Zasiedzenie nieruchomości

Zasiedzenie pozwala na nabycie własności nieruchomości przez osobę, która nią włada jak właściciel przez długi czas, mimo że formalnie nim nie jest. Może to być sposób na uregulowanie wieloletnich stanów faktycznych, istnieją jasne sytuacje, w których zasiedzenie jest wykluczone. Kiedy nie można nabyć nieruchomości przez zasiedzenie i jakie przeszkody stoją na drodze do stania się jej prawnym właścicielem?

Sąd Najwyższy uznał, że byli właściciele nieruchomości lub innej rzeczy, pozbawieni własności przez zasiedzenie przez innych, mogą domagać się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z niej w okresie przed datą pozbawienia ich własności. To precedensowe rozstrzygnięcie SN z 3 kwietnia 2024 r., bowiem do tej pory tacy właściciele nie mieli prawa do żadnych roszczeń.

Służebność przesyłu – pogląd do tej pory dominujący. Wręcz zasadą do tej pory było, że służebność przesyłu w zakresie zasiedzenia i wymaganej liczby lat liczona była zgodnie z regułą, że do okresu posiadania niezbędnego do zasiedzenia służebności przesyłu, czyli na podstawie regulacji, która została wprowadzona do ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny z dniem 3 sierpnia 2008 r., dolicza się okres posiadania służebności gruntowej o treści analogicznej jak służebność przesyłu. 

Zasiedzenie mieszkania (lokalu mieszkalnego) teoretycznie jest możliwe. W przypadku mieszkań, obowiązują identyczne terminy zasiedzenia, jak te dotyczące nieruchomości gruntowych. Główną przeszkodą, która utrudnia zasiedzenie mieszkania jest opór jego właściciela. Nieruchomości gruntowych częściej dotyczą sytuacje, w których właściciel jest nieświadomy lub bierny. Pojawiają się wątpliwości, czy można zasiedzieć spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania. Orzecznictwo nie jest tutaj do końca jednolite.

Zgodnie z art. 172 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego, posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa jej własność po 20 latach pozostawania nieprzerwanie posiadaczem samoistnym, z wyjątkiem sytuacji, w których uzyskał on posiadanie w złej wierze – w takim przypadku obowiązuje 30-letni okres zasiedzenia. Czy zasiedzenie nieruchomości prowadzi do wystąpienia obowiązku podatkowego w PIT i CIT?

Sąd Okręgowy w Tarnowie wyrokiem z dnia 24 stycznia 2019 r. w sprawie o sygnaturze I Ca 423/18 podtrzymał orzeczenie Sądu Rejonowego w Bochni uznając, iż Skarb Państwa nabył własność zamku w Wiśniczu przez zasiedzenie. Skarb Państwa od lat toczył o zamek spór ze Zjednoczeniem Rodowym Książąt Lubomirskich („Zjednoczenie”). I choć Zjednoczenie zapowiada chęć złożenia skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego, to wyrok sądu drugiej instancji jest prawomocny, a rozstrzygnięcie potwierdza, iż władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa, uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego jak najbardziej może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia.

Samoistny posiadacz nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste może nabyć jej własność przez zasiedzenie. Konsekwencją tego jest to, że ustanowione na takim gruncie prawo użytkowania wieczystego wygasa.