ZUS ma prawo nakazać pracodawcy zapłacenie składek od świadczeń socjalnych

W przypadku naruszenia powyższej zasady ZUS może zobowiązać pracodawców do uiszczenia zaniżonych składek na ubezpieczenia społeczne.

Jaka podstawa wymiaru

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r. nr 137, poz. 887 z późn. zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.). Potwierdza to par. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. (Dz.U. nr 161, poz. 1106) w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Tak więc podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887).

Co jest przychodem pracownika

Według art. 12. ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona. Ponadto należą do nich świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Jest to więc bardzo szeroka definicja.
Jednakże świadczenia z funduszu świadczeń socjalnych nie stanowią podstawy wymiaru składek. Wynika to z par. 2 ust 1 pkt 19 ww. rozporządzenia, gdzie wskazano, że podstawy wymiaru składek nie stanowią świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Jaka jest sytuacja materialna

W praktyce powstają spory, czy korzystają z wyłączenia z podstawy wymiaru składek te świadczenia, które zostały wypłacone przez pracodawcę z naruszeniem przepisów ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 z późn. zm.). Dotyczy to zwłaszcza takich sytuacji, gdy świadczenia te są wypłacane pracownikom bez uwzględnienia ich sytuacji materialnej i socjalnej. ZUS, uznając takie działanie za sprzeczne z ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, może bowiem wymierzyć pracodawcy składki za ubezpieczonych pracowników, przyjmując, że zostały one niezasadnie zaniżone.
Podkreślić należy, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu ubezpieczeń społecznych musi być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. Wynika to wprost z art. 8 ust. 1 ww. ustawy.

Nagroda czy świadczenie

Zatem przyznanie świadczenia z pominięciem analizy sytuacji socjalnej i rodzinnej, oznacza, że pracodawca wypłacił temu pracownikowi w istocie świadczenie pieniężne związane ze stosunkiem pracy (np. nagrodę), a nie świadczenie na cele socjalne, jak tego wymaga par. 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. Oznacza to, że w takim przypadku pracodawca naraża się na interwencje ZUS, który może zobowiązać go do uiszczenia zaniżonych składek.

PRZYKŁAD: BEZ OCENY SYTUACJI SOCJALNEJ PRACOWNIKÓW
Spółka w grudniu 2006 r. z okazji świąt wypłaciła pracownikom świadczenia w równej kwocie po 250 zł, bez oceny ich sytuacji socjalnej. ZUS ustalił, iż od świadczeń nie zostały naliczone składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy. W związku z powyższym wymierzył składki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz na Fundusz Pracy. Spółka wniosła odwołanie od tej decyzji do sądu. Twierdziła, że były to świadczenia z funduszu socjalnego. Sąd jednak oddalił jej odwołanie, uznając, że decyzja ZUS była prawidłowa.
ORZECZNICTWO SĄDU NAJWYŻSZEGO
- Wydatkowanie środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych bez uwzględnienia kryterium socjalnego i sprzecznie z zakładowym regulaminem świadczeń socjalnych jest niezgodne z ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 sierpnia 2005 r. (I PK 12/05, OSNP 2006/11-12/182).

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Rejonowego w Kielcach