Świadczenia z funduszu alimentacyjnego

Obecnie pomoc osobom uprawnionym do alimentów regulowana jest ustawą z 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz.U. Nr 86, poz. 732 z późn.zm.). Powyższa ustawa 1 października 2008 r. zostanie uchylona ustawą z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. Nr 192, poz. 1378 z późn.zm.). Wyjątkiem jest art. 17 ust. 5, który traci moc 1 grudnia 2008 r.

Jak przewidują przepisy ustawy z 7 września 2007 r., od 1 sierpnia br. mogą być już przyjmowane wnioski o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na nowy okres świadczeniowy. W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia na nowy okres świadczeniowy złoży wniosek wraz z dokumentami w okresie od 1 września do 31 października, ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz wypłata świadczeń przysługujących za miesiąc październik następuje do 30 listopada.

Warto wspomnieć o tym, że świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują nie tylko obywatelom polskim, ale też i cudzoziemcom (pod pewnymi warunkami). Otóż świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują cudzoziemcom, jeżeli wynika to z przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym, przebywającym na terytorium Polski na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich oraz zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (j.t. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694 z późn.zm.), przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.

Ponadto, świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują obywatelom polskim, cudzoziemcom, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres świadczeniowy, w którym otrzymują świadczenia z funduszu alimentacyjnego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Procedura przyznawania świadczeń

W Dz.U. Nr 136 pod poz. 855 zostało opublikowane rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 28 lipca 2008 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Sposób i tryb postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego i wstrzymywania ich wypłaty określają § 2-8 rozporządzenia.

Wymagane dokumenty

Jak stanowią przepisy rozporządzenia, postępowanie w sprawie o przyznanie świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku o ustalenie prawa do świadczeń. Wzór wniosku określa załącznik nr 1 do rozporządzenia. Do wniosku należy dołączyć:

* zaświadczenia lub oświadczenia dokumentujące wysokość dochodu rodziny, w tym odpowiednio:

a) zaświadczenia o dochodzie członków rodziny, podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, uzyskanym w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy (wzór zaświadczenia określa załącznik nr 2 do rozporządzenia),

b) oświadczenia o dochodzie członków rodziny rozliczających się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, uzyskanym w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy (wzór oświadczenia określa załącznik nr 3 do rozporządzenia),

c) oświadczenia o dochodzie członków rodziny niepodlegającym opodatkowaniu, uzyskanym w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy (wzór oświadczenia określa załącznik nr 4 do rozporządzenia),

• zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o bezskuteczności egzekucji zawierające informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonych świadczeń alimentacyjnych (wzór zaświadczenia określa załącznik nr 5 do rozporządzenia).

Wykaz tych dokumentów jest niezbędny ze względu na to, że - zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów - świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł.

Organ właściwy wierzyciela (wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej) udostępnia formularze wniosków, zaświadczeń i oświadczeń niezbędnych do przyznania świadczeń. Dodatkowe dokumenty wymagane przez organ właściwy wierzyciela, poza dokumentami wyżej wymienionymi mogą być składane w formie kopii. Kopię tych dokumentów uwierzytelnia organ właściwy wierzyciela, notariusz lub instytucja, która dokument wydała.

Braki formalne dokumentacji

Paragraf 5 rozporządzenia określa sposób uzupełniania braków formalnych dokumentacji. I tak, w przypadku złożenia nieprawidłowo wypełnionego wniosku organ właściwy wierzyciela wzywa pisemnie wnioskodawcę do poprawienia lub uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Natomiast w przypadku złożenia wniosku bez wymaganych dokumentów, organ właściwy wierzyciela przyjmuje wniosek i wzywa pisemnie wnioskodawcę do uzupełnienia brakujących dokumentów w terminie nie krótszym niż 14 dni i nie dłuższym niż 30 dni. W sytuacji niezastosowania się do powyższego wezwania, organ właściwy wierzyciela wydaje decyzję o pozostawieniu wniosku bez rozpatrzenia. Z kolei, gdy przyczyną niedostarczenia wymaganego dokumentu przez wnioskodawcę jest niewydanie w terminie dokumentu przez właściwą instytucję oraz wnioskodawca może to udokumentować, świadczenia przysługują począwszy od miesiąca, w którym wniosek został złożony.

W § 6 rozporządzenia został określony tryb postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego, gdy o świadczenia ubiega się osoba, która nie ma miejsca zamieszkania. Postępowanie w sprawie o przyznanie świadczeń na wniosek osoby, która przebywa na terenie danej miejscowości bez zamiaru stałego pobytu, wszczyna organ właściwy ze względu na miejsce pobytu wierzyciela. Do wniosku powinien zostać dołączony dokument potwierdzający tymczasowe zameldowanie lub potwierdzenie zamieszkania w miejscu pobytu. Organ właściwy ze względu na miejsce pobytu wierzyciela występuje do organu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania wierzyciela o potwierdzenie, że na wskazaną we wniosku osobę nie wypłaca się świadczeń. Po spełnieniu wszystkich warunków organ właściwy wierzyciela przyznaje świadczenia.

Wstrzymanie wypłaty świadczeń

W § 8 rozporządzenia uregulowana została procedura dotycząca wstrzymywania wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Otóż, gdy organ właściwy wierzyciela poweźmie wątpliwość co do okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń, powiadamia niezwłocznie osobę pobierającą świadczenia o konieczności złożenia w wyznaczonym terminie, nie dłuższym niż 14 dni, licząc od dnia otrzymania wezwania, wyjaśnień w sprawie lub dostarczenia niezbędnych dokumentów. W przypadku niezłożenia w wyznaczonym terminie wyjaśnień w sprawie lub niedostarczenia niezbędnych dokumentów wstrzymuje się wypłatę świadczeń.

Zaginięcie małżonka

Jak przewidują przepisy § 10 rozporządzenia, gdy małżonek rodzica osoby, na którą jest składany wniosek, zaginął, do wniosku dołącza się zaświadczenie właściwej jednostki Policji o przyjęciu zgłoszenia zaginięcia małżonka, a w przypadku cudzoziemców - właściwej instytucji. Ustalając dochód rodziny, nie uwzględnia się dochodu uzyskiwanego przez zaginionego małżonka, a ustalając dochód w przeliczeniu na osobę w rodzinie - nie uwzględnia się tego małżonka. Organ właściwy wierzyciela występuje raz na kwartał do właściwej jednostki Policji albo właściwej instytucji w celu uzyskania informacji o zaginionym małżonku.

Ustalanie dochodu uprawniającego do świadczeń

Sposób ustalania dochodu uprawniającego do świadczenia z funduszu alimentacyjnego określają przepisy § 9 rozporządzenia. Określony w nim został m.in. sposób obliczania wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne, gdy członek rodziny osiąga dochody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, zasady ustalania dochodu w przypadku posiadania gospodarstwa rolnego, gdy członek rodziny ma zobowiązania alimentacyjne na rzecz osoby spoza rodziny.

W § 11 i 12 rozporządzenia w sposób szczegółowy określone zostały uregulowania w zakresie utraty i uzyskania dochodu przez członka rodziny. Przy czym, za utratę dochodu przepisy ustawy z 7 września 2007 r. uznają utratę dochodu spowodowaną przez uzyskanie prawa do urlopu wychowawczego, utratę prawa do zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych, utratę zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, utratę zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, a także emerytury lub renty, renty rodzinnej lub renty socjalnej, z wyjątkiem renty przyznanej rolnikowi w związku z przekazaniem lub dzierżawą gospodarstwa rolnego, spowodowaną wyrejestrowaniem pozarolniczej działalności gospodarczej.

Gdy alimenty nie są otrzymywane

Zgodnie z treścią § 13 rozporządzenia, gdy członek rodziny ma ustalone prawo do alimentów, ale ich nie otrzymuje lub otrzymuje w wysokości niższej lub wyższej od ustalonej w tytule egzekucyjnym, do dochodu rodziny stanowiącego podstawę ustalenia prawa do świadczeń wlicza się alimenty w otrzymywanej wysokości, udokumentowanej:

• przez organ prowadzący postępowanie egzekucyjne w zaświadczeniu o całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji alimentów, a także o wysokości wyegzekwowanych alimentów, w przypadku uzyskania alimentów niższych niż ustalone w tytule egzekucyjnym,

• w oświadczeniu o wysokości otrzymanych alimentów lub zaświadczeniu organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o wysokości wyegzekwowanych alimentów, gdy jest prowadzona egzekucja komornicza, w przypadku uzyskania alimentów wyższych niż ustalone w tytule egzekucyjnym.

Mikołaj Górnicki

Podstawa prawna:

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 28 lipca 2008 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego (Dz.U. Nr 136, poz. 855).