Orzeczenie o niepełnosprawności a ZUS. Co Ci się należy w 2026 roku?

• Dwa systemy orzekania – jak to działa?
• Świadczenie wspierające – więcej osób uprawnionych
• Renta z tytułu niezdolności do pracy
• Dodatek pielęgnacyjny
• Świadczenie uzupełniające – tzw. 500+ dla niesamodzielnych
• Renta socjalna i dodatek dopełniający
• Świadczenie rehabilitacyjne
• Zasiłek pielęgnacyjny z gminy
• Refundacja składek ZUS dla przedsiębiorców
• Jak złożyć wniosek do ZUS w 2026 roku
• Dlaczego warto mieć orzeczenie
• Podsumowanie
• Podstawa prawna

Dwa systemy orzekania – jak to działa?

W Polsce funkcjonują dwa niezależne systemy orzecznicze. Pierwszy to powiatowe i wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON i WZON). Wydają one decyzje o stopniu niepełnosprawności: lekkim, umiarkowanym lub znacznym. Taki dokument pozwala korzystać z ulg podatkowych, dofinansowań PFRON, zasiłku pielęgnacyjnego czy dopłat do rehabilitacji.

Drugi system to orzecznictwo ZUS, które określa niezdolność do pracy lub niezdolność do samodzielnej egzystencji. Na jego podstawie przyznawane są renty, dodatki oraz świadczenia wspierające.

Od 2026 roku oba systemy mają być stopniowo integrowane. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zapowiada, że docelowo jedno orzeczenie ma wystarczać do wszystkich świadczeń. Reformę ułatwi cyfryzacja, wnioski o orzeczenie i świadczenia będzie można złożyć przez Internet.

Świadczenie wspierające – więcej osób uprawnionych

Największą zmianą w 2026 roku będzie rozszerzenie dostępu do świadczenia wspierającego, które ZUS wypłaca osobom wymagającym stałej pomocy w codziennym funkcjonowaniu. Od stycznia 2026 r. obejmie ono także osoby, które uzyskają 70–77 punktów w decyzji WZON, do tej pory próg wynosił co najmniej 78 punktów.

Punkty przyznaje się za zakres trudności w wykonywaniu czynności życiowych – im wyższy wynik, tym większe wsparcie finansowe.

Świadczenie wypłacane jest co miesiąc i nie wymaga rezygnacji z pracy. Wniosek można złożyć przez PUE ZUS, portal Emp@tia lub bankowość elektroniczną. Warunkiem jest wcześniejsze posiadanie decyzji WZON o poziomie potrzeby wsparcia, bez niej ZUS nie rozpatrzy sprawy.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobom, które utraciły zdolność do wykonywania zawodu z powodu choroby lub urazu. Od marca 2025 r. minimalna renta całkowita wynosi 1878,91 zł brutto, a częściowa 1409,18 zł brutto. Po planowanej waloryzacji o 4,9% w marcu 2026 r. kwoty te wzrosną odpowiednio do około 1970 zł i 1480 zł.

Aby uzyskać rentę, potrzebne jest orzeczenie lekarza ZUS o niezdolności do pracy oraz odpowiedni staż ubezpieczeniowy. Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności (np. z PZON) mogą wykorzystać je jako dowód medyczny, ale samo orzeczenie nie daje jeszcze prawa do renty.

Dodatek pielęgnacyjny

Dodatek pielęgnacyjny to miesięczna dopłata do emerytury lub renty. Otrzymują go osoby, które ukończyły 75 lat, a także osoby młodsze, jeśli lekarz ZUS uznał u nich całkowitą niezdolność do pracy i do samodzielnej egzystencji.

Od marca 2025 r. dodatek wynosi 348,22 zł miesięcznie, a po waloryzacji w 2026 r. wzrośnie do ok. 364,59 zł. Jest on wypłacany automatycznie razem z emeryturą lub rentą, bez konieczności składania wniosku.

Świadczenie uzupełniające – tzw. 500+ dla niesamodzielnych

To wsparcie dla dorosłych osób, które są niezdolne do samodzielnej egzystencji, ale nie osiągają wysokich dochodów. Od marca 2025 próg dochodowy wynosi 2552,39 zł brutto miesięcznie, a w 2026 r. wzrośnie do 2583 zł brutto.

Jeżeli łączna wysokość Twoich świadczeń (np. emerytura, renta, dodatek pielęgnacyjny) nie przekracza tego limitu, możesz otrzymać świadczenie uzupełniające w wysokości do 500 zł miesięcznie. Zasada „złotówka za złotówkę” oznacza, że świadczenie maleje o tyle, o ile przekroczony jest próg dochodowy. Świadczenie to jest wolne od podatku i nie podlega zajęciom komorniczym.

Renta socjalna i dodatek dopełniający

Renta socjalna przysługuje osobom, które od dzieciństwa lub okresu nauki są całkowicie niezdolne do pracy. W 2025 roku jej wysokość wynosiła 1588,44 zł brutto. Od 2025 r. wprowadzono dodatek dopełniający, który wyrównuje łączną kwotę renty do poziomu 300% minimalnej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Oznacza to, że w 2026 roku suma renty i dodatku sięgnie około 2700 zł brutto miesięcznie.

Świadczenie rehabilitacyjne

Jeśli po wyczerpaniu okresu zasiłku chorobowego nadal wymagasz leczenia, ZUS może przyznać Ci świadczenie rehabilitacyjne. Przysługuje maksymalnie przez 12 miesięcy i wynosi:

• 90% podstawy wymiaru przez pierwsze 3 miesiące,
• 75% w kolejnych miesiącach.

Celem tego świadczenia jest umożliwienie powrotu do pracy po chorobie lub urazie.

Zasiłek pielęgnacyjny z gminy

Zasiłek wypłacany przez samorząd przysługuje osobom z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności w tym także dzieciom. Od listopada 2023 roku wynosi 294,39 zł miesięcznie i zgodnie z zasadą trzyletniej waloryzacji może zostać podniesiony w 2026 roku.

Refundacja składek ZUS dla przedsiębiorców

Osoby z niepełnosprawnością prowadzące działalność gospodarczą mogą uzyskać refundację składek ZUS. W 2025 r. zasady wyglądały następująco:

• 100% refundacji – stopień znaczny,
• 60% – stopień umiarkowany,
• 30% – stopień lekki.

W 2026 roku system ma zostać utrzymany bez zmian.

Jak złożyć wniosek do ZUS w 2026 roku

Coraz więcej spraw można załatwić z domu. Wnioski o świadczenie wspierające, rentę czy dodatki składa się wyłącznie elektronicznie, przez PUE ZUS, portal Emp@tia lub bankowość internetową. Jeżeli nie masz jeszcze profilu PUE, ZUS utworzy go automatycznie na podstawie danych z Twojego wniosku.

Dlaczego warto mieć orzeczenie

Orzeczenie o niepełnosprawności to nie tylko formalność, to przepustka do szeregu ulg i realnego wsparcia. Pozwala korzystać z:

• ulgi rehabilitacyjnej w PIT,
• dofinansowań PFRON na sprzęt i likwidację barier,
• tańszej komunikacji,
• dodatkowych dni urlopu i skróconego czasu pracy,
• refundacji składek i dopłat do zatrudnienia.

Podsumowanie

W 2026 roku osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności zyskają więcej niż kiedykolwiek wcześniej. Waloryzacja o 4,9%, wyższe progi dochodowe i rozszerzenie świadczenia wspierającego to realna poprawa sytuacji tysięcy rodzin. Aby skorzystać z nowych form pomocy, wystarczy aktualne orzeczenie, dostęp do PUE ZUS i kilka minut, by złożyć wniosek online. System wsparcia powoli staje się prostszy, bardziej cyfrowy i po raz pierwszy naprawdę dostępny.

Podstawa prawna

Dz.U. 2003 nr 139 poz. 1328 – Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności