Bon senioralny: zasady składania wniosków i warunki przyznawania nowego świadczenia na opiekę nad bliskimi po 75. roku życia

• Warunki ubiegania się o bon senioralny. Wniosek o przyznanie świadczenia i wniosek o czasowe zwiększenie jego wartości
• Kto jest osobą uprawnioną do pozyskania usług świadczonych w ramach bonu senioralnego?
• Gmina ustali prawo do bonu senioralnego w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia złożenia wniosku
• Gmina wyda decyzję o przyznaniu bonu senioralnego na 12 miesięcy
• Gmina samodzielnie zrealizuje bon senioralny lub zleci jego realizację
• Przychód zstępnego uprawniający do ubiegania się o przyznanie bonu senioralnego
• Próg przychodów seniora, na rzecz którego przyznawane będzie świadczenie dla seniora

Przygotowana przez rząd ustawa o bonie senioralnym zakłada, że to nowe świadczenie w wysokości do 2150 zł miesięcznie, na zapewnienie opieki nad bliskimi po 75. roku życia, będzie odbywało się na poziomie gminy. Ustawodawca uznał bowiem, że gmina jest jednostką będącą najbliżej swoich mieszkańców, której będzie najłatwiej zorganizować system realizacji usług w ramach bonu senioralnego, który będzie dostosowany do potrzeb mieszkańców. Przepisy, które mają wejść w życie od 1 stycznia 2026 roku, zakładają możliwość realizacji usług przez gminę samodzielnie lub poprzez zlecenie ich realizacji m.in. podmiotom ekonomii społecznej, które prowadzą działalność w obszarze społecznym.

Warunki ubiegania się o bon senioralny. Wniosek o przyznanie świadczenia i wniosek o czasowe zwiększenie jego wartości

Przyznanie bonu senioralnego oraz określenie jego wartości następuje na wniosek osoby uprawnionej, składany do gminy właściwej ze względu na  miejsce zamieszkania seniora. Ustawa określa jakie dane zawiera wniosek o przyznanie bonu senioralnego zarówno w odniesieniu do osoby składającej wniosek, jak i seniora. Ponadto do wniosku o przyznanie bonu senioralnego należy dołączyć:

1. zaświadczenie o przychodach osoby, która pozostaje w zatrudnieniu lub świadczy usługi na  podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, lub innej umowy 
   o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, obejmujące przeciętny przychód z 3 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o przyznanie bonu senioralnego;
2. oświadczenie o przychodach osoby, która prowadzi działalność gospodarczą, obejmujące przeciętny przychód z 3 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o przyznanie bonu senioralnego;
3. w przypadku osoby, która osiąga przychód z działalności rolniczej, z działów specjalnych produkcji rolnej lub jest pomocnikiem rolnika, wydane przez gminę zaświadczenie o  dochodach z gospodarstwa rolnego;
4. kopie deklaracji podatkowych złożonych przez seniora oraz osobę składającą wniosek, za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie bonu senioralnego;
5. kopię decyzji  właściwego organu w sprawie przyznania renty lub emerytury, 
   z uwzględnieniem wartości dodatku pielęgnacyjnego, seniorowi, z miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o przyznanie bonu senioralnego; 
6. pisemną zgodę seniora na złożenie wniosku o przyznanie bonu senioralnego przez osobę uprawnioną;
7. w przypadku osoby, która podjęła zatrudnienie lub rozpoczęła świadczenie usług lub prowadzenie działalności i nie osiągnęła jeszcze przychodu z tego tytułu albo osiąga przychód w okresie krótszym niż 3 miesiące, zaświadczenie lub oświadczenie o podjęciu zatrudnienia lub rozpoczęciu świadczenia usług lub prowadzeniu działalności i o przewidywanej wysokości przychodu, w przypadku kiedy nie osiągnęła jeszcze przychodu z tego tytułu albo osiąga przychód w okresie krótszym niż 3 miesiące.

Wniosek o przyznanie bonu senioralnego lub wniosek o czasowe zwiększenie wartości bonu senioralnego składane są papierowo lub drogą elektroniczną. Wniosek, który jest składany w postaci elektronicznej opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Załączniki do wniosku o przyznanie bonu senioralnego lub wniosku o czasowe zwiększenie wartości bonu senioralnego składanego w postaci elektronicznej mogą stanowić elektroniczną kopię dokumentu. W przypadku wniosku o czasowe zwiększenie wartości bonu senioralnego konieczne jest uzasadnienie potrzeby czasowego zwiększenia jego wartości.

Kto jest osobą uprawnioną do pozyskania usług świadczonych w ramach bonu senioralnego?

Wskażmy, że osobą uprawnioną do pozyskania usług świadczonych w ramach bonu senioralnego na rzecz osoby w wieku 75 lat lub więcej będzie jej zstępny. Zstępny jest osobą, na której zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny oraz:

1. pozostającą w zatrudnieniu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 43 ustawy z dnia  20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tj. wykonującą pracę na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą lub 
2. prowadzącą działalność gospodarczą, która jest zorganizowaną działalnością zarobkową, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, lub
3. świadczącą usługi na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub 
4. osiągającą przychód z działalności rolniczej, z działów specjalnych produkcji rolnej lub ze świadczenia pomocy rolnikowi (pomocnik rolnika), w rozumieniu  ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Gmina ustali prawo do bonu senioralnego w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia złożenia wniosku

Ustalenie przez gminę wartości i zakresu usług wsparcia następuje w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia złożenia wniosku o przyznanie bonu senioralnego oraz w terminie 5 dni od dnia złożenia wniosku o czasowe zwiększenie wartości bonu senioralnego. Weryfikacja złożonego wniosku o przyznanie bonu senioralnego lub wniosku o czasowe zwiększenie wartości bonu senioralnego przeprowadzana jest indywidualnie dla każdego seniora, odbywa się pod adresem jego miejsca zamieszkania i może uczestniczyć w niej osoba, która złożyła wniosek.

Decyzja o przyznaniu bonu senioralnego oraz decyzja o czasowym zwiększeniu wartości bonu senioralnego nie wymagają uzasadnienia. W przypadku otrzymania tego rodzaju decyzji osoba uprawniona może złożyć pisemny wniosek o ich uzasadnienie w terminie 14 dni od dnia ich doręczenia, natomiast wójt, burmistrz lub prezydent miasta wydaje uzasadnienie w terminie 30 dni od dnia złożenia takiego wniosku. Z kolei w sprawach odmowy przyznania bonu senioralnego i odmowy czasowego zwiększenia wartości bonu senioralnego gmina wydaje decyzję z uzasadnieniem.

Gmina wyda decyzję o przyznaniu bonu senioralnego na 12 miesięcy

Decyzja o przyznaniu bonu senioralnego jest wydawana na 12 miesięcy. Decyzja o przyznaniu bonu senioralnego oraz decyzja o czasowym zwiększeniu wartości bonu senioralnego określa m.in. wynik punktowy oceny poziomu niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego, liczbę godzin usług wsparcia realizowanych w ramach bonu senioralnego, wartość bonu senioralnego, zakres usług wsparcia realizowanych w jego ramach oraz termin rozpoczęcia i zakończenia realizacji bonu senioralnego lub czasowego zwiększenia wartości bonu senioralnego.

Osoba uprawniona może złożyć kolejny wniosek o przyznanie bonu senioralnego najwcześniej na 2 miesiące przed upływem okresu na jaki została wydana decyzja o przyznaniu bonu senioralnego. Rozwiązanie to ma zapewnić ciągłość realizacji bonu senioralnego, a  jednocześnie ma na celu coroczne monitorowanie niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego seniora.

Gmina może zmienić lub uchylić decyzję o przyznaniu bonu senioralnego, jeżeli:

1. po ustaleniu bonu senioralnego zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawnione nowe okoliczności mające wpływ na przyznanie bonu senioralnego lub jego wysokość;
2. bon senioralny został ustalony na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w  innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę uprawnionej lub seniora. W tej sytuacji osoba uprawniona jest obowiązana do zwrotu równowartości zrealizowanego bonu senioralnego na rzecz seniora.

Gmina samodzielnie zrealizuje bon senioralny lub zleci jego realizację

Nowe regulacje przewidują, że gmina będzie realizowała bon senioralny jako obligatoryjne zadanie własne. Przy czym gmina może samodzielnie realizować bon senioralny lub zlecić realizację tego zadania:

1. ośrodkowi pomocy społecznej lub innym jednostkom organizacyjnym, o których mowa w art. 111 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;
2. centrum usług społecznych, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o  realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych;
3. domom pomocy społecznej;
4. ośrodkom wsparcia;
5. organizacjom pozarządowym, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003  r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z wyjątkiem partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskich fundacji politycznych;
6. podmiotom, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. 
   o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
7. innym podmiotom posiadającym status przedsiębiorstwa społecznego, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej;
8. podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą.

Wykaz podmiotów, którym gmina zleciła realizację bonu senioralnego poprowadzi wojewoda. Ustawa reguluje jakie dane zawiera wykaz oraz sposób dokonywania zgłoszeń do wykazu oraz aktualizacji danych. Wykaz udostępnia się w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie podmiotowej danego urzędu wojewódzkiego. Zobacz również: Bon senioralny - dla kogo i od kiedy? Co z dodatkiem pielęgnacyjnym?

Przychód zstępnego uprawniający do ubiegania się o przyznanie bonu senioralnego

Projekt ustawy zakłada, że przychód zstępnego uprawniający do ubiegania się o przyznanie bonu senioralnego nie może przekraczać wysokości:

1. dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę dla gospodarstwa jednoosobowego lub
2. trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę dla gospodarstwa wieloosobowego (bez względu na liczbę osób w rodzinie).

W przypadku gospodarstwa jednoosobowego przychód nie może być niższy niż wysokość wynagrodzenia minimalnego za pracę.
Przychód gospodarstwa domowego będzie określany na podstawie: 

• zaświadczenia (w przypadku osób pracujących lub świadczących usługi na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej umów do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) lub oświadczenia (w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą) o przychodach zstępnego obejmującego przeciętny przychód z 3 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku;
• zaświadczenia wydanego przez gminę o dochodach z gospodarstwa rolnego w przypadku rolników;
• kopii deklaracji podatkowej, za rok poprzedzający rok złożenia wniosku.

W przypadku rolników, dochód ustalany będzie jako iloczyn powierzchni gruntów w hektarach przeliczeniowych i przeciętnego dochodu z 1 hektara przeliczeniowego ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1176).

Próg przychodów seniora, na rzecz którego przyznawane będzie świadczenie dla seniora

Ponadto w nowych przepisach przewiduje się wprowadzenie progu związanego z przychodami osoby w wieku 75 lat lub więcej, na rzecz której przyznawany będzie bon senioralny. Zakłada się, że przychód ten nie będzie mógł być wyższy niż:

• 3 500,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2026 r.;
• 4 000,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2027 r.;
• 4 500,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2028 r.;
• 5 000,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2029 r i kolejnych latach obowiązywania ustawy.

Przychód osoby w wieku 75 lat lub więcej, na rzecz której przyznany zostanie bon senioralny, będzie określany na podstawie decyzji właściwego organu w sprawie przyznania renty lub emerytury zawierającej wysokość tego świadczenia (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku. Do wniosku dołączana będzie także kopia deklaracji podatkowej za poprzedni rok.