Prawa pracownika, Wypowiedzenie umowy o pracę

Jawność, transparentność wynagrodzeń to temat, który od lat budzi emocje zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców. Z jednej strony – jawne płace to większa równość i eliminacja dyskryminacji płacowej. Z drugiej – to rewolucja w podejściu do rekrutacji, polityki kadrowej i zarządzania firmą. W dniu 24 grudnia 2025 roku wejdzie w życie nowelizacja Kodeksu pracy - Ustawa z 4 czerwca 2025 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy, która nałoży na pracodawców szereg nowych obowiązków związanych z jawnością wynagrodzeń. Jest to efekt wdrażania unijnej Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/970 z 10 maja 2023 r., której celem jest wzmocnienie stosowania zasady równego wynagrodzenia kobiet i mężczyzn za taką samą pracę lub pracę o tej samej wartości. Drugi ważny etap tych zmian ma być implementowany do polskiego prawa do 7 czerwca 2026 r.

Z końcem roku wielu pracowników próbuje nadrobić zaległy wypoczynek, ale najnowszy raport enel-med „Łączy nas zdrowie 2025” pokazuje, że Polakom wciąż trudno jest w pełni korzystać z przysługujących im dni wolnych. Tylko co drugi zatrudniony (48%) wykorzystuje cały urlop, co trzeci (34%) nie jest w stanie tego zrobić, a 7% nie odpoczywa w ogóle. Problem dotyczy zwłaszcza dużych firm, gdzie niewykorzystanie urlopu deklaruje 39% pracowników, w mikrofirmach ten odsetek wynosi tylko 24%. Luksusem natomiast w najmniejszych firmach okazuje się regularny 14-dniowy wypoczynek, gdzie tylko 40% pracowników z niego korzysta, w dużych organizacjach 71%. Jednocześnie Polacy jasno sygnalizują, że chcą jeszcze więcej czasu na regenerację: aż 67% badanych chciałoby zwiększenia liczby dni wolnych.

Od 2026 roku na gruncie prawa pracy zajdą istotne zmiany. Wpłyną one na szereg uprawnień pracowniczych: wysokość dodatków, nagród jubileuszowych, czy wymiar urlopu wypoczynkowego. Będą też miały znaczenie dla długości okresów wypowiedzenia umów.

W życiu zawodowym każdemu może zdarzyć się sytuacja, w której konieczne jest czasowe przerwanie pracy – z powodów rodzinnych, zdrowotnych czy organizacyjnych. Kodeks pracy przewiduje wiele takich przypadków i gwarantuje pracownikom prawo do zwolnienia od pracy w określonych sytuacjach. W 2025 roku katalog tych zwolnień jest wyjątkowo szeroki – obejmuje zarówno klasyczne przypadki, takie jak choroba, przestój czy szkolenie, jak i nowsze rozwiązania, jak pięciodniowy urlop opiekuńczy czy zwolnienie z powodu siły wyższej. Warto przyjrzeć się im bliżej, by wiedzieć, kiedy można z nich skorzystać i jakie wynagrodzenie przysługuje za czas nieobecności.

Zmiany w stażu pracy, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku to więcej praw dla nawet 5 mln pracowników w Polsce. Nowe przepisy oznaczają też realny wzrost kosztów pracy. Działy kadr i płac już powinny przygotowywać się do zmian.

Urlop wypoczynkowy jest jednym z najważniejszych praw pracowniczych. Jego celem jest zapewnienie pracownikom odpowiedniego odpoczynku oraz regeneracji sił. W Polsce prawo do urlopu jest uregulowane w Kodeksie pracy, a pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi przysługującego mu urlopu w ustalonym terminie. W praktyce jednak, nie zawsze udaje się wykorzystać wszystkie dni urlopowe w danym roku kalendarzowym. Dlatego warto wiedzieć jak przepisy określają termin wykorzystania zaległych dni urlopowych, a także konsekwencje niewykorzystania urlopu.

Kodeks pracy wyraźnie stanowi, iż na molestowanie seksualne w miejscu pracy składać mogą się zarówno zachowania czysto fizyczne jak i te werbalne lub pozawerbalne. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego płynie wniosek, że również pozornie neutralny kontakt fizyczny może stanowić zachowanie niestosowne. Również nieodpowiednie elementy werbalne lub pozawerbalne nie powinny być bagatelizowane. Sam sprawca ponosić może za nie odpowiedzialność karną i cywilną, a pracodawca również odpowiedzialność odszkodowawczą przewidzianą w Kodeksie pracy.

Pracownik chce rozwiązać umowę o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Jak napisać wypowiedzenie umowy o pracę? Jaka jest podstawa prawna wypowiedzenia umowy przez pracownika? Oto wzór pisma do pobrania w formacie pdf i doc.

Najczęstszy wariant czasu pracy, to pięciodniowy tydzień pracy z wolną sobotą i niedzielą. W takim wariancie pracownikom należy się dodatkowy dzień wolny od pracy tylko za święta wypadające w soboty. Z tego powodu (co do zasady) pracodawca nie ma obowiązku dawać pracownikom dodatkowego dnia wolnego od pracy za święta wypadające w niedziele – np. w niedzielę 20 kwietnia (Wielkanoc), czy 8 czerwca (Zielone Świątki) 2025 roku. Ale nie dotyczy to tych wyjątkowych przypadków, w których praca jest świadczona w niedziele i święta zgodnie z art. 151(10) Kodeksu pracy. Bo w takich przypadkach pracodawca ma obowiązek zapewnić (wyznaczyć) pracownikom inny dzień wolny od pracy.

Czy w okresie wypowiedzenia nadal jest się pracownikiem? Pracodawcy często zapominają o tym, że tak i odmawiają osobom, z którymi w najbliższym czasie zakończą współpracę, wypłaty należnych świadczeń. Takie postępowanie jest niezgodne z prawem.

Jaki jest wymiar urlopu wypoczynkowego i od czego zależy? Jak powinien być udzielany urlop wypoczynkowy? Co to jest urlop proporcjonalny? Jakie są prawa i obowiązki pracodawcy a jakie pracownika? Wyjaśnia specjalistka ds. kadr i płac. 

Czy pracownik musi podpisać wypowiedzenie umowy o pracę przedstawione mu przez pracodawcę? Czy zgoda pracownika jest wymagana, aby wypowiedzenie umowy o pracę było skuteczne? Co na to przepisy prawa pracy?

Co do zasady – ochrona trwałości stosunku pracy pracownika przebywającego na urlopie związanym z rodzicielstwem (w tym m.in. na urlopie macierzyńskim), kończy się wraz z chwilą powrotu tego pracownika do pracy. Nie zawsze jednak wypowiedzenie pracodawcy, złożone pierwszego dnia po powrocie pracownika do pracy z urlopu macierzyńskiego, będzie uzasadnione. Istnieje również jeden skuteczny sposób na definitywne wyeliminowanie ryzyka zwolnienia z pracy po powrocie z urlopu macierzyńskiego. 

Wypowiedzenie umowy o pracę może zostać złożone przez każdą ze stron – pracodawcę i pracownika. Kodeks pracy wyróżnia wypowiedzenie z zachowaniem okresu wypowiedzenia oraz bez zachowania okresu wypowiedzenia. Jak można rozwiązać umowę? Jak przygotować pismo, aby było zgodne z przepisami? Kiedy je złożyć? Pobierz przykładowy wzór.

Czy pracownik musi się zgodzić na wykorzystanie urlopu w czasie wypowiedzenia? O terminie udzielenia go pracownikowi decyduje pracodawca, jednak robiąc to, ma obowiązek brać pod uwagę wnioski pracowników. Istnieją jednak przypadki, gdy ogólne zasady udzielania urlopów doznają ograniczeń, a termin ich wykorzystania zależy tylko od woli jednej ze stron umowy o pracę.

Z pewnością jednym z najtrudniejszych wyzwań dla pracodawców jest pozyskanie wyspecjalizowanej kadry pracowniczej na obecnie występującym tzw. rynku pracownika. Firmy zastanawiają się jak zachęcić specjalistów do aplikowania, nie inwestując w to dużego nakładu finansowego. Jednym z atrakcyjnych benefitów pracowniczych może zatem okazać się dofinansowanie do posiłku.  Kiedy pracodawca jest obowiązany do zapewniania posiłków regeneracyjnych, a kiedy może dobrowolnie taki zaoferować? 

Zapadł wyrok przed TSUE po tym jak 4 lata temu Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie wniósł wniosek o zbadanie sprawy pracowniczej w zakresie umowy o pracę na czas określony. TSUE uznał, że w umowie o pracę na czas określony trzeba wskazać przyczynę wypowiedzenia, bo inaczej dojdzie do dyskryminacji. Pracownik, z którym bezprawnie rozwiązano umowę triumfuje. Dlaczego? Ponieważ jeżeli chodzi o warunki pracy/zatrudnienia, pracownicy zatrudnieni na czas określony nie mogą być traktowani w sposób mniej korzystny niż porównywalni pracownicy zatrudnieni na czas nieokreślony, jedynie z tego powodu, że pracują na czas określony, chyba że zróżnicowane traktowanie uzasadnione jest powodami o charakterze obiektywnym.

Wiele osób zastanawia się na jaki maksymalny okres może być zawarta umowa na czas określony. Okazuje się, że może trwać dłużej niż 3 lata i może być tych umów więcej niż 3 z tym samym pracownikiem. Są przepisy, które pozwalają pracodawcom unikać zawierania umowy na czas nieokreślony. 

Rozumienie niektórych słów na gruncie prawnym bywa inne, niż potoczne. To bywa mylące dla osób, które muszą stosować przepisy w praktyce. Tak jest np. w przypadku wyliczania okresów wypowiedzenia, gdy miesiąc nie zawsze jest równy miesiącowi kalendarzowemu.

Czy zasiłek dla bezrobotnych przysługuje po rozwiązaniu umowy na mocy porozumienia stron? Jaki wpływ na sposób rozwiązania umowy o pracę na wypłatę zasiłku dla bezrobotnych?

W wyroku z 20 lutego 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) orzekł, że pracownik zatrudniony na czas określony musi zostać poinformowany przez pracodawcę o przyczynach rozwiązania z nim umowy o pracę za wypowiedzeniem, jeśli informacji takiej udziela się pracownikowi zatrudnionemu na czas nieokreślony. Zdaniem TSUE polskie przepisy przewidujące wskazanie tych przyczyn jedynie pracownikom zatrudnionym na czas nieokreślony naruszają prawo podstawowe pracownika na czas określony do skutecznego środka prawnego. W Polsce dopiero od 26 kwietnia 2023 r w Kodeksie pracy istnieje obowiązek podawania przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony. Wcześniej przyczynę wypowiedzenia pracodawca musiał wskazywać tylko w przypadku rozwiązania umowy bez zachowania wypowiedzenia. 

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą w ciąży. Czy są wyjątki od tego zakazu?

Do rozwiązania umowy o pracę może dojść na kilka sposobów. Jednym z nim jest wypowiedzenie umowy. Jednak co zrobić, gdy zwolniony w tym trybie pracownik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków lub wręcz działa na szkodę pracodawcy? Czy można zwolnić dyscyplinarnie osobę, która już została zwolniona?

W razie wypowiedzenia umowy o pracę pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia. Za czas tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Relacje stron umowy o pracę, choć oparte na przepisach prawa, bywają też dynamiczne i przepełnione emocjami. Zdarza się, że pod ich wpływem pracodawca czy pracownik składają deklaracje, które w innych okolicznościach lepiej by przemyśleli i inaczej sformułowali. Na tym tle często rodzi się pytanie, jakie konsekwencje prawne one wywołują i czy należy traktować je jako wiążące?