Dziennik Ustaw - rok 2011 nr 291 poz. 1709

Na podstawie art. 57 ust. 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342 oraz z 2010 r. Nr 47, poz. 278, Nr 60, poz. 372 i Nr 78, poz. 513) zarządza się, co następuje:

 Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wprowadza się program zwalczania gąbczastej encefalopatii bydła (Bovine spongiform encephalopathy – BSE), który jest określony w załączniku do rozporządzenia.

 Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2012 r.

Prezes Rady Ministrów: D. Tusk

Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 23 grudnia 2011 r. (poz. 1709)

PROGRAM ZWALCZANIA GĄBCZASTEJ ENCEFALOPATII BYDŁA (BOVINE SPONGIFORM ENCEPHALOPATHY – BSE)

1. Identyfikacja programu zwalczania gąbczastej encefalopatii bydła (Bovine spongiform encephalopathy – BSE)

 

2. Opis programu zwalczania gąbczastej encefalopatii bydła (Bovine spongiform encephalopathy – BSE)

Celem realizacji programu zwalczania gąbczastej encefalopatii bydła (Bovine spongiform encephalopathy – BSE), zwanego dalej „Programem”, jest wykrycie każdego przypadku BSE w populacji bydła w Rzeczypospolitej Polskiej. Prowadzenie badań jest nieodzownym elementem systemu kontroli przenośnych gąbczastych encefalopatii przeżuwaczy (TSE).

Kontrola BSE na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej polega na prowadzeniu aktywnego nadzoru nad bydłem przeznaczonym do uboju w celu spożycia przez ludzi, bydłem zaliczanym do grup ryzyka (np. zwierzęta padłe, poddane ubojowi z konieczności lub zabite w ramach zwalczania choroby zakaźnej zwierząt) oraz badaniu bydła w każdym wieku, w przypadku gdy zachowanie zwierzęcia może nasuwać podejrzenie BSE.

Zwalczanie BSE polega m.in. na ustaleniu pozostałych zwierząt w gospodarstwie, w którym przebywało zwierzę ze stwierdzonym BSE, potomstwa urodzonego w okresie dwóch lat przed wystąpieniem objawów klinicznych lub stwierdzeniem BSE u krowy oraz ustaleniu zwierząt z kohorty.

Kontrola i zwalczanie BSE są przeprowadzane zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 999/2001 z dnia 22 maja 2001 r. ustanawiającego zasady dotyczące zapobiegania, kontroli i zwalczania niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii (Dz. Urz. WE L 147 z 31.05.2001, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 32, str. 289, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 999/2001”, z uwzględnieniem zasad, o których mowa w decyzji wykonawczej Komisji 2011/358/UE z dnia 17 czerwca 2011 r. zmieniającej decyzję 2009/719/WE upoważniającą niektóre państwa członkowskie do zmiany swoich rocznych programów monitorowania BSE (Dz. Urz. UE L 161 z 21.06.2011, str. 29).

3. Opis sytuacji epidemiologicznej związanej z BSE

Regularne monitorowanie BSE, zgodnie z obowiązującymi w Unii Europejskiej wymaganiami, rozpoczęło się w listopadzie 2001 r. W pierwszych dwóch miesiącach monitorowania zbadano 30 309 sztuk bydła. Odpowiednio w 2002 r. zostało zbadanych 286 592, w 2003 r. – 455 413, w 2004 r. – 481 116, w 2005 r. – 515 976, w 2006 r. – 594 121, w 2007 r. – 603 810, w 2008 r. – 611 566, w 2009 r. – 638 130, natomiast w 2010 r. – 637 240 sztuk bydła.

Dane z podziałem na grupy bydła objęte monitoringiem są przedstawione w tabeli 1.1.

Tabela 1.1.

 

Pierwszy przypadek BSE wykryto w drugim roku monitorowania występowania BSE (w 2002 r.). W tym też roku ogólna liczba wykrytych przypadków BSE wyniosła 4. W 2003 r. wykryto dalszych 5 przypadków BSE, a w 2004 r. – 11 przypadków BSE. W 2005 r. wykryto ogółem 20 przypadków BSE, co stanowi największą roczną liczbę przypadków w Rzeczpospolitej Polskiej. Od 2006 r. jest zauważalna wyraźna tendencja spadkowa, jeśli chodzi o liczbę przypadków BSE – w 2006 r. stwierdzono 10 przypadków, w 2007 r. – 9 przypadków, w 2008 r. – 5 przypadków, w 2009 r. – 4 przypadki, natomiast w 2010 r. – 2 przypadki.

Zestawienie występowania przypadków BSE z podziałem na lata oraz województwa przedstawia tabela 1.2.

Tabela 1.2.

 

Największą liczbę przypadków wykryto w ramach aktywnego nadzoru w grupie zdrowego bydła kierowanego do uboju. W ramach nadzoru biernego wykryto zaledwie 3 przypadki BSE. Poszczególne grupy bydła, w których stwierdzono przypadki BSE, przedstawia tabela 1.3.

Tabela 1.3.

 

Wszystkie sztuki bydła, u których wykryto BSE, były urodzone w Polsce. Dochodzenia epizootyczne prowadzone w celu wyjaśnienia dróg zakażeń wskazywały, iż tylko w kilku nielicznych przypadkach potwierdzono, że najbardziej prawdopodobną drogą zakażenia BSE było spożycie paszy zawierającej białko pochodzące od ssaków lub preparatów mlekozastępczych zawierających tłuszcz zwierzęcy.

Od stwierdzenia pierwszego przypadku BSE w 2002 r., sytuacja w zakresie BSE stale podlegała zmianom, przy utrzymującej się przez pewien okres (2002 – 2005) tendencji wzrostowej. Wprowadzenie programów zwalczenia BSE w poprzednich latach, zgodnego z wytycznymi Unii Europejskiej, pozwoliło na wykrycie zwierząt zakażonych. Od 2002 r. liczba tych przypadków systematycznie rosła i przedstawiała się następująco w okresie:

1) od 2002 r. do 2003 r. wzrost wynosił 25 %;

2) od 2003 r. do 2004 r. wzrost wynosił 120 %;

3) od 2004 r. do 2005 r. wzrost wynosił 82 %.

Od 2006 r. obserwuje się corocznie spadek liczby diagnozowanych przypadków BSE w stosunku do roku poprzedniego:

1) w 2006 r. spadek wyniósł 48,5 %;

2) w 2007 r. spadek wyniósł 10,5 %;

3) w 2008 r. spadek wyniósł 47 %;

4) w 2009 r. spadek wyniósł 16 %;

5) w 2010 r. spadek wyniósł 50 %.

Liczba przypadków BSE w latach 2002 – 2010 została przedstawiona na wykresie 1.

Wykres 1.

Biorąc pod uwagę wiek bydła, u których stwierdzono BSE, można zauważyć, że najwyższą liczbę przypadków zaobserwowano u bydła urodzonego od 1994 r. do 2000 r. Najwyższy odsetek zakażeń BSE dotyczy bydła urodzonego w 1996 r. i 1999 r. Najwięcej przypadków BSE stwierdzono u bydła w wieku od 5 do 9 roku życia.

Zestawienie liczby przypadków BSE w odniesieniu do roku urodzenia bydła przedstawia tabela 1.4 oraz wykres 2.

Tabela 1.4.

 

Wykres 2.

Zestawienie liczby przypadków BSE w odniesieniu do wieku bydła przedstawia tabela 1.5 oraz wykres 3.

Tabela 1.5.

 

Wykres 3.

4. Środki przewidziane w Programie

4.1. Władza centralna odpowiedzialna za nadzór nad realizacją Programu i jego koordynacją w województwach, na których obszarze będzie realizowany Program

Za realizację Programu będą odpowiedzialne organy Inspekcji Weterynaryjnej szczebla powiatowego i wojewódzkiego.

Zgodnie z art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342, z późn. zm.), organ szczebla centralnego – Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu zwalczania chorób zakaźnych zwierząt.

Ponadto, w przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej, Główny Lekarz Weterynarii informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji – zgodnie z przepisami obowiązującymi w Unii Europejskiej.

4.2. Opis i określenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których obszarze będzie realizowany Program

Program będzie realizowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Na terytorium tym funkcjonuje 16 organów Inspekcji Weterynaryjnej szczebla wojewódzkiego (wojewódzcy lekarze weterynarii) oraz 305 organów Inspekcji Weterynaryjnej szczebla powiatowego (powiatowi lekarze weterynarii). Wojewódzki lekarz weterynarii kieruje działaniem Inspekcji Weterynaryjnej na obszarze województwa.

Podział Rzeczypospolitej Polskiej na województwa ilustruje rysunek 1.

Rysunek 1.

4.3. Regulacje prawne dotyczące rejestracji gospodarstw

Gospodarstwa w Rzeczypospolitej Polskiej są rejestrowane w Centralnej Bazie Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt prowadzonej przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Ponadto, podjęcie działalności w zakresie utrzymywania zwierząt gospodarskich, w celu umieszczenia na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt, wymaga zgłoszenia właściwemu miejscowo powiatowemu lekarzowi weterynarii. Kwestię tę regulują następujące akty prawne:

1) ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2004 r. Nr 10, poz. 76, z późn. zm.);

2) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;

3) ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 204, poz. 1281, z późn. zm.).

4.4. Regulacje prawne dotyczące systemu identyfikacji i rejestracji bydła

Identyfikacja i rejestracja bydła w Rzeczypospolitej Polskiej są prowadzone zgodnie z następującymi przepisami:

1) ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt;

2) rozporządzeniem Komisji (WE) nr 494/98 z dnia 27 lutego 1998 r. ustanawiającym szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 820/97 w odniesieniu do stosowania minimalnych sankcji administracyjnych w ramach systemu identyfikacji i rejestracji bydła (Dz. Urz. WE L 60 z 28.02.1998, str. 78, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 46, str. 12);

3) rozporządzeniem (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 lipca 2000 r. ustanawiającym system identyfikacji i rejestracji bydła i dotyczącym etykietowania wołowiny i produktów z wołowiny oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 820/97 (Dz. Urz. WE L 204 z 11.08.2000, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3 t. 30, str. 248);

4) rozporządzeniem Komisji (WE) nr 911/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie kolczyków, paszportów i rejestrów gospodarstw (Dz. Urz. UE L 163 z 30.04.2004, str. 65, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 46, str. 242).

W Rzeczypospolitej Polskiej bydło podlega obowiązkowi oznakowania przy pomocy pary kolczyków oraz podlega rejestracji w Centralnej Bazie Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt. Każdy kolczyk zawiera indywidualny numer rejestracyjny zwierzęcia oraz zakodowane inne dodatkowe informacje. Posiadacz bydła ma obowiązek oznakować za pomocą pary kolczyków nowo narodzone cielę niezwłocznie po urodzeniu i przesłać zgłoszenie o jego urodzeniu do Centralnej Bazy Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt. Na wykonanie tych czynności posiadacz ma 7 dni od dnia urodzenia cielęcia.

Wszystkie sztuki bydła są zaopatrzone w paszporty, które towarzyszą zwierzętom od urodzenia do śmierci. Wszystkie zdarzenia, w tym przemieszczenie z gospodarstwa do gospodarstwa, rzeźni, zakładu unieszkodliwiania czy padnięcie bydła, powinny być zgłoszone do Centralnej Bazy Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt.

Gospodarstwa zarejestrowane w Centralnej Bazie Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt posiadają indywidualny numer siedziby stada. W każdym gospodarstwie posiadacz bydła prowadzi rejestr stada. Wszystkie sztuki bydła znajdujące się w gospodarstwie muszą być wpisane do tego rejestru. Rejestr zawiera następujące informacje: daty urodzenia, zakupów, sprzedaży i padnięcia bydła.

Informacje o wszystkich zdarzeniach są także przekazywane do Centralnej Bazy Danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt. Dla części zdarzeń (kupno i sprzedaż, sprzedaż i ubój w rzeźni oraz padnięcie i unieszkodliwienie zwłok) jest wymagane i weryfikowane potwierdzenie jego dokonania, np. dla sprzedaży bydła ze stada jest wymagane potwierdzenie tego faktu przez posiadacza, do którego zostało przemieszczone zwierzę przez dokonanie zgłoszenia tego zdarzenia. Brak takiego zgłoszenia powoduje rozpoczęcie procedury wyjaśniania z posiadaczami zwierząt, czy takie zdarzenie miało miejsce.

Wszystkie wyżej wymienione środki są ustanowione zgodnie z zasadami określonymi w przepisach Unii Europejskiej, nie tylko ze względu na identyfikację i rejestrację zwierząt, ale także ze względu na ochronę zdrowia zwierząt. Istniejący system, w przypadku wystąpienia choroby zakaźnej, może zostać użyty do śledzenia przemieszczeń zwierząt.

4.5. Regulacje prawne dotyczące obowiązku powiadamiania o BSE

W Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązek powiadamiania o BSE wynika bezpośrednio z następujących przepisów:

1) rozporządzenia nr 999/2001;

2) ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

Nie naruszając prawa wspólnotowego, w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, określono obowiązek zgłaszania podejrzenia wystąpienia chorób zakaźnych zwierząt, w tym BSE.

Nie przewiduje się kar za zgłoszenie, w wyniku którego nie zostanie potwierdzona choroba. Nie przewiduje się również zwrotu kosztów przez osobę zgłaszającą podejrzenie, jeśli podejrzenie to nie potwierdzi się.

4.6. Regulacje prawne stanowiące podstawę wypłaty odszkodowań dla posiadaczy bydła zabitego w związku z kontrolą i zwalczaniem BSE

Podstawę do uzyskania odszkodowania za zabite bydło stanowi:

1) rozporządzenie nr 999/2001;

2) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

4.7. Regulacje prawne stanowiące podstawę do przeprowadzenia badań kontrolnych

Monitorowanie BSE odbywa się zgodnie z:

1) rozporządzeniem nr 999/2001, w szczególności z jego art. 6 oraz rozdziałem A załącznika III do tego rozporządzenia;

2) decyzją wykonawczą Komisji 2011/358/UE z dnia 17 czerwca 2011 r. zmieniającą decyzję 2009/719/WE upoważniającą niektóre państwa członkowskie do zmiany swoich rocznych programów monitorowania BSE;

3) rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. Nr 282, poz. 2813, z późn. zm.).

4.8. Monitorowanie bydła

Przewidywaną liczbę badań kontrolnych bydła w kierunku BSE, które będą przeprowadzone w 2012 r., przedstawia tabela 1.6.

Tabela 1.6.

 

4.9. Zwalczanie

4.9.1. Środki podejmowane po stwierdzeniu przypadku BSE

4.9.1.1. Opis

Działania lekarzy weterynarii podejmowane w przypadku stwierdzenia BSE w Rzeczpospolitej Polskiej regulują następujące przepisy:

1) rozporządzenie nr 999/2001;

2) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

W przypadku otrzymania dodatniego wyniku badania w kierunku BSE, w zależności od sytuacji, są podejmowane w szczególności następujące środki:

1) wszystkie części tuszy zakażonego zwierzęcia są niszczone;

2) wszystkie części tuszy zwierząt sąsiadujących z zakażoną tuszą na linii ubojowej (co najmniej jedna przed i dwie po) są niszczone;

3) jest przeprowadzane dochodzenie epizootyczne.

Dochodzenie epizootyczne ma na celu:

1) ustalenie źródła zakażenia BSE;

2) określenie liczby i zidentyfikowanie wszystkich sztuk przeżuwaczy w gospodarstwie pochodzenia zwierzęcia zakażonego BSE;

3) ustalenie historii krów i miejsce pobytu potomstwa chorej krowy;

4) ustalenie kohorty dla tego przypadku;

5) ustalenie możliwej drogi przeniesienia BSE;

6) ustalenie innych zwierząt, zarówno przebywających w gospodarstwie, w którym stwierdzono chorobę, jak i przebywających w innych gospodarstwach, które mogły mieć kontakt z tym samym źródłem zakażenia BSE, co krowa zakażona BSE;

7) ustalenie przemieszczenia potencjalnie zakażonej paszy lub innych czynników mogących być przyczyną zakażenia w tym lub innym gospodarstwie.

Wszystkie zwierzęta i produkty, które zostały uznane w trakcie dochodzenia za potencjalne zakażone lub skażone czynnikiem wywołującym BSE, muszą zostać poddane albo zabiciu i zniszczeniu albo zniszczeniu.

4.9.1.2. Zwalczanie ogniska BSE

Przewidywana liczba sztuk bydła, które zostaną zabite w ramach zwalczania ogniska BSE, zgodnie z załącznikiem VII rozdział A ust. 2.1. do rozporządzenia nr 999/2001, wynosi 30 sztuk.

5. Koszty

5.1. Szczegółowa analiza kosztów

Przewiduje się, że ogólna wysokość kosztów realizacji Programu w 2012 r. wyniesie 3 872 586,3 zł, co przy przeliczeniu 1 euro = 3,69 zł, stanowi równowartość 1 049 481,38 euro. Powyższa kwota uwzględnia koszt odszkodowania za bydło, który szacunkowo wyniesie 120 000 zł, co da kwotę 32 520,33 euro.

W okresie przygotowania kalkulacji, wzięto pod uwagę jednostkowy koszt testu w 2010 r., który wyniósł średnio 9,11 zł. Przy szacowaniu kosztu jednostkowego testu w 2012 r. należy mieć na uwadze przewidywany wzrost cen w stosunku do 2010 r., w związku z czym ustalono średni jednostkowy koszt testu na 10 zł, co stanowi równowartość 2,71 euro. Dodatkowo, w tabeli zostały wykazane badania potwierdzające w liczbie 27, które są wykonywane w Krajowym Laboratorium Referencyjnym, w przypadku gdy badanie w kierunku BSE wykonane przy zastosowaniu szybkiego testu da wynik dodatni lub niejednoznaczny. Koszt takiego badania wyniósł w 2010 r. – 462,30 zł.

Są to szacunkowe koszty, które zostaną dostosowane do wielkości wydatków przewidzianych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w ustawie budżetowej na 2012 r. Szacunkowe koszty Programu wyrażone w złotych zostały przeliczone na euro według prognozowanego kursu euro zawartego w „Wytycznych dotyczących stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych będących podstawą oszacowania skutków finansowych projektowanych ustaw”.

Dodatkowo, w związku z wyszczególnieniem zawartym w ust. 1 załącznika do decyzji wykonawczej Komisji 2011/807/UE z dnia 30 listopada 2011 r. zatwierdzającej roczne i wieloletnie programy oraz wkład finansowy Unii w zakresie zwalczania, kontroli i monitorowania niektórych chorób zwierząt i chorób odzwierzęcych, przedstawione przez państwa członkowskie na 2012 rok i na lata następne (Dz. Urz. UE L 322 z 06.12.2011, str. 11), w tabeli zawierającej zestawienie szacunkowych kosztów kwalifikowanych programu, uwzględniono dodatkowo tzw. koszty ogólne wynoszące 7 % sumy kosztów badań w kierunku BSE.