Pokrzywdzeni i ich uprawnienia

Czy można ukarać pokrzywdzonego za niestawienie się na przesłuchanie

Zostałem pokrzywdzony w wyniku przestępstwa. Złożyłem zawiadomienie do prokuratury i dostałem wezwanie o konieczności stawienia się w celu wyjaśnienia okoliczności popełnienia przestępstwa. Jestem jednak osobą bardzo zapracowaną. Czy mogę zostać ukarany za niestwienie się na wezwanie prokuratora?

Tak

Z faktem złożenia zawiadomienia o przestępstwie wiąże się konieczność uczestniczenia w czynnościach procesowych prowadzonych w celu wyjaśnienia sprawy. Pokrzywdzony musi m.in. stawić się na każde wezwanie organu prowadzącego postępowanie i złożyć zeznania w charakterze świadka. Jeżeli pokrzywdzony bez usprawiedliwienia nie stawił się na wyznaczone miejsce i o określonej godzinie albo bez zezwolenia funkcjonariusza oddali się z miejsca, w którym miał złożyć zeznania, można na niego nałożyć karę pieniężną w wysokości do 3 tys. zł. Można zarządzić również jego zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie. Jeżeli jednak pokrzywdzony dostatecznie usprawiedliwi swoje niestawiennictwo lub samowolne oddalenie się, to karę pieniężną należy uchylić. Pokrzywdzony ma jednak tylko tydzień od daty doręczenia postanowienia o wymierzeniu kary pieniężnej na złożenie usprawiedliwienia.

Obowiązek stawienia się na każde wezwanie organu prowadzącego postępowanie nie jest jednak jedynym obowiązkiem, jaki musi wypełnić pokrzywdzony. Jeżeli bowiem karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego, nie może on sprzeciwić się oględzinom ciała i badaniom lekarskim niepołączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym. W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów od pokrzywdzonego można pobrać również odciski daktyloskopijne, próbki włosów, śliny i zapachu, próbę pisma, a także można wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu.

Podstawa prawna

l Art. 285-287 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Czy można zaskarżyć postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia

W zeszłym miesiącu skradziono mi rower z piwnicy. Złożyłam odpowiednie zawiadomienie na policji i miałam nadzieję, że zajmie się ona moją sprawą. Niestety z nieznanych mi przyczyn policja wydała postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Czy mogę je zaskarżyć?

Tak

Jednym z najważniejszych uprawnień pokrzywdzonego jest prawo do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia. W celu skorzystania z tego prawa pokrzywdzony ma również prawo do przejrzenia akt sprawy. Pokrzywdzony powinien wnieść takie zażalenie do prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem, który zatwierdził postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia wydane przez policję. Jeżeli natomiast postanowienie takie zostało wydane przez prokuratora, to zażalenie wnosi się do prokuratora nad nim nadrzędnego. Jeżeli prokurator nadrzędny nie przychyli się do złożonego zażalenia, to musi skierować je do sądu w celu rozpoznania. Termin na wniesienie zażalenia wynosi siedem dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia.

Podstawa prawna

l Art. 306 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Czy pokrzywdzonemu można odmówić uczestniczenia w postępowaniu

Złożyłem na policji doniesienie o tym, że został mi skradziony samochód. Policja postanowiła zająć się tą sprawą. Boję się jednak, że sprawa nie zostanie dostatecznie wyjaśniona. Czy policja lub prokurator może odmówić mi uczestnictwa w postępowaniu przygotowawczym?

Nie

Pokrzywdzony jest stroną postępowania przygotowawczego i w związku z tym przysługują mu określone prawa. Pokrzywdzony posiada przede wszystkim prawo żądania dopuszczenia go do każdej czynności dowodowej, przeprowadzanej przez policję lub prokuratora. Prokurator może mu jedynie odmówić dopuszczenia do udziału w danej czynności ze względu na ważny interes śledztwa lub dochodzenia. Pokrzywdzony ma także prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia. Do czynności, jakich może domagać się pokrzywdzony, należy np. przesłuchanie dodatkowych świadków, dokonanie oględzin miejsca, osób lub rzeczy czy też powołanie biegłego. Może on żądać także sądowego przesłuchania świadka w toku postępowania przygotowawczego, jeżeli według jego wiedzy i informacji jest zagrożenie, że w późniejszym terminie nie będzie można przesłuchać tego świadka przed sądem. Pokrzywdzony może również przejrzeć akta, które dotyczą sprawy.

Podstawa prawna

l Art. 315-317 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Czy można domagać się naprawienia wyrządzonej szkody

Zostałem okradziony i przy okazji włamania złodzieje zdemolowali mi dom. Nie mam jednak pieniędzy na to, żeby dochodzić odszkodowania za te zniszczenia przed sądem cywilnym. Czy mam szansą na jakieś odszkodowanie w postępowaniu karnym?

Tak

Jeżeli pokrzywdzony nie wystąpił z powództwem cywilnym, to może złożyć wniosek o naprawienie szkody. Wniosek taki może być złożony, jeżeli sprawca dopuścił się przestępstwa spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu. Pokrzywdzony może złożyć taki wniosek aż do czasu pierwszego przesłuchania go na rozprawie głównej. Wniosek ten może być złożony również przez prokuratora. Pokrzywdzony ma również prawo do wytoczenia przeciwko oskarżonemu powództwa cywilnego w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Powództwo takie powinno być wytoczone aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.

Podstawa prawna

l Art. 49a i 62-70 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

l Art. 46 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).

Czy pokrzywdzony może brać udział na prawach strony w postępowaniu sądowym

Jestem osobą pokrzywdzoną. Prokurator wniósł akt oskarżenia do sądu przeciwko sprawcy przestępstwa. Chciałbym jednak brać udział w tym postępowaniu i mieć wszystkie prawa, jakie przysługują stronom postępowania. Czy mam takie prawo?

Tak

Pokrzywdzony w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Nie ma przy tym znaczenia, czy prokurator wniósł wcześniej akt oskarżenia do sądu. Oświadczenie w tej sprawie pokrzywdzony powinien wnieść aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Sąd może jednak ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. W takim przypadku oskarżyciel posiłkowy, który nie bierze udziału w sprawie, może przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko w terminie siedmiu dni od daty doręczenia postanowienia.

Podstawa prawna

l Art. 53-58 i art. 59-61 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Przygotował ARKADIUSZ JARASZEK