Renta wdowia: tysiące wdów i wdowców pozostają bez wsparcia. Czy to sprawiedliwe?

• Renta wdowia – kto może skorzystać i jakie są kontrowersje?
• Od dwóch miesięcy ZUS wypłaca rentę wdowią – liczby mówią same za siebie
• Renta wdowia – kiedy świadczenie nie przysługuje?
• Czy przepisy są zgodne z Konstytucją RP?
• Kiedy zmiany przepisach rentach wdowich? Jest kolejna petycja
• Czym jest renta wdowia i jak działa?
• Jak złożyć wniosek o rentę wdowią w ZUS?
• Co dalej z rentą wdowią?

Renta wdowia – kto może skorzystać i jakie są kontrowersje?

„Dla wielu obywateli renta wdowia miała być wsparciem w trudnym okresie życia. Dziś część z nich czuje się pominięta” – informuje „Dziennik Gazeta Prawna”. Wprowadzone przepisy miały stworzyć system bardziej sprawiedliwy, jednak w praktyce wiele osób nie może skorzystać z tego świadczenia.

Jak ujawnia „DGP”, problem leży w warunku, który formalnie wydaje się niewinny, lecz w konsekwencjach jest dalekosiężny. To właśnie ten jeden zapis wywołuje największe emocje wśród zainteresowanych, ekspertów i instytucji społecznych, ponieważ w praktyce pozbawia wsparcia osoby, które utraciły małżonka zbyt wcześnie lub które pobierają wysokie świadczenia emerytalne.

Od dwóch miesięcy ZUS wypłaca rentę wdowią – liczby mówią same za siebie

Od lipca 2025 r. ZUS rozpoczął wypłaty renty wdowiej. W całym kraju wnioski złożyło już ponad 1,1 mln osób, z czego świadczenie przyznano 804,5 tysiąca uprawnionych. W lipcu i sierpniu 2025 r. ZUS przyznał renty rodzinne na łączną kwotę 2 mld 933 mln zł brutto, w tym świadczenia wypłacane w wysokości 15% stanowiły 280 mln zł.

Najwięcej wniosków złożono w województwach: śląskim (138,3 tys.), mazowieckim (128,9 tys.) oraz wielkopolskim (100,2 tys.), natomiast najmniej w województwach: opolskim (31,7 tys.), lubuskim (31,2 tys.) i podlaskim (27,5 tys.). Zdecydowaną większość wniosków, aż 88%, złożyły wdowy. Osoby, którym ZUS przyznał rentę rodzinną, zyskały średnio 352,21 zł do świadczenia podstawowego. Najwięcej dodatkowego wsparcia otrzymali seniorzy z województw: łódzkiego – 360,55 zł, dolnośląskiego – 359,43 zł i opolskiego – 359,04 zł. Te liczby pokazują, jak duże jest zapotrzebowanie na wsparcie finansowe wśród osób starszych, które często pozostają same po śmierci bliskiej osoby.

Renta wdowia – kiedy świadczenie nie przysługuje?

Zgodnie z obowiązującym prawem renta wdowia przysługuje jedynie osobom, które nabyły prawo do renty rodzinnej nie wcześniej niż pięć lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. W praktyce oznacza to, że osoby, które utraciły małżonka zbyt wcześnie, są pozbawione tego wsparcia. Jak wyjaśnia ZUS: „To druga – po zbyt wysokiej kwocie aktualnie wypłacanego świadczenia – przyczyna odmowy wypłaty renty wdowiej.”

Kwestia ta wywołuje emocje wśród zainteresowanych, ekspertów i instytucji, a liczba skarg kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich stale rośnie. To pokazuje, że problem nie jest jedynie prawniczym sporem, lecz dotyczy realnej sytuacji społecznej osób, które w trudnym okresie życia potrzebują wsparcia finansowego i poczucia bezpieczeństwa.

Czy przepisy są zgodne z Konstytucją RP?

Rzecznik Praw Obywatelskich uważa, że nowe przepisy mogą naruszać konstytucyjną zasadę równości, a przyjęte kryterium wieku, w którym nastąpiła utrata małżonka, cechuje się arbitralnością i brakiem proporcjonalności. Radca prawny dr Katarzyna Kalata podkreśla: „Istnieją podstawy do złożenia skargi do Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie – zarówno ze względu na zasadę równości, jak i zasadę proporcjonalności oraz sprawiedliwości społecznej.” Eksperci wskazują również na wymiar społeczny problemu – nie chodzi tylko o przepisy, lecz o realną sytuację osób starszych pozostających bez wsparcia w momencie, gdy życie stawia przed nimi największe wyzwania.

Marcin Krajewski, adiunkt z Uniwersytetu Łódzkiego, zwraca uwagę na aspekt, który często bywa pomijany w dyskusji: przepisy ingerują w prywatność i autonomię jednostki. Jak wyjaśnia, ustawodawca de facto narzuca sposób przeżywania żałoby i model życia po utracie małżonka. „Osoba, która utraciła małżonka w młodym wieku, powinna ułożyć sobie życie na nowo; z kolei osoba korzystająca z renty wdowiej, aby nie utracić świadczenia, powinna pozostawać w nieformalnym związku partnerskim” – tłumaczy Krajewski. Tego rodzaju regulacje są sprzeczne z zasadą ochrony życia prywatnego i rodzinnego, a państwo w żaden sposób nie powinno oceniać, kto już „powinien się pozbierać”. W praktyce oznacza to, że wsparcie finansowe staje się uzależnione od stylu życia, co budzi sprzeciw prawników i społeczności seniorów.

Kiedy zmiany przepisach rentach wdowich? Jest kolejna petycja

Petycja 77-2025 dotycząca zmian prawnych rozszerzających zasady przyznawania tzw. renty wdowiej dotyczących obniżenia wieku uprawniającego do świadczenia wywołała gorące dyskusje wśród osób korzystających z renty wdowiej. Chodzi o propozycję obniżenia wieku uprawniającego do świadczenia, co miałoby realne znaczenie dla tysięcy wdów i wdowców, którzy obecnie nie spełniają warunków ustawowych. Dla wielu rodzin oznaczałoby to szybszą pomoc finansową po śmierci bliskiej osoby, bez konieczności oczekiwania na emeryturę.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odpowiedziało jednak, że propozycja ta jest zbliżona do wcześniejszej petycji 1-2025 i że nowe przepisy, obowiązujące od stycznia 2025 roku, już wprowadziły istotne zmiany. Najważniejsza z nich to możliwość łączenia renty rodzinnej z własnym świadczeniem, co oznacza, że jedno wypłacane jest w całości, a drugie w części – początkowo 15%, a od 2027 roku 25%.

Rząd tłumaczy, że obniżenie wieku nie jest obecnie możliwe z powodów finansowych. Szacuje się, że samo wprowadzenie renty wdowiej kosztuje budżet od 3,2 do 4,2 mld zł rocznie, a w kolejnych latach wydatki mogą sięgnąć nawet 15,8 mld zł, przy około 2 mln potencjalnych beneficjentów. Jednocześnie resort zapowiedział, że w 2028 roku nastąpi weryfikacja przepisów, co może otworzyć drogę do przyszłych zmian. Zobacz: Renta wdowia: nadzieja czy rozczarowanie? Seniorzy pytają, dlaczego system jest tak niesprawiedliwy

Czym jest renta wdowia i jak działa?

Renta wdowia to nowe świadczenie finansowe dla osób po śmierci małżonka, które pozwala pobierać część świadczenia po zmarłym współmałżonku, zachowując swoją dotychczasową emeryturę lub rentę. Minister rodziny Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podkreśla, że program powstał na podstawie projektu obywatelskiego, pod którym zebrano ponad 200 tys. podpisów, a który stał się fundamentem rządowego programu. Średnia wysokość świadczenia w latach 2025–2026 wynosi około 300 zł miesięcznie, a od 2027 r. kwota wzrośnie do 25% drugiego świadczenia, z limitem maksymalnym równym trzykrotności minimalnej emerytury.

Kto może ubiegać się o rentę wdowią? Warunki ustawowe obejmują:

• osiągnięcie wieku emerytalnego – 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
• wspólność małżeńska do dnia śmierci małżonka,
• nabycie prawa do renty rodzinnej nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego,
• brak nowego związku małżeńskiego.

Do organów emerytalno-rentowych wpłynęło już ponad milion wniosków, co pokazuje ogromną potrzebę wsparcia finansowego wśród starszych Polaków.

Jak złożyć wniosek o rentę wdowią w ZUS?

Wniosek można złożyć:

• online przez PUE ZUS,
• pisemnie – pocztą lub w placówce ZUS,
• ustnie do protokołu w placówce ZUS.

ZUS udostępnia również mobilne punkty wsparcia oraz kalkulator renty wdowiej na stronie www.zus.pl. Osoby ubezpieczone w KRUS, Wojskowym Biurze Emerytalnym czy MSWiA powinny kierować wnioski do właściwych instytucji.

Co dalej z rentą wdowią?

Sprawa renty wdowiej to coś więcej niż przepisy – to opowieść o ludziach, emocjach i poczuciu niesprawiedliwości. Pozostaje pytanie, czy ustawodawca wsłucha się w głosy krytyki, czy faktycznie dojdzie do skargi konstytucyjnej i czy zostanie przeprowadzona szersza debata społeczna na temat wartości, które powinny stać u podstaw systemu emerytalnego i rentowego.

Ograniczenia ustawowe sprawiają, że wielu wdów i wdowców czuje się wykluczonych. Petycja 77-2025 pokazała, że temat budzi ogromne emocje i potrzeba dalszych zmian. Na razie rząd odrzuca obniżenie wieku uprawniającego do świadczenia, ale w 2028 roku możliwa jest ponowna dyskusja nad przyszłością systemu.

Podstawa prawna:

Ustawa z 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw - Dziennik Ustaw z 16 sierpnia 2024 roku, poz. 1243.
Petycja 77-2025 dotycząca zmian prawnych rozszerzających zasady przyznawania tzw. renty wdowiej dotyczących obniżenia wieku uprawniającego do świadczenia.