Konkubenci nadal bez praw

Konkubenci, którzy prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, dorabiają się wspólnie majątku i mają dzieci, nie nabywają takich uprawnień jak małżonkowie.

Mimo że coraz więcej osób żyje w konkubinacie, to nie został on uregulowany w polskich przepisach prawa cywilnego i rodzinnego. Natomiast w ustawodawstwie wielu państw unijnych problem ten został rozwiązany.

Coraz więcej procesów

Dziecko urodzone w konkubinacie ma status dziecka pozamałżeńskiego. Ojciec musi je uznać przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, ponieważ automatycznie jego ojcostwo nie zostanie ujawnione w aktach stanu cywilnego i nie zostanie wpisany jako ojciec swojego dziecka do jego aktu urodzenia. Nieuznane dziecko nie będzie mogło nosić nazwiska swojego biologicznego ojca.

Uznane dziecko może dziedziczyć po biologicznym ojcu z mocy ustawy, a pominięte w testamencie domagać się zachowku. Ma też prawo do renty rodzinnej.

- Znajduje się ono w lepszej sytuacji niż konkubent, który nie został do dziedziczenia powołany w testamencie. Z mocy ustawy nie dziedziczy po zmarłym, nawet wówczas, gdy przez wiele lat razem dorabiali się majątku, który potem wszedł w skład masy spadkowej - tłumaczy adwokat Michał Kosiński z Kancelarii Kosiński i Wspólnicy.

Rozliczenia finansowe

Po rozstaniu się konkubenci rozliczają się jak współwłaściciele, czyli nie zawsze muszą podzielić swoje dobra na równe części jak małżonkowie po rozwodzie. Porzuconemu konkubentowi nie należą się też alimenty, nawet wówczas gdy do rozstania nie doszło z jego winy.

Konkubentom rozliczającym wspólny dorobek przysługują jednak prawa takie jak współwłaścicielom, którzy nie są małżonkami.

- Gdyby nie mogli dojść do porozumienia co do sposobu podziału majątku, to wówczas ich spór rozstrzyga sąd - mówi radca prawny Wojciech Biernacki z Kancelarii Radców Prawnych Biernaccy. Każdy z nich musi jednak udowodnić swoje prawo do konkretnych składników majątku. Może to zrobić przedstawiając rachunki i faktury wystawione na jego nazwisko, umowę darowizny, albo inne dowody zakupu - dodaje Wojciech Biernacki.

W razie zniesienia współwłasności przez sąd, to może on wyrównać wartość udziałów przez dopłaty pieniężne. Zdarza się też, że rzeczy wchodzącej w skład majątku konkubentów nie da się podzielić. Wtedy sąd może przyznać ją jednej stronie, natomiast na rzecz drugiej zasądzić pieniądze.

Na paradoksalną sytuację występującą przy rozliczeniach majątkowych konkubentów zwraca uwagę adwokat Maria Urbańska z Kancelarii Kosiński i Wspólnicy.

- Zdarza się, że konkubent pozostaje w związku małżeńskim ze swoim dawnym partnerem, a w dodatku nie zawarł z nim nawet intercyzy o rozdzielności majątkowej. Wtedy majątek, którego dorobił się razem z konkubiną, wchodzi w skład majątku wspólnego konkubenta z małżonkiem. Gdyby doszło do rozwodu, to do połowy tego majątku będzie miał prawo rozwiedziony małżonek - tłumaczy.

Prawo do mieszkania

Konkubent może wstąpić w stosunek najmu po śmierci najemcy lokalu, z którym łączył go konkubinat. Takie uprawnienia do lokalu ma osoba, która pozostawała w faktycznym pożyciu z najemcą i stale mieszkała z nim aż do jego śmierci.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Różnica w uprawnieniach

MaŁgorzata Piasecka-Sobkiewicz

malgorzata.piasecka@infor.pl

OPINIA

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Bartosz Grohman, z Kancelarii White & Case

Bartosz Grohman

z Kancelarii White & Case

Osoby żyjące w konkubinacie powinny poznać przysługujące im prawa i zabezpieczyć interesy, wykorzystując instytucje przewidziane w prawie. Na przykład, aby konkubenci mogli po sobie dziedziczyć, powinni sporządzić testamenty na swoją rzecz. Należy zmienić przepisy o ubezpieczeniach społecznych, tak aby można było ubiegać się o rentę po konkubencie na takich zasadach jak po małżonku. Nie jestem zwolennikiem pomysłu, aby uprawnienia konkubentów uzależnić od obowiązku rejestrowania się ich w urzędzie stanu cywilnego, ponieważ wówczas taki związek niewiele różniłby się od małżeństwa.