Jak przekształcić spółdzielnię

Spółdzielnia to dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą, a majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Każdy członek spółdzielni ma prawo udziału w zarządzaniu sprawami spółdzielni. Bez względu na liczbę posiadanych udziałów przez danego członka przysługuje mu zawsze jeden głos na walnym zgromadzeniu.

Spółdzielnia jest osobą prawną, a osobowość prawną nabywa z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego jest obligatoryjny dla każdej, nowo utworzonej spółdzielni.

Spółdzielnia prowadzi swoją działalność na podstawie ustawy Prawo spółdzielcze, innych ustaw i zarejestrowanego w rejestrze sądowym statutu.

W konsekwencji - każda podejmowana, istotna dla bytu spółdzielni decyzja, musi być zweryfikowana w pierwszej kolejności z zarejestrowanym w Krajowym Rejestrze Sądowym statutem spółdzielni. Natomiast w przypadku gdy statut na dany temat nic nie mówi - z odpowiednimi przepisami prawa.

Łączenie spółdzielni

Jeżeli statut spółdzielni nie stanowi inaczej - spółdzielnia może w każdym czasie połączyć się z inną spółdzielnią. Czyni to na podstawie uchwał walnych zgromadzeń łączących się spółdzielni, podjętych większością 2/3 głosów. Większość oznacza obecność co najmniej połowy członków uprawnionych do głosowania.

Uchwały łączących się spółdzielni - dwóch lub wielu - powinny zawierać w swojej treści oznaczenie spółdzielni przejmującej, przyjęcie statutu stanowiącego podstawę dalszej jej działalności oraz datę połączenia.

Statut będący podstawą dalszej działalności spółdzielni po połączeniu może być nowo przyjętym statutem, statutem spółdzielni przejmującej lub przejmowanej. Przyjęty statut nie może uszczuplać nabytych praw majątkowych członków łączących się spółdzielni. Prawa majątkowe członków to przede wszystkim udział w nadwyżce bilansowej i korzystanie ze świadczeń spółdzielni w zakresie jej statutowej działalności. Dodatkowo w statucie każdej spółdzielni mogą być zawarte jeszcze inne prawa majątkowe jej członków. Uchwały łączących się spółdzielni, co do statutu, na podstawie którego będzie działała spółdzielnia po połączeniu, muszą być w tym zakresie jednoznaczne. Jakiekolwiek rozbieżności będą prowadziły do nieskuteczności podjętych uchwał. Przyjęty statut będzie wywierał skutki prawne z chwilą wpisania go do Krajowego Rejestru Sądowego. Jakiekolwiek uchybienia w jego treści mogą być poprawione w terminie wskazanym przez sąd rejestrowy. Wszelkie zmiany dokonywane w statucie spółdzielni wymagają zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia członków. Jeżeli spółdzielnia w zakreślonym przez sąd terminie nie dokona stosownych zmian w statucie, sąd odmówi wpisu statutu do KRS, a powzięte uchwały o połączeniu będą bezskuteczne.

Wszystkie łączące się spółdzielnie muszą podjąć na walnych zgromadzeniach stosowne uchwały o ich połączeniu i to niezależnie, czy jest to spółdzielnia przejmująca czy przejmowana. Walne zgromadzenia tych spółdzielni nie muszą odbywać się w jednym czasie, konieczne jest tylko, aby data łączenia się była taka sama.

Datą połączenia jest konkretny dzień, np.12 grudnia 2006r., a nie okres, w którym ma to nastąpić, np. za miesiąc, za pół roku itp. Datę łączenia się spółdzielni należy odróżnić od daty wpisu tego zdarzenia do Krajowego Rejestru Sądowego - są to dwie różne daty. Połączenie wywiera skutek od chwili wpisu do KRS, a chwilą tą jest wydanie orzeczenia w sprawie - podpisania jego sentencji. W przypadku gdy orzeczenie zostało wydane na posiedzeniu jawnym, wydanie następuje z chwilą jego ogłoszenia. Natomiast datą połączenia się spółdzielni jest data uchwalona przez walne zgromadzenia członków. Tak więc data łączenia się spółdzielni i data wpisu do KRS nie jest datą tożsamą.

Każda z łączących się spółdzielni musi również sporządzić sprawozdanie finansowe na dzień połączenia. Data sporządzenia sprawozdań finansowych ma być identyczna z datą łączenia się spółdzielni. Natomiast data walnego zgromadzenia podejmującego uchwałę o połączeniu może być identyczna, późniejsza, ale nigdy wcześniejsza od daty połączenia się spółdzielni i sporządzenia sprawozdań finansowych.

W przypadku powstałej nadwyżki bilansowej, wynikającej ze sprawozdań finansowych łączących się spółdzielni, ulega ona podziałowi w każdej spółdzielni z osobna. Walne zgromadzenia tych spółdzielni mogą jednak postanowić inaczej. W przypadku powstałej straty zasada jest identyczna. Sprawozdania finansowe muszą być sporządzone według zasad określonych w ustawie o rachunkowości. Zgodnie z art. 88a prawa spółdzielczego podlegają również badaniu pod względem rzetelności i prawidłowości, a uchwałę w tym zakresie podejmuje rada nadzorcza.

W przypadku przejęcia jednej spółdzielni przez drugą, majątek spółdzielni przejmowanej przechodzi na spółdzielnię przejmującą. Wierzyciele i dłużnicy spółdzielni przejmowanej stają się wierzycielami i dłużnikami spółdzielni przejmującej. Uwaga: spółdzielnia przejmująca z chwilą połączenia staje się następcą prawnym spółdzielni przejmowanej. Oznacza to, że odpowiada ona za wszystkie zobowiązania tej drugiej, również za te, które nie były ujęte w bilansie.

Członkowie spółdzielni przejmowanej stają się z mocy samego prawa członkami spółdzielni przejmującej, ze skutkiem od momentu wpisania połączenia do Krajowego Rejestru Sądowego. Członkowie łączących się spółdzielni nie muszą składać nowych deklaracji członkowskich ani starać się o przyjęcie.

Udziały członków spółdzielni przejmowanej spółdzielnia przejmująca wpisuje w takiej wysokości, jaka wynika ze wskazanej w sprawozdaniu finansowym kwoty przejętego funduszu udziałowego. W praktyce oznacza to, iż w przypadku gdy z funduszu udziałowego zostały pokryte straty spółdzielni przejętej, udziały jej członków ulegają również odpowiedniemu zmniejszeniu. W sytuacji gdy wpłaty na udziały członków spółdzielni przejmowanej są wyższe, niż wymaga tego nowo przyjęty statut, członkowie ci mają roszczenie do spółdzielni o zwrot nadwyżki. Jeżeli dokonane wpłaty są niższe, członkowie ci mają obowiązek dalszych wpłat zgodnie z nowo obowiązującym statutem. Należy wówczas zaktualizować deklaracje członkowskie.

Połączenie i wszelkie skutki z tym związane są skuteczne z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Wyjątek stanowi art. 102 par. 1 prawa spółdzielczego, który stanowi, iż niezwłocznie po podjęciu uchwał o połączeniu się spółdzielni zamiast zarządu i rady spółdzielni przejmowanej działa zarząd i rada spółdzielni przejmującej.

Zarząd i rada spółdzielni przejmującej wchodzi w prawa i obowiązki zarządu i rady spółdzielni przejmowanej. Działają one za tę spółdzielnię do chwili wpisania połączenia do KRS.

Członkowie zarządu i rady spółdzielni przejmowanej nie muszą więc być odwoływani ani składać rezygnacji z pełnionych funkcji. Tracą bowiem swoje mandaty z mocy samego prawa.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przykład projektu uchwały o połączeniu spółdzielni

Zgłoszenie do KRS

Niezwłocznie, po podjęciu uchwał o połączeniu, zarząd spółdzielni przejmującej powinien zgłosić połączenie spółdzielni do KRS. Zgłoszenie to musi być dokonane na odpowiednio wypełnionych formularzach sądowych:

- KRS-Z5 - Wniosek o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców Spółdzielnia - jest to formularz podstawowy, który musi być wypełniany przy jakichkolwiek zmianach dokonywanych w rejestrze przedsiębiorców dotyczących spółdzielni,

- KRS-ZS - Zmiana - połączenie, podział, przekształcenie - należy wypełnić w celu wpisania informacji o połączeniu lub podziale spółdzielni,

- KRS-ZN - Sprawozdania finansowe i inne dokumenty - składamy w celu wpisania wzmianki do KRS o złożonych sprawozdaniach finansowych,

- KRS-ZM - Zmiana - przedmiot działalności - formularz ten składamy w przypadku jakichkolwiek zmian dokonanych w przedmiocie działalności spółdzielni.

Sąd rejestrowy bada wniosek i towarzyszące mu dokumenty pod względem formalnym i merytorycznym. Jeśli nie ma żadnych zastrzeżeń, sąd wydaje postanowienie o wpisaniu połączenia się spółdzielni do Krajowego Rejestru Sądowego. Doręcza również zainteresowanym spółdzielniom jego odpisy. Z chwilą wpisu połączenia, spółdzielnia przejmowana wykreślana jest z KRS.

Niezwłocznie, po wpisaniu połączenia do KRS, i jeśli uchwały walnych zgromadzeń o połączeniu nie postanowiły inaczej, musi nastąpić wybór nowych władz, zarządu i rady spółdzielni przejmującej. W przypadku gdy nastąpił wybór nowego zarządu i rady, ewentualnie, gdy nastąpiły tylko zmiany w ich składach na podstawie uchwał walnych zgromadzeń o połączeniu, należy ponownie zgłosić zmiany do Krajowego Rejestru Sądowego na odpowiednich, przeznaczonych do tego celu formularzach sądowych: KRS-Z5 - formularz podstawowy, Wniosek o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców Spółdzielnia - oraz jako załącznik: KRS-ZK - Zmiana - organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki, który wypełniamy w celu wykreślenia organu zarządu/rady nadzorczej, zmiany jego składu lub zmiany sposobu reprezentacji.

Wszelkie wnioski o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym podlegają na dzień dzisiejszy stałej opłacie sądowej w kwocie 400 zł i opłacie za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w kwocie 250 zł, płatne wyłącznie przelewem na konto sądowe bądź na miejscu w sądzie Krajowego Rejestru Sądowego. Wnioski powinny być zgłaszane w terminie siedmiu dni od daty zdarzenia uzasadniającego dokonanie tego wpisu do KRS.

Oba wnioski, za wpis połączenia spółdzielni do KRS i późniejszy wpis związany ze zmianami dotyczącymi organów spółdzielni, podlegają powyższym opłatom, tj. łącznie za jeden wniosek 650 zł.

Podział spółdzielni

Kolejnym przekształceniem organizacyjnym spółdzielni, dopuszczonym przez prawo spółdzielcze, jest jej podział. Unormowania w tym zakresie zawarte są w art. 108 do art. 112 ustawy prawo spółdzielcze.

Spółdzielnia może podzielić się na podstawie uchwały walnego zgromadzenia podjętej zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy uprawnionych do głosowania w ten sposób, że z jej wydzielonej części powstaje nowa spółdzielnia.

Od 31 lipca 2007 r. możliwy jest również podział spółdzielni na podstawie uchwały zainteresowanych spółdzielców, podjętej większością głosów, których prawa i obowiązki majątkowe związane są z nadającą się do wyodrębnienia jednostką spółdzielni lub częścią jej majątku. Tak podjęta uchwała musi zostać przedłożona zarządowi spółdzielni, a ten w ciągu sześćdziesięciu dni ma obowiązek przedłożenia zainteresowanym spółdzielcom wszelkich dokumentów związanych z tym podziałem. Następnie w ciągu trzech miesięcy od otrzymania powyższej uchwały przez zarząd, walne zgromadzenie akceptuje lub neguje uchwałę w przedmiocie podziału spółdzielni. Decyzję odmowną zainteresowani spółdzielcy mogą w terminie sześciu tygodni (od walnego zgromadzenia) zaskarżyć do właściwego ze względu na siedzibę spółdzielni sądu okręgowego. Uchwała akceptująca zaproponowany podział spółdzielni lub zastępujące ją orzeczenie sądu stanowi podstawę wpisu podziału do Krajowego Rejestru Sądowego.

Uchwała walnego zgromadzenia, na podstawie której dochodzi do podziału spółdzielni, musi zawierać w swojej treści:

- oznaczenie dotychczasowej spółdzielni i powstającej w wyniku podziału,

- listę członków lub grupę członków przechodzących do powstającej spółdzielni,

- zatwierdzenie sprawozdania finansowego spółdzielni i planu podziału składników majątkowych oraz praw i zobowiązań,

- datę podziału spółdzielni.

Niezwłocznie, po podjęciu uchwały o podziale spółdzielni, członkowie nowo powstałej spółdzielni powinni odbyć walne zgromadzenie w celu uchwalenia jej statutu i wybrania organów. Statut nowo powstałej spółdzielni nie może uszczuplać nabytych praw majątkowych członków, które posiadali w spółdzielni, z której powstała nowo utworzona spółdzielnia.

Podstawą rachunkową podziału spółdzielni są sprawozdania finansowe sporządzone na dzień tego podziału.

Rejestracja nowej spółdzielni

Członkowie będący dotychczas członkami spółdzielni, z której została wydzielona nowo powstała spółdzielnia, stają się członkami tej drugiej z mocy samego prawa. Członkostwo w dotychczasowej spółdzielni samoistnie ustaje.

Tak jak w przypadku łączenia się spółdzielni, podział winien zostać zgłoszony na odpowiednich formularzach sądowych do Krajowego Rejestru Sądowego. Jednakże podział spółdzielni prowadzi do powstania - wyodrębnienia ze spółdzielni-matki - nowego podmiotu, a nie jak w przypadku połączenia wykreślenia z KRS podmiotu przejętego. W związku z powyższym, zgłoszenie do Krajowego Rejestru Sądowego tak powstałego podmiotu będzie wymagało złożenia wniosku o rejestrację nowej spółdzielni w rejestrze przedsiębiorców, a nie tylko zgłoszenia zmian w tym rejestrze. Pociąga to za sobą konieczność uiszczenia opłaty sądowej od rejestracji nowo powstałego podmiotu w wysokości 1 tys. zł i 500 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz od zmian w rejestrze spółdzielni-matki w kwocie 400 zł opłaty sądowej i 250 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Opłat dokonujemy wyłącznie przelewem na konto bankowe sądu Krajowego Rejestru Sądowego bądź na miejscu w jego kasie.

Zasadnicza różnica pomiędzy wnioskami o wpis połączenia a wpisem podziału do KRS polega na tym, iż ustawowy termin zgłoszenia podziału spółdzielni do rejestru wynosi 14 dni, a w przypadku połączenia 7 dni.

Zgłoszenie powstałej w wyniku podziału nowej spółdzielni będzie wymagało złożenia następujących formularzy sądowych:

- KRS-W5 - Wniosek o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców/spółdzielnia - jest to druk podstawowy,

- KRS-WH - sposób powstania podmiotu/załącznik do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców lub rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej jest to druk, na którym zgłaszamy powstanie podmiotu w wyniku podziału spółdzielni,

- KRS-WK - organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki, składany w celu rejestracji osób wchodzących w skład organu uprawnionego do reprezentacji spółdzielni oraz osób wchodzących w skład organu nadzoru,

- KRS-WM - przedmiot działalności, celem wpisania przedmiotu działalności, jakim będzie się zajmować spółdzielnia - wpisu tego dokonujemy zgodnie z postanowieniami zawartymi w uchwalonym statucie.

W załączeniu do wniosku o wpis do KRS powstałej spółdzielni w wyniku wydzielenia należy przedłożyć m.in. następujące dokumenty: uchwałę o podziale spółdzielni, uchwalony statut, protokół stwierdzający wybór zarządu i rady nadzorczej oraz wzory podpisów członków zarządu. Wzory podpisów muszą być uwierzytelnione przez notariusza bądź złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu.

Zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego będzie wymagać również wpisanie zmian w rejestrze spółdzielni-matki na następujących formularzach:

- KRS-Z5 - Wniosek o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców Spółdzielnia - jest to formularz podstawowy, który musi być wypełniany przy jakichkolwiek zmianach dokonywanych w rejestrze przedsiębiorców dotyczących spółdzielni,

- KRS-ZS - Zmiana - połączenie, podział, przekształcenie, który należy wypełnić w celu wpisania informacji o podziale spółdzielni - uchwały o wydzieleniu się spółdzielni,

- KRS-ZN - Sprawozdania finansowe i inne dokumenty składamy w celu wpisania wzmianki do KRS o złożonych sprawozdaniach finansowych wraz z opinią biegłego rewidenta (jeżeli takie badanie będzie obowiązkowe) i bilansem sporządzonym na dzień podziału,

- KRS-ZM - Zmiana - przedmiot działalności - formularz ten składamy wyłącznie w przypadku dokonanych jakichkolwiek zmian w przedmiocie działalności spółdzielni,

- KRS-ZK - Zmiana - organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentacji spółki, gdy nastąpiły zmiany w składzie osobowym organów spółdzielni bądź zmiany sposobu reprezentacji.

Podstawa wpisu do KRS

Dokumenty stanowiące podstawę wpisu to przede wszystkim: uchwała o podziale spółdzielni, plan podziału, sprawozdanie finansowe sporządzone na dzień podziału oraz opinia biegłego rewidenta (jeżeli sprawozdanie podlega obowiązkowemu badaniu). Zasady dotyczące obowiązkowego badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta określone zostały w ustawie o rachunkowości oraz w Dziale VIII prawa spółdzielczego. Przepisy o rachunkowości mówią, iż badaniu przez biegłego rewidenta podlegają roczne sprawozdania finansowe jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły przynajmniej dwa z trzech poniżej wymienionych warunków:

- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,

- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2, 5 mln euro,

- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln euro.

Prawo spółdzielcze w tym zakresie stanowi, iż każda spółdzielnia obowiązana jest raz na trzy lata, a w okresie likwidacji corocznie, poddać się lustracyjnemu badaniu legalności, gospodarności i rzetelności całości jej działania. Ponadto spółdzielnia może w każdym czasie wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie lustracji całości lub części jej działalności albo tylko określonych zagadnień. Z wnioskiem tym może również wystąpić walne zgromadzenie, rada oraz 1/5 członków spółdzielni.

Lustrację w spółdzielni przeprowadza lustrator związku rewizyjnego, w którym dana spółdzielnia jest zrzeszona. W przypadku spółdzielni niezrzeszonej w żadnym związku rewizyjnym lustrację przeprowadza na wniosek spółdzielni wybrany przez nią związek rewizyjny lub Krajowa Rada Spółdzielcza.

Nowa, wydzielona spółdzielnia nie ma obowiązku tak jak spółdzielnia-matka składania formularza KRS-ZN dotyczącego sprawozdań finansowych i innych dokumentów. Obowiązek ten będzie miała dopiero po upływie pełnego roku obrachunkowego.

Wszystkie wymienione powyżej formularze sądowe dostępne są w sądach Krajowego Rejestru Sądowego na terenie całego kraju oraz na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości pod adresem: www.ms.gov.pl, hasło formularze/formularze wniosków wykorzystywanych w KRS. Ponadto formularze wniosków o wpis do KRS o oznaczeniach:

KRS-W1, KRS-Z1, KRS-Z30, KRS-Z40, KRS-Z41, KRS-Z42, KRS-Z61, KRS-Z64, KRS-Z67, KRS-X2, KRS-WB, KRS-WH, KRS-WK, KRS-WL, KRS-WM, KRS-ZA, KRS-ZB, KRS-ZH, KRS-ZK, KRS-ZL, KRS-ZM, KRS-ZN, KRS-ZS, KRS-ZY, KRS-ZP i KRS-ZR są udostępniane również w gminach.

Z chwilą zarejestrowania w KRS nowo powstała spółdzielnia nabywa osobowość prawną i staję się spółdzielnią niezależną od spółdzielni, z której została wydzielona. W wyniku podziału spółdzielni składniki majątkowe, prawa i zobowiązania wynikające z planu podziału przechodzą na powstałą spółdzielnię. Każda z tych spółdzielni odpowiada więc za swoje zobowiązania osobiście. Jednakże za zobowiązania powstałe przed podziałem obie spółdzielnie odpowiadają solidarnie.

W spółdzielni mieszkaniowej

Ustawą z 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw do prawa spółdzielczego został dodany art. 108b wprowadzający nowe zasady podziału spółdzielni - w tym mieszkaniowych.

Przepis ten mówi, że do podziału spółdzielni mieszkaniowej może dojść tylko i wyłącznie na podstawie uchwały zainteresowanych spółdzielców, podjętej większością głosów, których prawa i obowiązki majątkowe związane są z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią jej majątku, która nadaje się do takiego wyodrębnienia.

Uchwała o podziale spółdzielni mieszkaniowej, tak jak w przypadku innych spółdzielni, winna w swojej treści zawierać oznaczenie dotychczasowej spółdzielni, i powstającej w wyniku tego podziału, listę członków lub grupę członków przechodzących do powstającej spółdzielni, plan podziału składników majątkowych oraz praw i zobowiązań oraz datę podziału spółdzielni. Tak podjętą uchwałę o podziale spółdzielni należy przedłożyć zarządowi spółdzielni, z której następuje wydzielenie. W terminie 60 dni od daty przekazania uchwały o podziale zarząd ma obowiązek przedłożenia osobom, które podjęły tę uchwałę, dokumentacji niezbędnej do dokonania podziału z precyzyjnym wyszczególnieniem przejmowanego majątku. Nowe przepisy przewidują również odpowiedzialność karną dla członków zarządu, którzy nie dostosują się do powyższego terminu w postaci kary grzywny lub kary ograniczenia wolności. Jest to występek publicznoskargowy ścigany z urzędu.

W terminie trzech miesięcy od chwili doręczenia zarządowi uchwały o podziale spółdzielni walne zgromadzenie członków spółdzielni, z której ma nastąpić wydzielenie, musi zaakceptować lub zanegować proponowany podział, co czyni również w formie uchwały.

Uzasadnieniem uchwały odmawiającej podziału spółdzielni mogą być wyłącznie ważne interesy gospodarcze spółdzielni-matki lub interesy jej członków.

W przypadku gdy powyższa uchwała nie zostanie podjęta przez walne zgromadzenie członków w ww. ustawowym terminie trzech miesięcy lub podjęta będzie odmawiała podziału spółdzielni, spółdzielcy, którzy podjęli uchwałę o wydzieleniu spółdzielni, mogą w terminie sześciu tygodni od dnia odbycia walnego zgromadzenia wystąpić do sądu o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę walnego zgromadzenia w przedmiocie podziału. Od takiego powództwa, w przedmiocie wydania orzeczenia zastępującego uchwałę walnego zgromadzenia o podziale spółdzielni pobierana jest opłata stała w wysokości 500 zł. Koszty te ponoszone są solidarnie przez członków wnoszących o podział spółdzielni i członków spółdzielni, z której ma nastąpić wydzielenie spółdzielni-matki. Sprawy o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę walnego zgromadzenia o podziale spółdzielni prowadzone są przez właściwe, ze względu na siedzibę danej spółdzielni, sądy okręgowe.

Podjęta uchwała o podziale spółdzielni lub prawomocne orzeczenie sądu zastępujące taką uchwałę stanowią podstawę rejestracji podziału spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym. Przed złożeniem wniosku o wpis podziału spółdzielni do KRS walne zgromadzenie członków nowo powstałej spółdzielni musi uchwalić jej statut i dokonać wyboru jej władz.

Wniosek należy złożyć na odpowiednich formularzach sądowych w terminie 14 dni od daty wyboru zarządu nowo powstałej spółdzielni.

Podział spółdzielni będzie wymagał nie tylko wniosku o wpis nowo powstałej spółdzielni, ale również wniosku o wpisanie zmian w rejestrze spółdzielni matki, z której nastąpiło wyodrębnienie.

Likwidacja spółdzielni

Do likwidacji spółdzielni dochodzi w przypadkach prawem przewidzianych oraz gdy tak postanowią jej członkowie. Likwidacja jest procesem długotrwałym prowadzącym do zakończenia działalności spółdzielni i zbycia jej majątku celem spłacenia jak największej ilości zobowiązań i podziału funduszu udziałowego pomiędzy członków. Do podziału funduszu udziałowego dochodzi na samym końcu, po spłaceniu wszelkich wierzytelności spółdzielni.

Likwidacja spółdzielni w przypadkach prawem przewidzianych to:

- likwidacja z upływem czasu, na który, w myśl statutu, spółdzielnię utworzono,

- likwidacja wskutek zmniejszenia się liczby członków spółdzielni poniżej liczby wskazanej w statucie bądź w ustawie, jeżeli spółdzielnia w okresie jednego roku liczby tej nie zwiększy.

Ustawowa liczba członków spółdzielni, zgodnie z art. 15 prawa spółdzielczego, to co najmniej dziesięciu członków, w przypadku spółdzielni produkcji rolnej co najmniej pięciu członków, a w przypadku gdy spółdzielnie tworzą same osoby prawne co najmniej trzech członków. Liczba członków od wskazanej w ustawie może być większa, ale nie niższa.

Powyższych procesów likwidacyjnych można uniknąć w prosty sposób, chyba że wola spółdzielców jest inna. I tak w pierwszym przypadku należy dokonać stosownych zmian w statucie spółdzielni, zmieniając określony czas, na który została ona utworzona. W drugim przypadku należy w maksymalnym okresie jednego roku od dnia zmniejszenia się liczby członków wymaganej ustawą lub statutem zwiększyć tę liczbę do wymaganej przez prawo spółdzielcze lub statut.

Ponadto związek rewizyjny, w którym dana spółdzielnia jest zrzeszona, może podjąć uchwałę o postawieniu spółdzielni w stan likwidacji w przypadkach, gdy działalność spółdzielni wykazuje rażące i uporczywe naruszenia prawa lub statutu, w przypadku gdy spółdzielnia została zarejestrowana z naruszeniem prawa albo w przypadku gdy co najmniej od roku nie prowadzi działalności gospodarczej. W tych przypadkach spółdzielnia może zaskarżyć uchwałę związku rewizyjnego do sądu w ciągu sześciu tygodni od dnia jej doręczenia wraz z uzasadnieniem. Jeżeli spółdzielnia nie zaskarży uchwały lub gdy uprawomocni się orzeczenie oddalające powództwo albo umarzające postępowanie w sprawie, związek rewizyjny zgłasza otwarcie likwidacji do KRS, wyznaczając jednocześnie likwidatora.

Natomiast gdy spółdzielnia od chwili powstania nie podjęła działalności gospodarczej i nie posiada majątku na wniosek tego związku może ulec wykreśleniu z Krajowego Rejestru Sądowego bez konieczności przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.

Postawienie w stan likwidacji

Do likwidacji spółdzielni dochodzi również w wyniku woli jej członków, na podstawie zgodnych uchwał walnego zgromadzenia powziętych większością 3/4 głosów na dwóch kolejnych, następujących po sobie zgromadzeniach w odstępie co najmniej dwóch tygodni.

Jednakże spółdzielnia w ciągu roku od podjęcia drugiej uchwały może na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, podjętej większością 3/4 głosów przywrócić swoją działalność.

Datą postawienia spółdzielni w stan likwidacji będzie zawsze data powzięcia drugiej uchwały w tym przedmiocie.

Niezwłocznie po podjęciu drugiej uchwały o postawieniu spółdzielni w stan likwidacji na drugim z kolei zgromadzeniu członków lub uchwały o przywróceniu działalności spółdzielni, zarząd bądź likwidator zgłasza do Krajowego Rejestru Sądowego otwarcie likwidacji spółdzielni. Jeżeli zarząd lub likwidator nie dokona tego zgłoszenia, zrobi to związek rewizyjny, w którym spółdzielnia jest zrzeszona. W stosunku do spółdzielni niezrzeszonej, zgodnie z art. 259 par. 3 prawa spółdzielczego zgłoszenie składa Krajowa Rada Spółdzielcza.

Zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego otwarcia likwidacji spółdzielni dokonać należy na odpowiednich formularzach sądowych, i tak:

- KRS-Z61 - likwidacja, rozwiązanie/unieważnienie, jest to formularz podstawowy, który wypełniamy zgodnie z instrukcją, z tym że wszystkie pola, które pozostawiamy niewypełnione należy przekreślić, pole niewypełnione i nieprzekreślone skutkuje brakiem formalnym i zwrotem wniosku. Wynika to z tego, iż każdy formularz składany w KRS jest oświadczeniem woli, które musi być precyzyjnie sformułowane.

- KRS-ZR - likwidator, zarządca, przedstawiciel/reprezentant upadłego, formularz ten wypełniamy w celu wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego informacji o likwidatorze lub likwidatorach i sposobie reprezentacji spółdzielni,

- KRS-ZK - Zmiana - organy podmiotu/Wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki - formularz załączany w celu wykreślenia organu reprezentacji, a tym samym osób wchodzących w jego skład,

- KRS-ZL - Zmiana - prokurenci - składamy w celu wykreślenia prokurentów lub pełnomocników podlegających wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego,

- KRS-ZN - Sprawozdania finansowe i inne dokumenty. Załącznik do wniosku o wpis/zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców wypełniamy celem wpisania wzmianki o złożonym sprawozdaniu finansowym dotyczącym otwarcia likwidacji.

Wniosek o wpis otwarcia likwidacji podlega stałej opłacie sądowej, która wynosi 400 zł i 250 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, płatne bezpośrednio na konto właściwego sądu rejestrowego bądź w jego kasie. Opłat powyższych nie można uiszczać za pomocą znaków sądowych.

Powyższe formularze sądowe można pobrać na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości pod adresem: www.ms.gov.pl, hasło formularze/formularze wniosków wykorzystywanych w KRS bądź w sądach Krajowego Rejestru Sądowego na terenie całego kraju. Ponadto formularze wniosków o wpis do KRS o oznaczeniach:

KRS-W1, KRS-Z1, KRS-Z30, KRS-Z40, KRS-Z41, KRS-Z42, KRS-Z61, KRS-Z64, KRS-Z67, KRS-X2, KRS-WB, KRS-WH, KRS-WK, KRS-WL, KRS-WM, KRS-ZA, KRS-ZB, KRS-ZH, KRS-ZK, KRS-ZL, KRS-ZM, KRS-ZN, KRS-ZS, KRS-ZY, KRS-ZP i KRS-ZR, są udostępniane również w gminach na terenie całego kraju.

Do prawidłowo wypełnionego wniosku o wpis otwarcia likwidacji spółdzielni i towarzyszących mu załączników dołączamy dokumenty z dwóch zgromadzeń członków spółdzielni, w tym dwie uchwały o postawieniu spółdzielni w stan likwidacji oraz sprawozdanie finansowe sporządzone na dzień otwarcia likwidacji. Jeżeli powołano likwidatora, to załączamy również poświadczony przez notariusza bądź złożony przed sędzią lub upoważnionym do tego pracownikiem sądu wzór jego podpisu.

Powołanie likwidatora

Likwidatora powołuje walne zgromadzenie członków w przypadku likwidacji dobrowolnej, w przypadku likwidacji ustawowej rada, a sąd w przypadku likwidacji przymusowej. Likwidatorami mogą być zarówno osoby prawne jak i fizyczne, osoby będące członkami ostatniego zarządu spółdzielni oraz osoby, które nie są członkami spółdzielni. Umowę z likwidatorem o wykonywanie czynności likwidacyjnych zawiera rada spółdzielni, a gdy nie jest to możliwe i w przypadku, gdy likwidatora wybiera właściwy związek rewizyjny, w którym spółdzielnia jest zrzeszona, umowę taką zawiera ten związek. Likwidator w czasie trwania procesu likwidacyjnego wstępuje w miejsce zarządu i posiadając jego uprawnienia składa oświadczenia woli w imieniu spółdzielni, tak jak wcześniej czynił ten organ. Likwidator i zarząd w tym okresie nie mogą działać równolegle. Z chwilą wpisu do KRS otwarcia likwidacji wygasają wszystkie pełnomocnictwa podlegające wpisowi do tego rejestru. Innego rodzaju pełnomocnictwa pozostają w mocy.

Likwidatora może odwołać organ, który go powołał, jednocześnie wyznaczając nowego likwidatora, w wyjątkowych wypadkach może to zrobić związek rewizyjny, w którym spółdzielnia jest zrzeszona. Do likwidatora stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zarządu spółdzielni i członków zarządu.

Likwidator, tuż po jego wyznaczeniu, zobowiązany jest do niezwłocznego złożenia wniosku o wpis otwarcia likwidacji do właściwego, ze względu na siedzibę spółdzielni, Krajowego Rejestru Sądowego oraz zawiadomienia o tym związku rewizyjnego, w którym spółdzielnia jest zrzeszona, i Krajowej Rady Spółdzielczej. Ponadto likwidator ma ustawowy obowiązek zawiadomienia banków finansujących spółdzielnię i organów finansowych oraz ogłoszenia w Monitorze Spółdzielczym o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli do zgłaszania wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia tego ogłoszenia.

Ogłoszenie o otwarciu likwidacji winno brzmieć następująco: „likwidator spółdzielni (pełna nazwa z adresem) w likwidacji ogłasza, że na podstawie uchwał Walnego Zgromadzenia/Zgromadzenia Przedstawicieli z dnia (data) oraz z dnia (data) Spółdzielnia postawiona została w stan likwidacji z dniem (data podjęcia drugiej uchwały). Wzywa się wierzycieli do zgłaszania wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia tego ogłoszenia”. Na końcu podpis likwidatora. Tak zredagowane ogłoszenie należy wysłać na adres Krajowej Rady Spółdzielczej Redakcja Monitora Spółdzielczego, ul. Jasna 1, 00-113 Warszawa w formie zlecenia jego druku z jednoczesnym upoważnieniem do wystawienia faktury VAT bez podpisu odbiorcy oraz z niezbędnymi danymi spółdzielni do wystawienia tej faktury.

Monitor Spółdzielczy jest dwumiesięcznikiem, a opłat należy dokonywać po otrzymaniu faktury za ogłoszenie, najpóźniej w terminie 14 dni przed datą kolejnego wydania Monitora. Po opłaceniu otrzymanej faktury wystawionej przez Monitor Spółdzielczy ogłoszenie zostanie wydrukowane w najbliższym możliwym terminie. Koszt ogłoszenia to 250 zł + 22 proc. VAT bez możliwości uiszczania przedpłat. Informacje związane z zamieszczaniem ogłoszeń w Monitorze Spółdzielczym możemy znaleźć na stronach internetowych Krajowej Rady Spółdzielczej pod adresem: www.krs.com.pl.

Likwidator sporządza również sprawozdanie finansowe na dzień otwarcia likwidacji, listę zobowiązań spółdzielni oraz plan finansowy likwidacji i plan zaspokojenia zobowiązań.

W planie zaspokojenia zobowiązań określa się terminy uregulowania zobowiązań wynikających z listy zobowiązań spółdzielni. Gdy ze sprawozdania finansowego sporządzonego na dzień otwarcia likwidacji oraz w trakcie procesu likwidacyjnego wyniknie stan niewypłacalności spółdzielni, likwidator musi niezwłocznie wystąpić do KRS ze stosownym wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółdzielni będącej w stanie likwidacji. Wszelkie wymagania dla wniosku o ogłoszenie upadłości i dokumentów mu towarzyszących zawarte są w przepisach ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze.

Z chwilą otwarcia likwidacji spółdzielni nie ulegają umorzeniu, tak jak jest to w przypadku ogłoszenia upadłości, postępowania egzekucyjne prowadzone w stosunku do spółdzielni, a należności uboczne w postaci odsetek i kosztów nadal narastają. Spółdzielnia w trakcie postępowania likwidacyjnego zachowuje swoją dotychczasową nazwę z dodaniem słów w likwidacji. Jest to wymóg obligatoryjny, a jego celem jest informacja osób trzecich o obecnym stanie spółdzielni.

Spółdzielnia w likwidacji może połączyć się z inną spółdzielnią na zasadach określonych w przepisach art. 96-102 prawa spółdzielczego dot. łączenia się spółdzielni, z tym że spółdzielnia likwidowana nie może być spółdzielnią przejmującą.

Zaspokojenie należności

Artykuł 125 prawa spółdzielczego stanowi, że w czasie trwania postępowania likwidacyjnego należności pochodzące od spółdzielni zaspokaja się w następujący sposób:

- w pierwszej kolejności koszty prowadzenia likwidacji,

- następnie należności ze stosunku pracy i należności, którym przepisy prawa przyznają taką sama ochronę jak należnościom ze stosunku pracy, a także odszkodowania z tytułu uszkodzenia ciała, wywołania rozstroju zdrowia lub pozbawienia życia, w tym również odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,

- podatki i inne należności, do których stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych, oraz należności z tytułu kredytów bankowych,

- inne należności.

Kolejność zaspokajania należności spółdzielni w stanie likwidacji, unormowana w przepisach prawa spółdzielczego nie uchyla kolejności zaspokajania wierzytelności ustalonej w przepisach dotyczących egzekucji sądowej, a ta druga będzie miała pierwszeństwo przed kolejnością określoną w prawie spółdzielczym.

W spółdzielni będącej w stanie likwidacji, wypłat udziałów członkowskich dokonuje się dopiero po spłaceniu wszystkich należności oraz po ustanowieniu zabezpieczenia, w formie depozytu sądowego, sum na pokrycie należności spornych lub niewymagalnych. Wypłat tych można dokonać nie wcześniej niż po upływie sześciu miesięcy od chwili ogłoszenia wzywającego wierzycieli do zgłaszania swoich wierzytelności.

Pozostały majątek spółdzielni przeznacza się na cele określone w uchwale powziętej przez ostatnie walne zgromadzenie członków. Celem tym może być np. podział pozostałego po likwidacji majątku spółdzielni między jej członków. W przypadku braku takiej uchwały, likwidator przekazuje pozostały majątek nieodpłatnie na cele spółdzielcze lub społeczne.

Zatwierdzenie sprawozdania finansowego

Po zakończeniu działalności gospodarczej spółdzielni, likwidacji jej majątku, zaspokojeniu wszystkich wierzycieli i podziale pozostałego majątku pomiędzy jej członków bądź przekazaniu go nieodpłatnie na cele spółdzielcze lub społeczne likwidator przedkłada walnemu zgromadzeniu do zatwierdzenia sprawozdanie finansowe na dzień zakończenia likwidacji. Jeżeli zwołanie walnego zgromadzenia członków spółdzielni byłoby niemożliwe do zatwierdzenia sprawozdania finansowego na dzień zakończenia likwidacji dokonuje właściwy związek rewizyjny, w którym ta spółdzielnia jest zrzeszona. Walne zgromadzenie dokonuje zatwierdzenia sprawozdania w formie odpowiedniej uchwały. Likwidator po zatwierdzeniu tego sprawozdania przez walne zgromadzenie członków składa stosowny wniosek o wykreślenie spółdzielni z Krajowego Rejestru Sądowego. Powyższy wniosek należy złożyć w Krajowym Rejestrze Sądowym na formularzu sądowym o oznaczeniu KRS-X2-Wniosek o wykreślenie podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego.

Do wniosku o wykreślenie spółdzielni z rejestru należy załączyć sprawozdanie finansowe, sprawozdanie likwidatora i protokół z walnego zgromadzenia wraz z uchwałami dot. zatwierdzenia sprawozdania likwidatora z przebiegu procesu likwidacji, zatwierdzenia sprawozdania finansowego na dzień zakończenia likwidacji, przekazania dokumentacji i akt spółdzielni określonemu podmiotowi przez podanie jego nazwy i adresu oraz uchwałę dot. rozdysponowania pozostałych środków po zakończeniu likwidacji z podaniem celu, na jaki zostały przekazane.

Wniosek o wykreślenie spółdzielni z rejestru podlega stałej opłacie sądowej w kwocie 300 zł oraz 250 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, płatne na konto Sądu Krajowego Rejestru Sądowego. Orzeczenie sądu co do wykreślenia spółdzielni z Krajowego Rejestru Sądowego ma postać postanowienia, które w od różnieniu od orzeczeń, na podstawie których dokonywane są wpisy w rejestrze, musi się uprawomocnić i dopiero od tej chwili wywołuje skutki w nim określone. Prawomocność orzeczenia następuje, jeżeli nie przysługuje na nie żaden środek odwoławczy, a w przypadku pozostałych orzeczeń, gdy nie zostaną zaskarżone z upływem siedmiodniowego terminu do wniesienia odwołania. Termin ten liczony jest od daty doręczenia orzeczenia, a w przypadku jego ogłoszenia, od daty tego ogłoszenia.

Wykreślenie spółdzielni z KRS podlega również obowiązkowemu ogłoszeniu w Monitorze Spółdzielczym, którego dokonuje likwidator po uprawomocnieniu się postanowienia sądowego w tym przedmiocie. Treść tego ogłoszenia powinna brzmieć następująco: Postanowieniem Sądu Rejonowego Wydziału (dokładne określenie) Krajowego Rejestru Sądowego w (miejscowość) z dnia (data wydania postanowienia), sygn. akt (oznaczenie) wykreślono spółdzielnię (nazwa i adres) z Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (nr KRS) w związku z zakończeniem procesu likwidacji. Akta zlikwidowanej spółdzielni zostały złożone w (nazwa i adres). Likwidator - imię i nazwisko. Podpis likwidatora. Ogłoszenie należy wysłać na adres Krajowej Rady Spółdzielczej Redakcja Monitora Spółdzielczego, ul. Jasna 1, 00-113 Warszawa w formie zlecenia jego druku z jednoczesnym upoważnieniem do wystawienia faktury VAT bez podpisu odbiorcy oraz z niezbędnymi danymi spółdzielni do wystawienia faktury.

Opłata za ogłoszenie o wykreśleniu spółdzielni z KRS to 250 zł + 22 proc. VAT, którą uiszczamy dopiero po otrzymaniu faktury. Gdy opłata wpłynie na konto Monitora Spółdzielczego, ogłoszenie ukarze się w najbliższym numerze Monitora.

Ustawowym obowiązkiem likwidatora jest złożenie do przechowania ksiąg i dokumentów zlikwidowanej spółdzielni, co musi nastąpić na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego, zgodnie z rozporządzeniem ministra sprawiedliwości z 4 kwietnia 1995 r. w sprawie sposobu i czasu przechowywania ksiąg i dokumentów zlikwidowanych spółdzielni oraz organizacji społecznych. Po wykreśleniu, przez sąd spółdzielni z rejestru, likwidator osobiście odpowiada za szkody wyrządzone wierzycielom przez niewykonanie swoich ustawowych obowiązków. Roszczenia z tego tytułu podlegają trzyletniemu lub odpowiednio dziesięcioletniemu okresowi przedawnienia na zasadach określonych w art. 442 kodeksu cywilnego.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Przykład projektu uchwały w przedmiocie otwarcia likwidacji spółdzielni

JOANNA SKARŻYŃSKA

Kancelaria Prawna ARSDRUK w Oławie

gp@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

- Ustawa z 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 188, poz. 1848 ze zm.).

- Ustawa z 15 grudnia 2003 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. nr 119, poz. 1116 ze zm.).

- Ustawa z 20 sierpnia 1997r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 168, poz. 1186).

- Ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych (Dz.U. nr 167, poz. 1398 ze zm.).

- Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.).

- Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 21 grudnia 2000 r. w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu i miejsca ich udostępniania (Dz.U. nr 118, poz. 1247 ze zm.).

- Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 4 kwietnia 1995 r. w sprawie sposobu i czasu przechowywania ksiąg i dokumentów zlikwidowanych spółdzielni oraz organizacji społecznych (Dz.U. nr 47, poz. 248).