Gdy mamy obowiązek naprawienia szkody

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym jest oferowane przez ubezpieczycieli jako dodatkowa opcja do ubezpieczenia budynków i lokali mieszkalnych lub jako samodzielny produkt ubezpieczeniowy. Ubezpieczenie to oferowane jest na polskim rynku przez większość znanych ubezpieczycieli, jak np. PZU SA, GENERALI Towarzystwo Ubezpieczeń SA, UNIQA Towarzystwo Ubezpieczeń SA, WARTA Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji SA, Sopockie Towarzystwo Ubezpieczeń Ergo Hestia SA. Przy wyborze ubezpieczenia jako samodzielnego produktu pamiętajmy o tym, że ubezpieczyciel będzie nam oferował znacznie większy zakres ochrony ubezpieczeniowej.

Nie tylko ubezpieczony skorzysta z ochrony

W ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel udzieli ochrony ubezpieczeniowej osobie fizycznej, gdy w związku z wykonywaniem czynności w życiu prywatnym, w następstwie czynu niedozwolonego (odpowiedzialność deliktowa) jest ona zobowiązana do naprawienia szkody na osobie lub szkody rzeczowej wyrządzonej osobie trzeciej. Przy czym, za szkody na osobie uważa się straty powstałe wskutek śmierci, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, a także utracone korzyści poniesione przez poszkodowanego, które mógłby osiągnąć, gdyby nie doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Z kolei, za szkodę w mieniu uważa się straty powstałe wskutek zniszczenia lub uszkodzenia rzeczy, a także utracone korzyści poniesione przez poszkodowanego, które mógłby osiągnąć, gdyby nie nastąpiła utrata, zniszczenie lub uszkodzenie rzeczy.

Ochroną ubezpieczeniową w ramach ubezpieczenia OC w życiu prywatnym zostanie objęty nie tylko ubezpieczający, ale także najbliższe osoby, które stale z nim zamieszkują i prowadzą wspólnie z ubezpieczającym gospodarstwo domowe. Za osobę bliską ubezpieczyciele uznają małżonka, konkubenta, wstępnego, zstępnego, brata, siostrę, ojczyma, macochę, pasierba, teścia, teściową, zięcia, synową, przysposobionego, przysposabiajacego, pozostającego pod opieką lub przyjętą na wychowanie w ramach rodziny zastępczej w rozumieniu przepisów prawa rodzinnego.

Zakres ochrony ubezpieczeniowej

Ubezpieczenie OC w życiu prywatnym obejmuje swym zakresem np. szkody zalaniowe, ogniowe, szkody związane z brakiem należytej opieki na dziećmi (np. wybicie przez nich szyby), szkody związane z posiadaniem zwierząt, szkody związane z zaniedbaniem obowiązku utrzymania posesji w należytym stanie, szkody powstałe z tytułu używania rowerów, sprzętu pływającego dla własnych potrzeb (rowery wodne, kajaki, łodzie wiosłowe, deski surfingowe z żaglem i bez żagla, pontony). Ubezpieczyciel udzieli również ochrony ubezpieczającemu oraz osobom bliskim z tytułu ich odpowiedzialności cywilnej, w zakresie roszczeń osób trzecich, za szkody osobowe i rzeczowe spowodowane przez te osoby czynem niedozwolonym w związku z używaniem urządzeń gospodarstwa domowego, spowodowaniem wypadku drogowego w charakterze przechodnia, posiadaniem pieców olejowych, butli gazowych lub innych zbiorników z gazem. Ciekawostką jest, że ochroną ubezpieczeniową w ramach ubezpieczenia OC mogą zostać objęte szkody powstałe z tytułu posiadania pasiek do 5 uli.

Zakres terytorialny ubezpieczenia obejmuje szkody z wypadków ubezpieczeniowych powstałych na terytorium Polski. Jednak po opłaceniu dodatkowej składki ochrona ubezpieczeniowa może zostać rozszerzona o odpowiedzialność za szkody powstałe poza terytorium Polski, związane z używaniem broni palnej czy wyrządzone przez pomoc domową.

Wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela

Najczęściej ubezpieczyciele nie odpowiadają za szkody wyrządzone umyślnie przez ubezpieczonego lub osoby z którymi ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, wyrządzone przez ubezpieczonego będącego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem narkotyków lub podobnie działających środków, wynikające z wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej, polegające na zapłacie wszelkiego rodzaju kar pieniężnych, grzywien sądowych i kar administracyjnych, podatków, należności publicznoprawnych, wynikające z wypadków lub kolizji drogowych, związane z naruszeniem praw autorskich, patentów, znaków towarowych i nazw fabrycznych. Zakres ubezpieczenia nie będzie również obejmował odpowiedzialności cywilnej za szkody polegające na wystąpieniu czystych strat finansowych nie związanych ze szkodą w mieniu ani na osobie, w wartościach pieniężnych, dokumentach, planach, zbiorach archiwalnych, filatelistycznych, numizmatycznych albo dziełach sztuki, powstałe w związku z oddawaniem nieruchomości w odpłatne użytkowanie osobom trzecim na podstawie umowy najmu, dzierżawy, użyczenia albo innego pokrewnego stosunku prawnego. Ponadto, ubezpieczyciel nie będzie odpowiadał za szkody wyrządzone przez ubezpieczonego osobom bliskim ubezpieczonego, powstałe w następstwie działań wojennych, aktów sabotażu, terroryzmu, strajków, niepokojów społecznych, wynikłe z przeniesienia chorób zakaźnych, o których istnieniu osoba objęta ubezpieczeniem wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Składka ubezpieczeniowa

Składka ubezpieczeniowa ustalana jest według taryfy składek obowiązującej w dniu zawarcia umowy ubezpieczenia. Uzależniona jest od wysokości sumy gwarancyjnej, okresu ubezpieczenia, zakresu ubezpieczeniowego (przedmiotowego, terytorialnego), indywidualnej oceny ryzyka. Opłacana jest zwykle jednorazowo przy zawieraniu umowy ubezpieczenia chyba że w dokumencie ubezpieczenia określono inny tryb i terminy. Składka ubezpieczeniowa może ulec zarówno obniżeniu, jak i podwyższeniu. Obniżenie składki może nastąpić wtedy, gdy ubezpieczający samotnie prowadzi gospodarstwo domowe lub samotnie wychowuje dzieci, ze względu na wprowadzenie do umowy franszyzy redukcyjnej dla szkód w mieniu (określona w procentach lub kwotowo wartość redukująca łączne świadczenia ubezpieczeniowe z tytułu jednego wypadku), ze względu na krótszy niż 12-miesięczny okres ubezpieczenia. Składka może ulec podwyższeniu, gdy zastosowano wyższą sumę gwarancyjną niż przewidziana w taryfie, objęto ubezpieczeniem dodatkowe ryzyka, gdy składka została rozłożona na raty.

Obowiązki ubezpieczającego

Stosowne przepisy kodeksu cywilnego nakładają na ubezpieczający pewne obowiązki wobec ubezpieczyciela zarówno przed zawarciem umowy ubezpieczenia, jak i w razie powstania wypadku.

Przed zawarciem umowy

Stosownie do treści art. 815 k.c. ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości ubezpieczyciela wszystkie znane sobie okoliczności, o które ubezpieczyciel zapytywał w formularzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach. Jeżeli ubezpieczający zawiera umowę przez przedstawiciela, obowiązek ten ciąży również na przedstawicielu i obejmuje ponadto okoliczności jemu znane. W razie zawarcia przez ubezpieczyciela umowy ubezpieczenia mimo braku odpowiedzi na poszczególne pytania, pominięte okoliczności uważa się za nieistotne. Jeżeli w umowie ubezpieczenia zastrzeżono, że w czasie jej trwania należy zgłaszać zmiany tych okoliczności - ubezpieczający obowiązany jest zawiadamiać o tych zmianach ubezpieczyciela niezwłocznie po otrzymaniu o nich wiadomości. Warto też wiedzieć o tym, że ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za skutki okoliczności, które nie zostały podane do jego wiadomości. W razie ujawnienia okoliczności, która pociąga za sobą istotną zmianę prawdopodobieństwa wypadku, każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany wysokości składki, poczynając od chwili, w której zaszła ta okoliczność, nie wcześniej jednak niż od początku bieżącego okresu ubezpieczenia. W razie zgłoszenia takiego żądania druga strona może w terminie 14 dni wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym.

Informacja o wypadku

Jak wskazuje art. 181 k.c., umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą przewidywać, że ubezpieczający ma obowiązek w określonym terminie powiadomić ubezpieczyciela o wypadku. W razie naruszenia z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa obowiązków określonych w paragrafach poprzedzających ubezpieczyciel może odpowiednio zmniejszyć świadczenie (jeżeli naruszenie przyczyniło się do zwiększenia szkody lub uniemożliwiło ubezpieczycielowi ustalenie okoliczności i skutków wypadku). Skutki braku zawiadomienia ubezpieczyciela o wypadku nie następują, jeżeli ubezpieczyciel w terminie wyznaczonym do zawiadomienia otrzymał wiadomość o okolicznościach, które należało podać do jego wiadomości. Z kolei, art. 826 k.c. zobowiązuje ubezpieczającego w razie zajścia wypadku do użycia dostępnych mu środków w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów. Jeżeli ubezpieczający umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa nie zastosował tych środków, wówczas ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności za szkody powstałe z tego powodu. Ubezpieczyciel obowiązany jest - w granicach sumy ubezpieczenia - zwrócić koszty wynikłe z zastosowania powyższych środków, jeżeli środki te były celowe, chociażby okazały się bezskuteczne. Umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą zawierać postanowienia korzystniejsze dla ubezpieczającego. Umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą przewidywać, że w razie zajścia wypadku ubezpieczający obowiązany jest zabezpieczyć możność dochodzenia roszczeń odszkodowawczych wobec osób trzecich.

Wypłata odszkodowania

Ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu 14 dni od dnia, w którym - przy zachowaniu należytej staranności - wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe. Bezsporną część świadczenia ubezpieczyciel powinien spełnić w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą jednak zawierać postanowienia korzystniejsze dla uprawnionego niż określone wyżej. Tak stanowi art. 817 k.c.

Podstawa prawna:

ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.).

Mirosława Maciejewicz