Renta wdowia: zasady do zmiany? Seniorzy pytają, dlaczego system jest tak niesprawiedliwy

• Rewolucja w rentach wdowich? Co zmieni petycja 77-2025?
• Nowe zasady zbiegu świadczeń od 2025 roku
• Kto może skorzystać z nowych zasad łączenia świadczeń?
• Dlaczego nie obniżono wieku uprawniającego do renty wdowiej?
• Renta wdowia a renta rodzinna – najważniejsze różnice
• Co dalej z rentą wdowią? Perspektywy zmian jest dość odległa
• Skargi na nierówne zasady nabywania prawa do renty rodzinnej – zarzut naruszenia konstytucyjnej zasady równości
• Dwie niemal identyczne sytuacje – różne świadczenia. Wdowy wskazują na niesprawiedliwe kryteria przyznawania renty

Rewolucja w rentach wdowich? Co zmieni petycja 77-2025?

Petycja 77-2025 wywołuje gorące dyskusje wśród osób korzystających z rent wdowich. Chodzi o propozycję zmian prawnych, które mogłyby obniżyć wiek uprawniający do świadczenia. Temat jest niezwykle istotny, bo dotyczy tysięcy osób, które po śmierci małżonka zmagają się z trudnościami finansowymi i zastanawiają się, kiedy i na jakich zasadach mogą otrzymać wsparcie.

Departament Ubezpieczeń Społecznych, działając w oparciu o art. 13 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach, udzielił obszernej odpowiedzi na tę petycję. Warto przypomnieć, że petycja 77-2025 jest w dużej mierze tożsama z wcześniejszą petycją 1-2025, która już została omówiona przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Nowe zasady zbiegu świadczeń od 2025 roku

Ustawa z dnia 26 lipca 2024 r., która weszła w życie od 1 stycznia 2025 r., wprowadziła nową regułę łączenia prawa do renty rodzinnej z własnym świadczeniem emerytalno-rentowym. Oznacza to, że w przypadku zbiegu świadczeń jedno z nich będzie wypłacane w całości, a drugie w części – początkowo w wysokości 15% (do 31 grudnia 2026 r.), a później w wysokości 25%.

Obecnie obowiązuje zasada wypłaty jednego świadczenia w przypadku zbiegu kilku emerytur lub rent, co sprawia, że nowa ustawa wprowadza istotną zmianę w systemie. Dzięki temu wdowa lub wdowiec mogą uzyskać częściowe wsparcie z drugiego świadczenia, co ma znaczenie dla osób, które utraciły partnera w późniejszym okresie życia i nie mają możliwości poprawy sytuacji finansowej.

Kto może skorzystać z nowych zasad łączenia świadczeń?

Nowa regulacja przewiduje jasno określony krąg osób uprawnionych do łączenia świadczeń. Wdowa lub wdowiec musi spełnić kilka warunków:

• osiągnięcie wieku emerytalnego zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS;
• pozostawanie w związku małżeńskim do dnia śmierci współmałżonka;
• nabycie prawa do renty rodzinnej nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego;
• niewstąpienie w nowy związek małżeński, ponieważ wypłata świadczeń w zbiegu ustaje z dniem poprzedzającym zawarcie nowego małżeństwa.

Dodatkowo ustawa wprowadza limit kwoty pobieranych świadczeń w zbiegu do poziomu trzykrotności najniższej emerytury, która od marca 2025 r. wynosi 1 878,91 zł.

Dlaczego nie obniżono wieku uprawniającego do renty wdowiej?

Odnosząc się do postulatu obniżenia wieku, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podkreśla, że warunki ustawowe mają na celu wsparcie osób najbardziej potrzebujących. Chodzi o osoby, które w sposób dotkliwy odczuwają stratę bliskiej osoby, a ich wiek uniemożliwia samodzielną poprawę sytuacji finansowej.

Ograniczenia ustawowe mają więc charakter kompensacyjny i są próbą pogodzenia interesów świadczeniobiorców z możliwościami Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz budżetu państwa. Szacuje się, że wejście w życie ustawy spowoduje skutki finansowe rzędu 3,2–4,2 mld zł w 2025 r., a w kolejnych latach mogą wzrosnąć do nawet 15,8 mld zł, przy około 2 mln potencjalnych beneficjentów.

Renta wdowia a renta rodzinna – najważniejsze różnice

Renta wdowia nie jest odrębnym świadczeniem, lecz instytucją umożliwiającą łączenie dwóch świadczeń. W praktyce oznacza to, że wdowa lub wdowiec mogą otrzymywać jedno świadczenie w całości, a drugie w części.

Ustawodawca uznał, że osoby starsze, które utraciły partnera, mają trudniejszą sytuację adaptacyjną niż osoby młodsze. Dlatego też wprowadzono odrębne warunki przyznania świadczenia w zbiegu, różniące się od warunków przyznania zwykłej renty rodzinnej.

Co dalej z rentą wdowią? Perspektywy zmian jest dość odległa

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie prowadzi obecnie prac nad dalszym obniżaniem wieku uprawniającego do renty wdowiej. Jednak w 2028 roku Rada Ministrów dokona weryfikacji wskaźnika wysokości świadczeń w zbiegu, co może stać się okazją do dyskusji nad przyszłymi zmianami.

Departament Ubezpieczeń Społecznych zapewnia, że wszystkie postulaty świadczeniobiorców są analizowane i mogą stanowić wskazówkę do doskonalenia systemu emerytalnego. Każda zmiana musi być jednak dokładnie przeanalizowana ze względu na poważne konsekwencje finansowe i wpływ na miliony osób.

Petycja 77-2025 otwiera ważną debatę nad prawami wdów i wdowców w Polsce. Nowe przepisy wprowadziły możliwość łączenia świadczeń w zbiegu, ale także ograniczenia wiekowe oraz limity kwotowe, co ma na celu ochronę osób w trudnej sytuacji finansowej. Choć obniżenie wieku może zostać wprowadzone, to nie nastąpi to na pewno szybko, bo dopiero w 2028 roku planowana jest weryfikacja przepisów w tym zakresie.

Skargi na nierówne zasady nabywania prawa do renty rodzinnej – zarzut naruszenia konstytucyjnej zasady równości

Aktualnie, Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje liczne skargi na nowe zasady wypłat w zbiegu świadczeń emerytalno-rentowych, zwanych rentą wdowią, przewidzianych na mocy ustawy z 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Większość skarg kierowanych do RPO kwestionuje wprowadzenie wymogu nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Oznacza to konieczność nabycia prawa do renty rodzinnej w wieku nie wcześniej niż 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.

Skarżący zwracają uwagę, że wiek uprawniający do nabycia prawa do renty rodzinnej w systemie powszechnym i rolniczym zarówno dla wdowy jak i wdowca wynosi 50 lat. A uprawnienie do tego świadczenia w niższym wieku można nabyć również w związku z niezdolnością do pracy czy opieką na dziećmi. Nie każdy zatem wdowiec lub wdowa uprawniony do renty rodzinnej, choćby był uprawniony do świadczenia w najniższej wysokości, będzie adresatem nowych zasad zbiegu. Wyłączeni zostali ci, w szczególności, co owdowieli wcześniej.

Skarżący powołują się na naruszenie zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP) przy określaniu zakresu podmiotowego nowych regulacji. Wskazywano na dowolność przyjętego kryterium nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Część skarg kwestionowała też ograniczenia wysokości sumy świadczeń w zbiegu do trzykrotności najniższej emerytury oraz wskaźników procentowych 15% i 25%, co zasadniczo odbiega od propozycji projektu obywatelskiego.

Dwie niemal identyczne sytuacje – różne świadczenia. Wdowy wskazują na niesprawiedliwe kryteria przyznawania renty

Przykładem może być sytuacja dwóch wdów w wieku 73 lat z prawem do emerytury i renty rodzinnej. Emerytura pierwszej wynosi 1878,91 zł, a renta rodzinna - 3900 zł. Pobiera ona rentę jako świadczenie korzystniejsze. W przypadku drugiej wdowy emerytura również wynosi 1878,91 zł, a renta rodzinna - 1950 zł. Pobiera ona rentę jako świadczenie korzystniejsze.

Mąż pierwszej zmarł w 2007 r., kiedy żona miała ukończone 55 lat. Mąż drugiej zmarł zaś w 2006 r., kiedy żona miała ukończone 54 lat i 6 miesięcy. Pierwsza z wdów spełnia warunki do wypłaty renty wdowiej, czyli całej renty rodzinnej (3900 zł) oraz 15%, a od 1 stycznia 2027 r., 25% emerytury. Druga tych warunków nie spełnia, gdyż zbyt szybko owdowiała i pobiera jedynie 1950 zł renty.