Dziennik Ustaw - rok 1997 nr 96 poz. 593

2. Osoby, o których mowa w ust. 1, realizują zadania służby medycyny pracy w ramach zatrudnienia w zakładach opieki zdrowotnej, o których mowa w ust. 3 pkt 1 lit. a) i b) oraz pkt 2, lub mogą je realizować poza tymi zakładami, w ramach praktyki indywidualnej.

3. Jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są:

1) jednostki podstawowe:

a) publiczne zakłady opieki zdrowotnej tworzone i utrzymywane w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,

b) zakłady opieki zdrowotnej tworzone i utrzymywane przez pracodawców i inne podmioty, jeżeli profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracującymi jest ich zadaniem statutowym,

c) lekarze praktykujący indywidualnie

— zwane dalej „podstawowymi jednostkami służby medycyny pracy”,

2) wojewódzkie ośrodki medycyny pracy.

1) profilaktycznej opiece zdrowotnej — należy przez to rozumieć ogół działań zapobiegających powstawaniu i szerzeniu się niekorzystnych skutków zdrowotnych, które w sposób bezpośredni lub pośredni mają związek z warunkami albo charakterem pracy,

2) pracującym — należy przez to rozumieć osoby wymienione w art. 5 ust. 1 i 3,

3) pracodawcy — należy przez to rozumieć jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną — jeżeli podmioty te zatrudniają pracowników — lub będący odpowiednikiem pracodawcy podmiot stosunku służbowego,

4) ryzyku zawodowym — należy przez to rozumieć możliwość wystąpienia niepożądanych, związanych z wykonywaną pracą zdarzeń powodujących straty, w szczególności niekorzystnych skutków zdrowotnych będących wynikiem zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub związanych ze sposobem wykonywania pracy,

5) ustawie o zakładach opieki zdrowotnej — należy przez to rozumieć ustawę z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z 1992 r. Nr 63, poz. 315, z 1994 r. Nr 121, poz. 591, z 1995 r. Nr 138, poz. 682 i z 1996 r. Nr 24, poz. 110).

1) pracowników,

2) osób pozostających w stosunku służbowym,

3) osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą,

4) kandydatów do szkół ponadpodstawowych lub wyższych, uczniów tych szkół oraz studentów, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia,

5) uczestników studiów doktoranckich, którzy w trakcie studiów są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia,

6) osób świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, przebywania w aresztach śledczych lub wykonujących pracę w ramach kary ograniczenia wolności.

2. [3] Obowiązek objęcia profilaktyczną opieką zdrowotną spoczywa na:

1) pracodawcach — w odniesieniu do osób wymienionych w ust. 1 pkt 1—3,

2) szkole lub szkole wyższej — w odniesieniu do osób wymienionych w ust. 1 pkt 4,

3) jednostce uprawnionej do prowadzenia studiów doktoranckich — w odniesieniu do osób wymienionych w ust. 1 pkt 5,

4) podmiocie zatrudniającym — w odniesieniu do osób wymienionych w ust. 1 pkt 6.

3. [4] Profilaktyczną opieką zdrowotną służby medycyny pracy obejmuje się, na ich wniosek:

1) osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek i osoby z nimi współpracujące,

2) osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, z wyjątkiem osób wymienionych w ust. 1 pkt 3,

3) rolników indywidualnych i pracujących z nimi domowników oraz członków spółdzielni produkcji rolnej,

4) byłych pracowników oraz osoby, które wykonywały pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osoby, które pozostawały w stosunku służbowym.

1) ograniczania szkodliwego wpływu pracy na zdrowie, w szczególności przez:

a) rozpoznawanie i ocenę czynników występujących w środowisku pracy oraz sposobów wykonywania pracy, mogących mieć ujemny wpływ na zdrowie,

b) rozpoznawanie i ocenę ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem,

c) udzielanie pracodawcom i pracującym porad w zakresie organizacji pracy, ergonomii, fizjologii i psychologii pracy,

2) sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w szczególności przez:

a) wykonywanie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych przewidzianych w Kodeksie pracy,

b) orzecznictwo lekarskie do celów przewidzianych w Kodeksie pracy i w przepisach wydanych na jego podstawie,

c) ocenę możliwości wykonywania pracy lub pobierania nauki uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu pracy lub nauki,

d) prowadzenie działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i leczniczej w zakresie patologii zawodowej,

e) prowadzenie czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub inne choroby związane z wykonywaną pracą,

f) wykonywanie szczepień ochronnych, niezbędnych w związku z wykonywaną pracą,

g) monitorowanie stanu zdrowia osób pracujących zaliczanych do grup szczególnego ryzyka, a zwłaszcza osób wykonujących pracę w warunkach przekroczenia normatywów higienicznych, młodocianych, niepełnosprawnych oraz kobiet w wieku rozrodczym i ciężarnych,

h) wykonywanie badań umożliwiających wczesną diagnostykę chorób zawodowych i innych chorób związanych z wykonywaną pracą,

3) prowadzenia ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej, uzasadnionej stwierdzoną patologią zawodową,

4) organizowania i udzielania pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach, które wystąpiły w miejscu pracy, służby lub pobierania nauki,

5) inicjowania i realizowania promocji zdrowia, a zwłaszcza profilaktycznych programów prozdrowotnych, wynikających z oceny stanu zdrowia pracujących,

6) inicjowania działań pracodawców na rzecz ochrony zdrowia pracowników i udzielania pomocy w ich realizacji, a w szczególności w zakresie:

a) informowania pracowników o zasadach zmniejszania ryzyka zawodowego,

b) wdrażania zasad profilaktyki zdrowotnej u pracowników należących do grup szczególnego ryzyka,

c) tworzenia warunków do prowadzenia rehabilitacji zawodowej,

d) wdrażania programów promocji zdrowia,

e) organizowania pierwszej pomocy przedmedycznej,

7) prowadzenia analiz stanu zdrowia pracowników, a zwłaszcza występowania chorób zawodowych i ich przyczyn oraz przyczyn wypadków przy pracy,

8) gromadzenia, przechowywania i przetwarzania informacji o narażeniu zawodowym, ryzyku zawodowym i stanie zdrowia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną.

2. W stosunku do osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy służba medycyny pracy wykonuje zadania określone w ust. 1 pkt 2—4 i 6—8.

3. W stosunku do osób wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 4 i 5 służba medycyny pracy wykonuje zadania określone w ust. 1 pkt 2 lit. c) oraz — odpowiednio — w pkt 3—8.

4. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres, w jakim służba medycyny pracy wykonuje zadania wobec osób wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 6.

5. [6] Minister Zdrowia i Opieki Społecznej, w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i tryb badań lekarskich osób wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz sposób dokumentowania tych badań.

6. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, zakres i tryb sprawowania przez służbę medycyny pracy profilaktycznej opieki zdrowotnej w stosunku do osób wymienionych w art. 5 ust. 3, objętych tą opieką na ich wniosek.

1) pracodawcami i ich organizacjami,

2) pracownikami i ich przedstawicielami, a zwłaszcza ze związkami zawodowymi,

3) lekarzami udzielającymi pracującym świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej,

4) Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i Pełnomocnikiem do Spraw Osób Niepełnosprawnych,

5)  [7] Państwową Inspekcją Pracy, Państwową Inspekcją Sanitarną oraz innymi organami nadzoru i kontroli warunków pracy,

6) jednostkami badawczo—rozwojowymi, szkołami wyższymi oraz innymi organizacjami i instytucjami, których działalność służy ochronie zdrowia pracujących.

2. Współdziałanie z pracodawcami i ich organizacjami oraz z pracownikami i ich przedstawicielami polega w szczególności na:

1) bieżącej, wzajemnej wymianie informacji o zagrożeniach zdrowia występujących na stanowiskach pracy i przedstawianiu wniosków zmierzających do ich ograniczenia lub likwidacji,

2) uczestniczeniu w inicjatywach prozdrowotnych na rzecz pracujących, zwłaszcza dotyczących realizacji programów promocji zdrowia,

3) dokonywaniu wyboru form opieki zdrowotnej i programów ich wdrażania, odpowiednich do rodzaju zakładu pracy i występujących w nim zagrożeń zawodowych.

3. Współdziałanie z lekarzami, o których mowa w ust. 1 pkt 3, polega w szczególności na wymianie informacji o stanie zdrowia pracujących objętych ich opieką, zwłaszcza o stanach chorobowych mogących mieć związek z zagrożeniami zawodowymi lub sposobem wykonywania pracy.

4. Współdziałanie z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Pełnomocnikiem do Spraw Osób Niepełnosprawnych polega w szczególności na wykonywaniu przez służbę medycyny pracy, na ich zlecenie, specjalistycznych badań i konsultacji lekarskich dla organów orzecznictwa w sprawach niezdolności do pracy, warunkujących prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego i ubezpieczenia społecznego rolników, oraz orzecznictwa, o którym mowa w przepisach o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.

5. W ramach współdziałania z Państwową Inspekcją Pracy, Państwową Inspekcją Sanitarną oraz innymi organami nadzoru i kontroli warunków pracy:

1) jednostki służby medycyny pracy informują właściwą inspekcję lub inny organ o zagrożeniach dla zdrowia stwierdzonych w miejscu wykonywania pracy i o przypadkach naruszania przez pracodawcę obowiązków w zakresie ochrony zdrowia pracowników, wynikających z Kodeksu pracy, niniejszej ustawy i przepisów wydanych na ich podstawie,

2) właściwe inspekcje i inne organy informują odpowiednie jednostki służby medycyny pracy o wynikach kontroli pracodawców w sprawach mających wpływ na ochronę zdrowia pracowników.

6. Współdziałanie z jednostkami badawczo—rozwojowymi, szkołami wyższymi oraz innymi organizacjami i instytucjami, których działalność służy ochronie zdrowia pracujących, obejmuje w szczególności, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, udział w pracach naukowo—badawczych, zjazdach i sympozjach naukowych, przekazywanie informacji naukowych, udział w szkoleniu podyplomowym, w konsultacjach przy formułowaniu programów nauczania i doskonalenia zawodowego.

2. Dodatkowe wymagania kwalifikacyjne, o których mowa w ust. 1, obowiązują również lekarzy wykonujących zadania służby medycyny pracy określone w art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. c).

3. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej, w drodze rozporządzenia, ustali specjalizacje lekarskie niezbędne do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych.

4. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej może określić, w drodze rozporządzenia, zadania służby medycyny pracy, których wykonywanie przez osoby nie będące lekarzami wymaga posiadania dodatkowych kwalifikacji, rodzaj i tryb uzyskiwania tych kwalifikacji oraz rodzaje dokumentów potwierdzających ich posiadanie.

2. Zgłoszenia dokonuje podstawowa jednostka służby medycyny pracy lub pielęgniarka, w przypadku wykonywania zadań służby medycyny pracy w ramach praktyki indywidualnej.

3. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, informacje, które powinno zawierać zgłoszenie podjęcia lub zakończenia działalności lekarza lub pielęgniarki wykonujących zadania z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, i tryb przekazywania tych zgłoszeń.

2. Obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej obejmuje również pielęgniarkę wykonującą zadania służby medycyny pracy w ramach praktyki indywidualnej.

3. Dane zawarte w dokumentacji medycznej są objęte tajemnicą zawodową i służbową. Dane te mogą być udostępniane wyłącznie podmiotom określonym w art. 19 oraz podmiotom określonym w odrębnych przepisach.

4. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej, po zasięgnięciu — odpowiednio — opinii Naczelnej Rady Lekarskiej oraz Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje dokumentacji medycznej, o której mowa w ust. 1 i 2, oraz sposób jej prowadzenia i przechowywania.

2. Umowa powinna określać w szczególności:

1) strony umowy oraz osoby objęte świadczeniami z tytułu umowy,

2) zakres opieki zdrowotnej, który w odniesieniu do pracowników powinien obejmować co najmniej te rodzaje świadczeń, do których zapewnienia zleceniodawca jest obowiązany na podstawie Kodeksu pracy, niniejszej ustawy i przepisów wydanych na ich podstawie,

3) warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych, a w szczególności: sposób rejestracji osób objętych umową, organizację udzielania świadczeń, tryb przekazywania zaświadczeń lekarskich o zdolności do pracy bądź nauki oraz sposób podania tych informacji do wiadomości zainteresowanych,

4) sposób kontrolowania przez zleceniodawcę wykonywania postanowień umowy,

5) obowiązki zleceniodawcy wobec zleceniobiorcy dotyczące:

a) przekazywania informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników,

b) zapewnienia udziału w komisji bezpieczeństwa i higieny pracy działającej na terenie zakładu pracy,

c) zapewnienia możliwości przeglądu stanowisk pracy w celu dokonania oceny warunków pracy,

d) udostępniania dokumentacji wyników kontroli warunków pracy, w części odnoszącej się do ochrony zdrowia,

6) wysokość należności, sposób jej ustalania, terminy płatności oraz tryb rozliczeń finansowych,

7) dopuszczalność zlecania osobom trzecim przez zleceniobiorcę niektórych obowiązków wynikających z umowy, zgodnie z art. 14,

8) okres, na który została zawarta umowa, z tym że okres ten nie może być krótszy niż rok,

9) sposób rozwiązywania umowy za wypowiedzeniem i przypadki stanowiące podstawę rozwiązywania umowy ze skutkiem natychmiastowym,

10) tryb rozstrzygania sporów związanych z realizacją i rozliczeniem finansowym umowy, zwłaszcza w przypadku uchybień stwierdzonych w trybie określonym w art. 18 ust. 2 pkt 2.

3. Realizacja zadań służby medycyny pracy, określonych w trybie art. 9 ust. 4, przez pielęgniarkę praktykującą indywidualnie następuje na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio.

2. Koszty zleceń, o których mowa w ust. 1, obciążają podstawową jednostkę służby medycyny pracy.

2. Kierownikiem wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy jest lekarz specjalista w dziedzinie medycyny pracy lub medycyny przemysłowej.

1) udzielanie konsultacji podstawowym jednostkom służby medycyny pracy,

2) wykonywanie kontroli podstawowych jednostek służby medycyny pracy i osób realizujących zadania tej służby poza zakładami opieki zdrowotnej, w zakresie i w sposób określony w ustawie,

3) prowadzenie podyplomowego kształcenia z zakresu medycyny pracy, z wyjątkiem tych form, które z mocy odrębnych przepisów są zastrzeżone do kompetencji innych jednostek,

4) prowadzenie działalności diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie chorób zawodowych,

5) rozpatrywanie odwołań od orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy,

6) programowanie działań z zakresu promocji zdrowia i udzielanie pomocy w realizacji tych działań,

7) udzielanie konsultacji i opiniowanie spraw dotyczących organizacji i funkcjonowania opieki zdrowotnej nad pracującymi oraz innych spraw związanych z ochroną zdrowia pracujących,

8) prowadzenie rejestrów zgłoszeń, o których mowa w art. 10,

9) udzielanie świadczeń zdrowotnych uzupełniających świadczenia związane z działalnością podstawowych jednostek służby medycyny pracy, w tym również na zasadach określonych w art. 12 i 14.

2. Wojewódzki ośrodek medycyny pracy może, po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwej jednostki badawczo—rozwojowej w dziedzinie medycyny pracy, udzielać świadczeń zdrowotnych w zakresie chorób zawodowych w przypadkach wymagających obserwacji szpitalnej.

2. Na podstawie przeprowadzonej kontroli kierownik wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy:

1) kieruje do podstawowej jednostki służby medycyny pracy wystąpienie pokontrolne, w którym wskazuje źródła i przyczyny nieprawidłowości oraz przedstawia wnioski dotyczące usunięcia nieprawidłowości, a także określa termin powiadomienia o wykonaniu zaleceń zawartych we wnioskach lub o przyczynach ich niewypełnienia,

2) w razie stwierdzenia istotnych uchybień dotyczących trybu, zakresu i jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych kieruje do zleceniodawcy wniosek o zastosowanie wobec zleceniobiorcy rygorów przewidzianych w umowie, a do właściwego terytorialnie okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej okręgowej izby lekarskiej lub okręgowej izby pielęgniarek i położnych — wniosek o wszczęcie postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej.

1) niezbędnych informacji i udostępnienia dokumentacji, z tym że dokumentacja medyczna może być udostępniona tylko osobom wykonującym odpowiedni zawód medyczny,

2) dostępu do stanowisk pracy w celu zweryfikowania ich oceny dokonanej przez jednostkę podstawową lub podmiot kontrolowany.

2. Przepisy art. 18 i 19 nie naruszają przepisów o kontroli zakładów opieki zdrowotnej oraz przepisów o wykonywaniu zawodu lekarza lub przepisów o wykonywaniu zawodu pielęgniarki i położnej.

1) zadania służby medycyny pracy, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. d)—f) oraz pkt 3 i 4,

2) zadania służby medycyny pracy, wykonywane zgodnie z art. 6 ust. 3,

3) profilaktyczną opiekę zdrowotną sprawowaną w odniesieniu do osób świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, przebywania w aresztach śledczych lub wykonujących pracę w ramach kary ograniczenia wolności, jeżeli obowiązek objęcia opieką profilaktyczną nie spoczywa na pracodawcy.

2. Ze środków budżetu województw finansuje się:

1) działalność wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,

2) działalność profilaktyczną wynikającą z programów prozdrowotnych dotyczących zapobiegania i zwalczania określonych chorób oraz programów promocji zdrowia ustalanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia lub samorządy województw,

3) okresowe badania lekarskie realizowane w trybie art. 229 § 5 Kodeksu pracy w przypadku, kiedy podmiot, który zatrudniał pracownika, uległ likwidacji.

1) ponoszą koszty przeprowadzanych badań wstępnych, okresowych i kontrolnych oraz profilaktycznej opieki zdrowotnej niezbędnej ze względu na warunki pracy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy oraz przepisach wydanych na jego podstawie,

2) finansują wybrane przez siebie świadczenia zdrowotne z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej, należące do zadań służby medycyny pracy określonych w art. 6 ust. 1.

1) osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek i osoby z nimi współpracujące,

2) rolnicy indywidualni i pracujący z nimi domownicy oraz członkowie spółdzielni produkcji rolnej, z wyjątkiem orzecznictwa dotyczącego rolniczych chorób zawodowych, którego finansowanie następuje na zasadach określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników,

3) byli pracownicy oraz osoby, które wykonywały pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, lub osoby, które pozostawały w stosunku służbowym, o ile w odrębnych przepisach nie wskazano innego sposobu finansowania.

2. Jeżeli na obszarze województwa nie utworzono wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy, wojewoda utworzy taki ośrodek lub zawrze porozumienie w sprawie utworzenia międzywojewódzkiego ośrodka medycyny pracy, zgodnie z art. 16, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

3. Kierownicy wojewódzkich ośrodków medycyny pracy prowadzących działalność w dniu wejścia w życie ustawy, nie spełniający warunku określonego w art. 15 ust. 2, mogą pełnić tę funkcję do zakończenia okresu, na jaki zostali powołani, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od dnia wejścia w życie ustawy.

2. W razie braku wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy, zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, powinno zostać dokonane w terminie 2 miesięcy od dnia utworzenia wojewódzkiego lub międzywojewódzkiego ośrodka.

2. Ministrowie, o których mowa w ust. 1, a w stosunku do jednostek tworzonych i utrzymywanych przez „Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna” — minister właściwy do spraw transportu, w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej, każdy w zakresie swojego działania, określą, w drodze rozporządzenia:

1) szczegółowe zasady tworzenia i organizacji służb wykonujących zadania odpowiednie do zadań służby medycyny pracy,

2) kwalifikacje zawodowe pracowników realizujących te zadania,

3) szczegółowe zasady kontroli tych służb.