Orzeczenie o niepełnosprawności bez komisji w 2025 roku – nowe zasady, ważne zmiany

• Zmiany w przepisach mają odciążyć pacjentów i skrócić kolejki
• Co się zmieniło w przepisach?
• Ilu pacjentów może skorzystać z uproszczonej procedury?
• Dłuższe okresy obowiązywania orzeczeń
• Katalog chorób genetycznych
• Czy to naprawdę nowość?
• Zmiany w składzie komisji
• Jak złożyć wniosek?
• Terminy rozpatrzenia spraw
• Kto skorzysta najbardziej?
• Podsumowanie
• Podstawa prawna

Zmiany w przepisach mają odciążyć pacjentów i skrócić kolejki

Zmiany w systemie orzekania o niepełnosprawności weszły w życie w połowie 2025 roku. Na mocy rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 26 maja 2025 r. (Dz.U. 2025 poz. 682) oraz nowelizacji obowiązującej od lipca. Od tego czasu komisje orzekające mogą wydawać decyzje wyłącznie na podstawie dokumentacji medycznej, jeśli jest ona kompletna, aktualna i jednoznaczna. Jednak październik to moment, w którym skutki zmian stały się szczególnie widoczne: skróciły się kolejki, a część wnioskodawców otrzymała już orzeczenia bez konieczności udziału w badaniu.

Co się zmieniło w przepisach?

Dotąd każda osoba składająca wniosek o orzeczenie musiała liczyć się z koniecznością udziału w badaniu lekarskim przed komisją.Po zmianaych w 2025 roku ustawodawca dopuścił możliwość wydania decyzji wyłącznie na podstawie dokumentów medycznych. Zgodnie z § 3 ust. 4 rozporządzenia:

Zespół orzekający może wydać orzeczenie na podstawie przedłożonej dokumentacji medycznej, jeżeli jest ona kompletna, aktualna, spójna i jednoznaczna.

W praktyce oznacza to, że osoby z przewlekłymi i stabilnymi schorzeniami, których stan zdrowia nie zmienia się od lat, nie będą musiały przechodzić przez stresujące wizyty. Jednak to zawsze komisja decyduje, czy dokumenty są wystarczające, wnioskodawca nie ma gwarancji, że uniknie badania.

Ilu pacjentów może skorzystać z uproszczonej procedury?

Według danych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w 2024 roku wydano w Polsce ponad 320 tysięcy orzeczeń o niepełnosprawności. Aż 40 procent z nich dotyczyło osób, u których stan zdrowia nie ulega istotnym zmianom w czasie. To właśnie ta grupa, pacjenci z chorobami przewlekłymi i stabilnymi, najczęściej będzie mogła liczyć na decyzję bez konieczności udziału w badaniu. Szacunki ekspertów wskazują, że w praktyce uproszczona procedura może objąć nawet 100–120 tysięcy osób rocznie, co realnie przełoży się na krótsze kolejki i mniej obciążony system orzeczniczy.

Dłuższe okresy obowiązywania orzeczeń

Nowe regulacje wprowadziły także minimalne okresy ważności orzeczeń. Ma to ograniczyć konieczność częstego odnawiania dokumentów i zmniejszyć obciążenie komisji.

Dzieci poniżej 16. roku życia otrzymują orzeczenia wydawane na co najmniej trzy lata. Jeśli choroba ma niezmienny przebieg, możliwe jest ustalenie terminu do ukończenia przez dziecko 16 lat. Szczególne rozwiązania przewidziano dla dzieci z zespołem Downa i rzadkimi chorobami genetycznymi, w ich przypadku orzeczenie może od razu obowiązywać do 16. roku życia, bez konieczności składania kolejnych wniosków.

Dorośli z zespołem Downa lub inną genetyczną chorobą rzadką otrzymają orzeczenie na minimum siedem lat, a jeśli brak jest rokowań poprawy stanu zdrowia, możliwe będzie orzeczenie bezterminowe. To ogromne ułatwienie dla pacjentów i ich rodzin, którzy dotąd co kilka lat musieli powtarzać całą procedurę.

Katalog chorób genetycznych

Rozporządzenie zawiera także obszerny załącznik, w którym wyszczególniono aż 208 rzadkich chorób genetycznych uprawniających do uproszczonej procedury i wydłużonych okresów obowiązywania orzeczeń. Dzięki temu osoby cierpiące na schorzenia o przewidywalnym i niezmiennym przebiegu nie będą już musiały co kilka lat udowadniać tego samego przed komisją.

Czytaj także: Masz jedną z tych chorób przewlekłych? Od września 2025 możesz dostać nawet 4134 zł miesięcznie – zobacz, jak zdobyć orzeczenie o niepełnosprawności

Czy to naprawdę nowość?

Możliwość wydania orzeczenia o niepełnosprawności wyłącznie na podstawie dokumentacji medycznej istniała w polskim prawie już od 2003 roku. Zgodnie z § 3 ust. 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r., zespół orzekający mógł odstąpić od badania, jeśli przedłożone dokumenty były kompletne, spójne i nie budziły wątpliwości. W praktyce jednak rozwiązanie to stosowano rzadko, najczęściej pacjenci i tak byli wzywani na komisję.

Nowelizacja z 2025 roku (Dz.U. 2025 poz. 682) nie stworzyła więc zupełnie nowej procedury, lecz wzmocniła jej stosowanie i wprowadziła dodatkowe ułatwienia: określono minimalne okresy ważności orzeczeń, rozszerzono przepisy dla osób z chorobami genetycznymi i dopuszczono szerszy krąg lekarzy do udziału w komisjach. Dzięki temu od połowy 2025 roku coraz więcej osób faktycznie korzysta z uproszczonej procedury.

Zmiany w składzie komisji

Od lipca 2025 roku zmieniły się również zasady dotyczące składu komisji orzekających. Do pracy w zespołach dopuszczono lekarzy w trakcie specjalizacji (po ukończeniu modułu podstawowego) oraz lekarzy z co najmniej pięcioletnim doświadczeniem zawodowym. Dzięki temu zwiększyła się liczba dostępnych orzeczników, co w praktyce powinno przełożyć się na krótsze kolejki i sprawniejsze rozpatrywanie spraw.

Jak złożyć wniosek?

Procedura wnioskowania o orzeczenie pozostała taka sama. Dokumenty można składać osobiście w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności, wysłać pocztą albo przekazać elektronicznie za pomocą ePUAP lub Systemu Obsługi Wsparcia (SOW). Do wniosku należy dołączyć aktualną dokumentację medyczną – karty leczenia szpitalnego, opinie specjalistów, wyniki badań czy bilans funkcjonalny. Ważne, aby dokumenty nie były starsze niż 12 miesięcy.

Komisja analizuje materiały i decyduje, czy może wydać orzeczenie bez osobistego badania. Jeśli pojawią się wątpliwości lub rozbieżności w dokumentacji, wnioskodawca zostanie wezwany na badanie.

Terminy rozpatrzenia spraw

Nowe przepisy nie zmieniły ustawowych terminów. Zespół orzekający ma trzy miesiące na wydanie decyzji w pierwszej instancji i dwa miesiące na rozpoznanie odwołania. Jednak dzięki rezygnacji z badań w części spraw, decyzje mogą trafiać do wnioskodawców szybciej niż dotychczas.

Kto skorzysta najbardziej?

Zmiany w praktyce najbardziej ułatwią życie kilku grupom pacjentów. Skorzystają osoby z przewlekłymi i stabilnymi schorzeniami, które od lat nie wymagają dodatkowej diagnostyki. Dzieci z dobrze udokumentowanym stanem zdrowia i ich rodziny również będą mogły uniknąć powtarzających się komisji. Szczególne znaczenie przepisy mają dla osób z zespołem Downa i chorobami genetycznymi, ich orzeczenia będą wydawane na znacznie dłuższe okresy. Seniorzy, dla których każda podróż do urzędu jest wysiłkiem, także odczują ulgę.

Dotąd wiele osób starszych musiało pojawiać się przed komisją co kilka lat, mimo że ich stan był nieodwracalny. To niepotrzebnie generowało stres i koszty – podkreśla dr Anna Nowak, lekarz rodzinny.

Podsumowanie

W 2025 roku system orzekania o niepełnosprawności staje się bardziej elastyczny i przyjazny dla pacjentów. Możliwość wydania orzeczenia bez osobistego badania, w połączeniu z wydłużeniem okresów obowiązywania dokumentów, pozwala skrócić kolejki i ograniczyć stres związany z procedurą. Choć komisje orzekające nadal funkcjonują i w wielu przypadkach będą wzywać pacjentów, w praktyce wiele osób z przewlekłymi i stabilnymi schorzeniami mogą teraz liczyć na łatwiejszą drogę do uzyskania orzeczenia.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności