Rozliczenie nadpłaty składek ZUS

Płatnik składek uprawniony do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia chorobowego opłaca składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości różnicy między kwotą należnych składek za dany miesiąc kalendarzowy, wykazanych w deklaracji rozliczeniowej, i kwotą wypłaconych ubezpieczonym zasiłków oraz przysługującego płatnikowi wynagrodzenia z tytułu wykonywania zadań związanych z ustalaniem prawa do tych świadczeń.

Należności z tytułu składek uiszcza się odrębnymi wpłatami na rachunki ZUS w NBP, w podziale na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

W przypadku gdy płatnik opłaci składki w wysokości wyższej, niż jest do tego zobowiązany, mamy do czynienia z nienależnie opłaconymi składkami, czyli tzw. nadpłatą składek. Stwierdzenie nadpłaty następuje w wyniku korekty dokumentu bądź dokumentów rozliczeniowych.

Często spotykanym przypadkiem stwierdzenia nadpłaty składek jest sytuacja, gdy płatnik dokonuje korekty złożonego za ubezpieczonego imiennego raportu miesięcznego, w którym wykazał zbyt wysoką podstawę wymiaru składek, a w konsekwencji zbyt wysokie składki.

Przyczyną powstania nadpłaty składek poza błędnym ustaleniem podstawy wymiaru jest także przekroczenie przez ubezpieczonego, w danym roku kalendarzowym, kwoty trzydziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w 2006 r. – 73 560 zł) połączone z dalszym opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Płatnik składek po ustaleniu – na podstawie posiadanej dokumentacji płacowej – że ubezpieczony osiągnął tę kwotę, jest bowiem zobowiązany zaprzestać potrącania składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. ZUS nie jest już bowiem zobowiązany do bieżącego monitorowania tej wielkości i ma obowiązek poinformować płatnika o jej przekroczeniu przez ubezpieczonego tylko wówczas, gdy w wyniku własnych działań to ustali (np. w wyniku kontroli).

W przypadku gdy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe danego ubezpieczonego opłaca więcej niż jeden płatnik składek, na ubezpieczonym ciąży obowiązek zawiadomienia ich o osiągnięciu rocznej podstawy wymiaru składek. W miesiącu, w którym następuje przekroczenie kwoty rocznej podstawy, ubezpieczony ma prawo wskazać, który z płatników opłaci składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty poniżej tego progu. Konsekwencje błędnego zawiadomienia, powodującego nieopłacenie należnych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ponosi ubezpieczony, który zobowiązany jest do uregulowania całego zadłużenia.

Za datę stwierdzenia nadpłaty składek w związku z przekroczeniem rocznej podstawy wymiaru składek uważa się datę otrzymania przez ZUS dokumentów rozliczeniowych korygujących. Jeżeli równocześnie z dokumentami korygującymi płatnik złożył wniosek o zwrot składek, od tej daty biegnie 30-dniowy termin dla ZUS na dokonanie ich zwrotu.

Jeżeli pomimo przekroczenia kwoty trzydziestokrotności płatnik nadal potrącał składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, powinien złożyć dokumenty rozliczeniowe korygujące.

W przypadku gdy ubezpieczony ma dwóch lub więcej płatników i nie poinformował ich o osiągnięciu rocznej podstawy, na skutek czego nadpłacili o­ni składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ZUS dzieli kwotę nadpłaconych składek i zwraca ją płatnikom w takich częściach, w jakich opłacali składkę w miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty ograniczenia. Dlatego konieczne jest proporcjonalne ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty trzydziestokrotności.

Dla ubezpieczonego osiągającego przychody u płatników A i B w różnej wysokości, prawidłową podstawę wymiaru składki za dany miesiąc ustala się w następujący sposób – od sumy przychodów ubezpieczonego u obydwu pracodawców (tj. od początku roku do miesiąca przekroczenia kwoty trzydziestokrotności) odejmuje się kwotę rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok. Kwota różnicy stanowi kwotę przekroczenia. Następnie kwotę przekroczenia ustala się proporcjonalnie na płatników A i B, przy zastosowaniu następującego wzoru:

gdzie:

X – kwota przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek w danym miesiącu u pracodawcy A lub B.

Kwotę przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek u pracodawcy B można ustalić także odejmując od kwoty przekroczenia ogółem kwotę przekroczenia u pracodawcy A, czyli bez stosowania poniższego wzoru.

W myśl art. 24 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nienależnie opłacone składki podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku na poczet przyszłych składek. Jeżeli płatnik nie ma zaległych lub bieżących zobowiązań wobec ZUS, może złożyć wniosek do ZUS o zwrot składek. Wniosek należy złożyć po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, jednak nie później niż w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia z ZUS o kwocie nienależnie opłaconych składek. Nienależnie opłacone składki nie podlegają jednak zwrotowi, jeżeli stanowią nie więcej niż 5 proc. najniższego wynagrodzenia. Zwrotu nienależnie opłaconych składek nie można także dochodzić, jeżeli od daty ich opłacenia upłynęło 5 lat. Zwrotowi podlegają również nienależnie opłacone składki przekazane do otwartego funduszu emerytalnego.

Niezależnie od przyjętego przez płatnika składek sposobu rozliczenia nadpłaty, tj. zaliczenie na poczet przyszłych składek lub ich zwrotu, płatnik zobowiązany jest zwrócić stosowną część nadpłaty ubezpieczonemu.