii Radców Prawnych Kawczyński i Korytkowska, Spółka partnerska w Szczecinie
Osoby prowadzące działalność pozarolniczą i osoby z nimi współpracujące podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Mogą zostać na swój wniosek objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek w tej sprawie został zgłoszony. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje m.in. z powodu niedotrzymania terminu opłacenia składek na to ubezpieczenie od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. W uzasadnionych przypadkach ZUS na wniosek ubezpieczonego może wyrazić zgodę na opłacenie składek po obowiązującym terminie.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 punkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267), ubezpieczony podlegający ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie nabywa prawo do zasiłku chorobowego dopiero po upływie 180 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.
Czytelnik prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i z tytułu prowadzenia tej działalności opłaca za siebie i za żonę składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, przy czym za ostatni rok przelewem bankowym. Twierdzi, że dyspozycji przelewów z rachunku bankowego dokonywał terminowo.
Zgodnie z art. 47 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, instytucje obsługujące wpłaty składek na ubezpieczenia społeczne są zobowiązane do niezwłocznego transferu za pośrednictwem międzybankowego systemu rozliczeń elektronicznych. Natomiast z art. 63a prawa bankowego wynika, że banki zobowiązane są do niezwłocznej realizacji poleceń przelewu na rachunki ZUS z tytułu składek.
Mimo że polecenia przelewów były dokonywane terminowo, składki nie wpływały na rachunek bankowy ZUS w terminie. Jako datę uiszczenia składki na ubezpieczenie ZUS traktuje bowiem datę wpływu środków na rachunek bankowy.
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem następuje na wniosek zainteresowanego. Natomiast ustaje ono m.in. z powodu nieopłacenia składki w wyznaczonym terminie. Przyjmuje się dorozumianą wolę rezygnacji z ubezpieczenia. Przepis jest rygorystyczny, ale ubezpieczony może w uzasadnionych przypadkach złożyć wniosek do ZUS o wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie. Należy go skierować do dyrektora właściwej jednostki terenowej ZUS.
Jednak moim zdaniem nie można twierdzić, że przez cały okres uiszczania składek czytelnik nie był objęty ochroną ubezpieczeniową w zakresie ubezpieczenia chorobowego. W celu więc uzyskania dokładnych informacji czytelnik powinien zwrócić się do ZUS. Wówczas będzie wiadomo, czy w czasie opłacania składek ubezpieczenie trwało i ustało dopiero na skutek nieterminowego uiszczenia kilku lub nawet jednej składki. Czytelnik, uiszczając składkę za kolejne miesiące terminowo, mógł znowu być obejmowany ubezpieczeniem chorobowym, ale wówczas prawo do zasiłku mogłoby powstać dopiero po upływie 180 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.
Nie zawsze składka uiszczona nienależnie na ubezpieczenie podlega zwrotowi. Sposób rozliczania składek uiszczanych po terminie reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, wypłaconych zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz kolejności zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze (Dz.U. nr 165, poz. 1197 z późn. zm.). Określa ono m.in.:
• kolejność zaliczania wpłat składek na FUS oraz innych należności, do których poboru zobowiązany jest ZUS, jeżeli płatnik składek opłaca je i przekazuje niezgodnie z przepisami,
• szczegółowe zasady i tryb postępowania w sprawach rozliczania składek i wypłaconych zasiłków oraz świadczeń rehabilitacyjnych z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego.
W celu ustalenia czy w omawianym przypadku istnieje nadwyżka uiszczonych składek, która mogłaby zostać zwrócona, należy uzyskać informację co do terminowości uiszczania składek przez czytelnika w czasie, którego dotyczy pytanie, okresu objęcia ubezpieczeniem chorobowym oraz okresów, w których czytelnikowi przysługiwało prawo do zasiłku chorobowego, a także terminowości i zakresu uiszczania składek na ubezpieczenia obowiązkowe.
