Strona główna » Prawo » Wiadomości » Na firmę i jej pracowników można nałożyć obowiązkowe świadczenia po wybuchu wojny. Pracownika powołanego do wojska firma nie może zwolnić [Prawo]

Na firmę i jej pracowników można nałożyć obowiązkowe świadczenia po wybuchu wojny. Pracownika powołanego do wojska firma nie może zwolnić [Prawo]

12 września 2025, 15:06
[Data aktualizacji 12 września 2025, 17:14]

Tomasz Król

prawnik - prawo pracy, cywilne, gospodarcze, administracyjne, podatki, ubezpieczenia społeczne, sektor publiczny

Na firmę można nałożyć obowiązkowe świadczenia po wybuchu wojny. Pracownika powołanego do wojska nie można zwolnić [Prawo]

Shutterstock

REKLAMA

Przepisy przewidują możliwość nałożenia na firmę świadczeń rzeczowych na rzecz wojska po wybuchu wojny. Pracodawcy muszą uwzględnić ryzyko prowadzenia działalności w sytuacji rekrutacji części pracowników do służby wojskowej. Pracownicy w czasie zatrudnienia mogą wykonywać świadczenia osobiste na rzecz wojska przerywając na ten okres (jednorazowo do 7 dni) świadczenie pracy dla pracodawcy.

Podstawą prawną dla świadczeń na rzecz wojska ze strony osób fizycznych jak i firm jest ustawa z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (dalej ustawa). Dla firm najważniejsze są potencjalne świadczenia rzeczowe, a dla pracowników świadczenia osobiste. Podstawą prawną są art. 637 – art. 641 ustawy (umieszczone w rozdziale 3 ustawy „Świadczenia w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny”).

REKLAMA

Świadczenia osobiste

Osoby podlegające obowiązkowi świadczeń osobistych mogą być w każdym czasie w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny powołane do wykonania różnego rodzaju prac doraźnych na rzecz Sił Zbrojnych lub jednostek organizacyjnych wykonujących zadania na potrzeby obrony państwa. Czas wykonywania świadczeń osobistych nie może przekraczać jednorazowo 7 dni (art. 637 ustawy).

Z zasad wykładni wynika, że świadczenia osobiste nie są nakładane na spółkę akcyjną i z o.o., gdyż z ich natury wynika, że nie mogą wykonywać takich świadczeń. Jest to możliwe w stosunku do przedsiębiorców będących osobami fizycznymi zarejestrowanymi w CEIDG. Przede wszystkim świadczenia osobiste są adresowane do pracowników firmy (np. programiści, kierowcy, budowlańcy). O tym, że to pracownicy firmy wykonują świadczenia osobiste świadczą poniższe przepisy:

Podstawa prawna

Art. 623. 1. Pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika od świadczenia pracy na czas niezbędny do wykonywania świadczenia osobistego.

Podstawa prawna

Art. 622. 2. Jeżeli świadczenie osobiste jest wykonywane przez pracownika w czasie pracy i pracodawca nie wypłacił wynagrodzenia za czas pracy opuszczony z powodu świadczenia osobistego, osobie wykonującej świadczenie przysługuje za opuszczony czas pracy należność pieniężna – zamiast ryczałtu, w wysokości odpowiadającej utraconemu wynagrodzeniu za pracę. Należność tę wypłaca się na podstawie zaświadczenia pracodawcy.

3. Jeżeli świadczenie osobiste jest wykonywane przez pracownika w czasie urlopu wypoczynkowego, osobie wykonującej świadczenie przysługuje za czas wykonywania świadczenia, równy średniemu dziennemu wymiarowi czasu pracy, należność pieniężna, zamiast ryczałtu, obliczona według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Należność tę wypłaca się na podstawie zaświadczenia pracodawcy.

Ważne

Zwolnione ze świadczeń osobistych na rzecz wojska w okresie wojny kobiety w ciąży i w okresie 6 miesięcy po porodzie oraz osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8, jeżeli tej opieki nie można powierzyć innej osobie.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Przykład

Przykłady świadczeń osobistych:

1) Kierowca przez 2 tygodni rozwozi samochodem paczki z żywnością na wypadek ewakuacji

2) Programista konfiguruje nową sieć informatyczną w miasteczku namiotowym

3) dziennikarz redaguje biuletyny dla ludności publikowane przez wojsko.

Co może być przedmiotem świadczeń rzeczowych nałożonych na firmę?

Podstawa prawna

Art. 638. 1. Organy administracji rządowej, organy samorządu terytorialnego, przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne, organizacje społeczne oraz osoby fizyczne mogą być w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny zobowiązane do wykonania świadczeń rzeczowych, polegających na oddaniu posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych do używania przez Siły Zbrojne lub jednostki organizacyjne wykonujące zadania na potrzeby obrony państwa.

2. Przedmioty świadczeń rzeczowych podlegają zwrotowi po ustaniu potrzeby ich używania

Do świadczeń rzeczowych wykonywanych w czasie mobilizacji i wojny stosuje się odpowiednio przepisy art. 628 ust. 5, art. 629 ust. 3, art. 631–635 ustawy. W przepisach jest katalog świadczeń, które nie mogą być wykonane dla wojska. Np. przedsiębiorcy nie przekazują wojsku swoich mocy produkcyjnych, naprawczych lub usługowych.

Ważne
Wynika z konstrukcji ustawy, że pracodawca może być zobowiązany do np. oddania do użyczenia (do użytku wojska) każdego aktywa, który nie jest w katalogu świadczeń wyłączonych wprost z tego obowiązku.

Jak odbywa się nałożenie obowiązków?

Obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych nakłada wójt (burmistrz, prezydent miasta) na podstawie doraźnie zgłoszonych wniosków przez organy i kierowników jednostek organizacyjnych, o których mowa w art. 620 ust. 1 ustawy, a także dowódców jednostek wojskowych.

Decyzji o nałożeniu obowiązku świadczenia nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności w terminie w niej określonym. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) w szczególnych sytuacjach może nakładać obowiązek świadczeń osobistych lub rzeczowych również w drodze obwieszczeń lub w inny sposób.

Odpowiednie rozporządzenie reguluje:

1) wzory decyzji administracyjnych, wniosków i obwieszczeń oraz zaświadczeń wydawanych w sprawach świadczeń osobistych i rzeczowych,

2) warunki i tryb odpłatności za używanie przedmiotów świadczeń rzeczowych,

3) tryb i sposób ustalania i wypłacania odszkodowań za szkody w nich powstałe,

4) tryb wypłacania ryczałtu i należności pieniężnych za wykonanie świadczeń osobistych, a także dokumenty składane w celu ich wypłacania

Świadczenia szczególne (art. 642 ustawy)

Terenowe organy administracji rządowej, instytucje państwowe, organy samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne mogą być zobowiązane do odpłatnego:

1) dostosowania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych do potrzeb obrony Państwa, w sposób niezmieniający ich właściwości i przeznaczenia;

2) przystosowania budowanych (przebudowywanych i rozbudowywanych) obiektów budowlanych oraz wytwarzanych rzeczy ruchomych do potrzeb obrony Państwa, w sposób niezmieniający ich właściwości i przeznaczenia;

3) utrzymywania (przemieszczania) mocy produkcyjnych, naprawczych i usługowych, niezbędnych do realizacji zadań na rzecz bezpieczeństwa lub obronności państwa;

4) wykonywania zadań mobilizacyjnych na rzecz Sił Zbrojnych;

5) gromadzenia, przechowywania i konserwacji przedmiotów niezbędnych do wykonania czynności, o których mowa w pkt 1 i 2.

WAŻNE! Ww. obowiązki i zadania są finansowane z budżetu państwa.

Pracownik w firmie idzie do wojska

Zasadą jest niemożność zwolnienia z pracy pracownika powołanego do armii. Reguluje to art. 303 ustawy, który stanowi:

Stosunek pracy z osobą powołaną do pełnienia zasadniczej służby wojskowej albo terytorialnej służby wojskowej może być rozwiązany tylko za zgodą pracownika.

Tego zakazu nie stosuje się:

1) do umów o pracę zawartych na okres próbny;

2) do umów o pracę zawartych na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy;

3) do stosunku pracy nawiązanego na podstawie powołania;

4) jeżeli pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika;

5) w przypadku otwarcia likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy.

Podstawa prawna

Art. 306. 1. W okresie odbywania przez żołnierza obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy z małżonkiem żołnierza może nastąpić wyłącznie z winy pracownika oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Podstawa prawna

Art. 315. 1. Pracodawca, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej, jest obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby pracownik zgłosił się do tego zakładu w celu podjęcia pracy. Niezachowanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy.

Zapisz się na newsletter

Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.