Nauczyciele, Edukacja

Rok 2026 zapowiada się jako jeden z najbardziej intensywnych okresów dla polskiego systemu edukacji. Szkoły i przedszkola będą funkcjonować w warunkach ciągłych zmian legislacyjnych, organizacyjnych i programowych — od nowelizacji Karty Nauczyciela, przez nowe zasady frekwencji, po pierwszy etap Reformy 26. To nie będzie spokojny rok ani dla dyrektorów, ani dla nauczycieli, ani dla uczniów.

Już niedługo skończy się czas na wykorzystanie świadczenia o wartości 2500 złotych. Termin minie 31 grudnia 2025 roku, więc z podjęciem działań nie należy zwlekać. O co chodzi i kto może skorzystać z tego wsparcia ze środków publicznych?

Mimo zapowiadanych zmian w Karcie Nauczyciela, kwestia wynagrodzeń za godziny ponadwymiarowe wciąż budzi poważne wątpliwości. Nowelizacja, która ma uporządkować zasady rozliczeń, sama może wymagać kolejnej poprawki — zwłaszcza w zakresie definicji gotowości do pracy. Okazuje się bowiem, że to, co dla pracownika w kodeksie jest standardem, w przypadku nauczycieli zyskuje zupełnie inne znaczenie.

Sejm przyjął ustawę budżetową na 2026 rok, zatwierdzając jednocześnie 3-procentowe podwyżki dla nauczycieli. Choć rząd podkreśla stabilność finansów publicznych, eksperci i środowisko oświatowe wskazują, że symboliczna waloryzacja nie rozwiąże problemu niskich wynagrodzeń, szczególnie wśród początkujących pedagogów, których pensje pozostaną niewiele wyższe od płacy minimalnej.

Sztuczna inteligencja coraz mocniej wpływa na edukację, a nauczyciele stają przed nowymi wyzwaniami i obowiązkami. Fundacja Orange wraz z partnerami uruchomiła kolejną turę bezpłatnych szkoleń „Lekcja:AI”, dzięki którym kadra pedagogiczna ma zyskać praktyczną wiedzę z zakresu AI, bezpieczeństwa cyfrowego i etyki technologicznej. Do 2027 roku przeszkolonych ma zostać aż 11 tysięcy osób.

Wolny Związek Zawodowy „Forum-Oświata” wraz z NSZZ „Solidarność” wzywa prezydenta Karola Nawrockiego do zawetowania ustawy reformującej polskie prawo oświatowe. Związki zawodowe ostrzegają, że reforma edukacji „Kompas Jutra” może doprowadzić do destabilizacji systemu szkolnictwa i przeciążenia nauczycieli.

Choć ustawodawca poszerza katalog osób uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, dane ZUS nie pozostawiają złudzeń: przywilej ten z roku na rok kurczy się. Maleje liczba pobierających świadczenie, a rosnąca przeciętna wypłata nie jest w stanie zatrzymać procesu wygaszania tego rozwiązania. Co pokazują statystyki i dlaczego kompensówka powoli staje się reliktem dawnych czasów?

Coraz mniej uczniów uczęszcza na lekcje religii w polskich szkołach – szczególnie w szkołach ponadpodstawowych. Najnowsze dane pokazują znaczące różnice między miastami, a nowe regulacje wprowadzone od września 2024 roku dodatkowo zmieniają organizację zajęć. Spadek zainteresowania katechezą staje się trwałym trendem, który wymaga refleksji zarówno od nauczycieli, jak i rodziców.

Nowelizacja Prawa oświatowego, którą Sejm skierował do podpisu prezydenta, wywołała gwałtowną reakcję środowisk nauczycielskich. NSZZ „Solidarność” w ostrym apelu domaga się weta, ostrzegając przed „chaosem organizacyjnym”, wzrostem biurokracji i pogorszeniem jakości kształcenia. Sprawdzamy, jakie zmiany przewiduje reforma i dlaczego budzi tak duże emocje.

Od września uczniowie szkół ponadpodstawowych uczą się nowego obowiązkowego przedmiotu – edukacji obywatelskiej. Choć reforma miała wzmocnić kompetencje społeczne i obywatelskie młodych ludzi, wielu nauczycieli sygnalizowało brak praktycznych narzędzi i przygotowania metodycznego. Teraz sytuacja ma się zmienić. Fundacja Zwolnieni z Teorii oraz Fundacja Enea – Energia Wspólnoty ogłosiły wspólny projekt, w ramach którego do około 3500 szkół trafią profesjonalne materiały dydaktyczne, mające ułatwić prowadzenie zajęć opartych na projektach społecznych.

Nauczyciele: niezrealizowane nadgodziny od 1 września 2025 r. zostaną opłacone. Kolejne zmiany w Karcie Nauczyciela wejdą w życie od dnia 1 stycznia 2026 r. Nauczyciel otrzyma wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe w większej liczbie przypadków z wyrównaniem od dnia 1 września 2025 r. Wypłata ma wpłynąć na konta do dnia 6 czerwca 2026 r.

Od 30 listopada 2025 r. każdy nauczyciel w Polsce zyska dostęp do mLegitymacji nauczyciela w aplikacji mObywatel. Elektroniczny dokument będzie pełnoprawnym odpowiednikiem tradycyjnej legitymacji i ma znacząco uprościć proces potwierdzania statusu nauczyciela. Równocześnie MEN wdrożyło kolejne zmiany w Systemie Informacji Oświatowej (SIO), które wpływają na funkcjonowanie szkół, w tym m.in. na obsługę uczniów i generowanie kodów QR.

Od 1 stycznia 2026 roku nauczyciele z jeszcze szerszego grona placówek oświatowych będą mogli ubiegać się o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Kto dokładnie może je otrzymać i jakie są wymagania dotyczące wieku oraz stażu pracy? Podajemy też informację o dokumentach, jakie trzeba złożyć w ZUS, aby skorzystać z tego świadczenia.

W zeszłym roku szkolnym z nauczycielami zawarto ponad 100 tys. umów na czas określony. Wiceminister edukacji Henryk Kiepura w odpowiedzi na interpelację poselską wyjaśnia, kiedy szkoły mogą zatrudniać nauczycieli tylko „na chwilę” – i dlaczego taka praktyka stała się powszechna.

Od 1 stycznia 2026 r. mają wejść w życie przepisy, które znacząco zmienią zasady tworzenia i zatwierdzania arkuszy organizacyjnych w szkołach oraz przedszkolach. MEN zapowiada uproszczenia dla kuratoriów oraz nowe obowiązki dla organów prowadzących. Największą zmianą dla szkół będzie także wprowadzenie „edukacji zdrowotnej” zamiast dotychczasowego WDŻ.

Dni wolne na dziecko dla nauczycieli. Jak prawidłowo z nich korzystać? Prawa nauczycieli uregulowano w Karcie Nauczyciela, ale czy to oznacza, że nie można stosować Kodeksu pracy, który przewiduje korzystniejsze rozwiązania?

Związek Powiatów Polskich oraz Wolny Związek Zawodowy „Forum – Oświata” ostro krytykują poselski projekt nowelizacji ustawy Karta nauczyciela. Samorządy zarzucają mu brak rzetelnej analizy skutków finansowych i niezrozumienie systemu finansowania oświaty, a związkowcy – nieuprawnione zrównanie godzin ponadwymiarowych z doraźnymi zastępstwami. Obie strony ostrzegają, że proponowane zmiany mogą poważnie obciążyć budżety JST i pogłębić chaos w szkołach.

Tylko do 21 listopada 2025 roku nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni, którzy byli uprawnieni do bonu na zakup laptopa, lecz nie otrzymali go w poprzednim naborze, mogą ubiegać się o wsparcie. Bon można wykorzystać do 31 grudnia 2025 roku.

Nauczyciele mają kilka możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. W zależności od stażu pracy a także daty urodzenia i rodzaju zatrudnienia mogą ubiegać się o emeryturę nauczycielską, nową emeryturę nauczycielską, świadczenie kompensacyjne lub emeryturę pomostową. Wyjaśniamy, komu przysługują poszczególne świadczenia i jakie warunki trzeba spełnić.

Wiceminister edukacji Henryk Kiepura poinformował, że Ministerstwo Edukacji Narodowej planuje umożliwić gminom wykorzystanie infrastruktury szkół, które wyludniają się z powodu niżu demograficznego, na potrzeby lokalnych społeczności. Jak wyjaśnił, budynki oświatowe mogą zostać przeznaczone m.in. na wsparcie rodziców wracających na rynek pracy, a także na działania skierowane do seniorów czy rozwijanie różnych form aktywności obywatelskiej.

Od 30 listopada 2025 roku wszyscy nauczyciele w Polsce otrzymają nową legitymację służbową. Podstawową formą dokumentu stanie się mLegitymacja w aplikacji mObywatel, a plastikowa karta będzie dostępna tylko na wniosek i za opłatą. Jak wygląda?

Urlop wychowawczy to uprawnienie pracownicze, które pozwala na czasową przerwę w pracy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Dla nauczycieli kwestie te reguluje Karta Nauczyciela, a w sprawach nieuregulowanych – Kodeks pracy. Jak długo może trwać urlop wychowawczy nauczyciela, jakie warunki należy spełnić, by go uzyskać i jak wyglądają obowiązujące terminy?

Sejm przyjął nowelizację ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, przygotowaną przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) w ramach pakietu deregulacyjnego. Nowe przepisy mają umożliwić uczelniom bardziej elastyczne gospodarowanie środkami przeznaczonymi na świadczenia dla studentów. Teraz ustawą zajmie się teraz Senat.

Osoby korzystające z aplikacji mObywatel mogą zapisywać się na bezpłatne szkolenia obronne organizowane przez Ministerstwo Obrony Narodowej. Program obejmuje naukę reagowania w sytuacjach kryzysowych, udzielania pierwszej pomocy i podstaw cyberbezpieczeństwa. To wspólna inicjatywa MON i Ministerstwa Cyfryzacji, mająca zwiększyć praktyczne umiejętności i świadomość bezpieczeństwa wśród obywateli.

W Sejmie odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, stanowiącego fundament Reformy26 „Kompas Jutra”. To największa od lat zmiana w systemie edukacji, której celem jest dostosowanie nauczania do wyzwań XXI wieku. Reforma, opracowana przez zespół ekspertów i nauczycieli praktyków pod kierunkiem Instytutu Badań Edukacyjnych, ma wprowadzić nowoczesną podstawę programową, nauczanie modułowe oraz aktywne metody uczenia się oparte na doświadczeniu.