Obowiązkowa zmiana w piecach gazowych. Unia Europejska podjęła już decyzję

• Koniec dotacji do kotłów gazowych. Bruksela stawia granicę dla paliw kopalnych
• Co właściwie zmienia się w dyrektywie EPBD?
• Od 2030 roku – tylko ogrzewanie z OZE lub w hybrydzie
• Czy gaz odnawialny uratuje piece?
• Budynki zeroemisyjne – co to właściwie znaczy? UE wyjaśnia
• Polska na tle Europy – gdzie jesteśmy dziś?
• Co to oznacza dla przeciętnego właściciela domu?
• 2040 – graniczny rok dla kotłów na paliwa kopalne
• Przyszłość ogrzewania – nieunikniona transformacja

W ciągu najbliższych lat ogrzewanie domów w całej Unii Europejskiej czeka prawdziwa rewolucja. Choć Komisja Europejska zapewnia, że nikt nie będzie zmuszany do natychmiastowej wymiany pieca, kierunek zmian jest wyraźny: przyszłość należy do źródeł odnawialnych i systemów hybrydowych. Nowe wytyczne do dyrektywy EPBD (Energy Performance of Buildings Directive) jasno precyzują, co dalej z kotłami gazowymi, na jakich zasadach będą działały po 2030 roku i dlaczego dotacje dla pieców na paliwa kopalne znikają.

Koniec dotacji do kotłów gazowych. Bruksela stawia granicę dla paliw kopalnych

Kraje członkowskie Unii Europejskiej nie będą mogły już finansować instalacji samodzielnych kotłów opalanych paliwami kopalnymi – niezależnie od tego, czy chodzi o gaz ziemny, olej opałowy czy węgiel. „Wytyczne (C/2024/7161) wyjaśniają wymóg wynikający z art. 17 ust. 15, aby najpóźniej od 1 stycznia 2025 r. zaprzestać udzielania wszelkich zachęt finansowych na instalację nowych kotłów wolnostojących zasilanych paliwami kopalnymi” - czytamy w wyjaśnieniach zamieszczonych na stronie Komisji Europejskiej. Oznacza to koniec wszelkich form wsparcia publicznego: dotacji, ulg podatkowych, dopłat do kredytów czy programów typu „Czyste Powietrze”, jeśli dotyczą one tradycyjnych, niezintegrowanych kotłów gazowych.

Ta zmiana nie wprowadza jednak zakazu używania istniejących urządzeń. Jeżeli Twój kocioł działa sprawnie, nikt nie nakaże jego demontażu. Również w przypadku awarii czy potrzeby wymiany na podobny model wciąż będzie to możliwe – przynajmniej dopóki budynek nie przejdzie tzw. głębokiej termomodernizacji. To oznacza, że miliony gospodarstw domowych w Polsce i całej Europie mogą odetchnąć – przynajmniej na kilka lat.

Co właściwie zmienia się w dyrektywie EPBD?

Nowa wersja dyrektywy EPBD (UE/2024/1275) to jedno z kluczowych narzędzi unijnej polityki klimatycznej. Jej celem jest stopniowe odchodzenie od paliw kopalnych w sektorze budownictwa – obszarze, który odpowiada za blisko 40 procent całkowitego zużycia energii w Unii Europejskiej i za jedną trzecią emisji gazów cieplarnianych.

W praktyce nowe przepisy mają doprowadzić do sytuacji, w której w 2040 roku w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej nie będą już używane żadne kotły zasilane paliwami kopalnymi. Ale zamiast radykalnego zakazu, Bruksela wprowadza strategię krok po kroku: najpierw koniec dotacji w 2025 roku, potem ograniczenia przy modernizacjach po 2030 roku, aż wreszcie całkowite wycofanie w horyzoncie 2040 r.

Wytyczne Komisji Europejskiej podkreślają przy tym, że o tym, czy urządzenie jest traktowane jako kocioł „kopalny”, decyduje rodzaj paliwa, a nie sama technologia. To istotna różnica, bo oznacza, że gazowy piec zasilany np. biometanem albo zielonym wodorem wciąż będzie mógł być uznawany za urządzenie odnawialne i zgodne z unijnymi normami.

Od 2030 roku – tylko ogrzewanie z OZE lub w hybrydzie

Prawdziwy przełom nastąpi w 2030 roku. Zgodnie bowiem z artykułem 7 dyrektywy: „Państwa członkowskie zapewniają, aby nowe budynki były budynkami bezemisyjnymi zgodnie z art. 11:
a) od dnia 1 stycznia 2028 r. – w przypadku nowych budynków będących własnością instytucji publicznych; oraz
b) od dnia 1 stycznia 2030 r. – w przypadku wszystkich nowych budynków”. A zatem wszystkie nowe budynki w UE będą musiały być zeroemisyjne – czyli takie, które nie generują emisji CO₂ wynikających z używania paliw kopalnych na miejscu. Oznacza to, że w nowo powstających domach wciąż będzie można instalować kotły gazowe, ale tylko w systemach łączonych z odnawialnymi źródłami energii.

Najczęściej będzie to połączenie z pompą ciepła, panelami fotowoltaicznymi lub kolektorami słonecznymi. Takie rozwiązania już dziś są coraz popularniejsze – dają nie tylko oszczędności, ale także bezpieczeństwo na wypadek wzrostu cen paliw kopalnych.

W przypadku istniejących budynków, po 2030 roku nadal będzie można naprawiać i wymieniać dotychczasowe urządzenia grzewcze, o ile nie doszło do pełnej modernizacji energetycznej budynku. Właśnie ten element ma kluczowe znaczenie – po głębokiej termomodernizacji (czyli z wymianą okien, izolacją ścian i dachu, modernizacją instalacji) nie będzie już można montować tradycyjnych kotłów gazowych bez udziału OZE.

Czy gaz odnawialny uratuje piece?

Dla branży gazowej decyzje Brukseli nie oznaczają końca świata. Wręcz przeciwnie – otwierają drzwi do nowych inwestycji w tzw. zielone paliwa gazowe, takie jak biometan czy wodór. Komisja Europejska jednoznacznie stwierdziła bowiem, że kotły zasilane paliwami odnawialnymi nie będą objęte żadnymi ograniczeniami nawet po 2030 roku. Oznacza to, że jeśli technologia i infrastruktura pozwolą, kotły gazowe będą mogły nadal działać – tyle że z innym paliwem.

Biometan już dziś jest wytwarzany w coraz większej liczbie biogazowni w Polsce, a wodór uznawany jest za paliwo przyszłości, które w dłuższej perspektywie może całkowicie zastąpić gaz ziemny. Problemem pozostaje jednak skala – sieć przesyłowa i dystrybucyjna musi zostać dostosowana do nowych mieszanek gazowych, a sam proces transformacji wymaga ogromnych nakładów finansowych i czasu.

Budynki zeroemisyjne – co to właściwie znaczy? UE wyjaśnia

Pojęcie „budynek zeroemisyjny” (ZEB – Zero Emission Building) jest jednym z najczęściej przywoływanych w unijnych dokumentach, ale też jednym z najbardziej niejednoznacznych. W definicji zawartej w artykułach 2 dyrektywy czytamy: „Budynek bezemisyjny oznacza budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej określonej zgodnie z załącznikiem I, wymagający zerowej lub bardzo małej ilości energii, niewytwarzający na miejscu emisji dwutlenku węgla z paliw kopalnych i wytwarzający zerowe lub bardzo małe ilości operacyjnych emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z art. 11”. W uproszczeniu oznacza ono, że bilans energetyczny takiego budynku jest równy zero – ilość energii zużywanej do ogrzewania, chłodzenia i oświetlenia musi być równoważona energią wytwarzaną z OZE na miejscu lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie.

W praktyce osiągnięcie tego standardu oznacza, że budynek powinien być maksymalnie energooszczędny, szczelny, dobrze izolowany, a jego systemy grzewcze i wentylacyjne – zintegrowane z panelami słonecznymi, pompą ciepła czy systemem odzysku ciepła.

Kotły gazowe w takich budynkach będą mogły funkcjonować jedynie jako wsparcie, o ile spalają biogaz lub inny rodzaj bioenergii. Energia wytwarzana poza budynkiem – nawet jeśli jest odnawialna – będzie traktowana jako tzw. „energia zdalna”. To pojęcie nie ma jeszcze jednoznacznej definicji prawnej, dlatego budzi sporo kontrowersji i zapewne stanie się jednym z gorętszych tematów przy implementacji dyrektywy do polskiego prawa.

Polska na tle Europy – gdzie jesteśmy dziś?

W Polsce kotły gazowe pozostają najpopularniejszym źródłem ogrzewania w nowoczesnych domach jednorodzinnych. Szacuje się, że działa ich około 3,5 miliona, a liczba ta wciąż rośnie – głównie dzięki programom dofinansowań. Jednak wraz z wejściem w życie nowych wytycznych Komisji Europejskiej, programy takie jak „Czyste Powietrze” będą musiały zostać dostosowane.

Już dziś rząd zapowiada, że dopłaty do kotłów gazowych wkrótce znikną lub zostaną ograniczone wyłącznie do rozwiązań hybrydowych – np. pompa ciepła + kocioł kondensacyjny. W praktyce może to oznaczać, że od 2025 roku inwestorzy, którzy planują wymianę pieca, będą mieli do wyboru wyłącznie technologie wykorzystujące odnawialne źródła energii.

Eksperci wskazują, że Polska stoi przed ogromnym wyzwaniem. Z jednej strony, sieć gazowa obejmuje miliony gospodarstw domowych, z drugiej – udział odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym kraju wciąż jest zbyt niski. Do 2030 roku konieczne będzie nie tylko zwiększenie liczby instalacji OZE, ale również modernizacja infrastruktury, która pozwoli na wprowadzenie gazów odnawialnych do systemu.

Co to oznacza dla przeciętnego właściciela domu?

Dla przeciętnego Kowalskiego kluczowe jest jedno: nie trzeba niczego wymieniać na siłę. Żadne przepisy nie nakazują demontażu działającego pieca gazowego. Jednak planując remont lub budowę nowego domu, warto już teraz myśleć o rozwiązaniach zgodnych z unijnym kierunkiem.

Po pierwsze – dotacje na kotły gazowe wkrótce znikną, więc zakup takiego urządzenia za kilka lat będzie w pełni finansowany z własnej kieszeni. Po drugie – inwestując dziś w system hybrydowy (np. pompę ciepła z gazowym wsparciem lub z panelami PV), zyskujesz nie tylko bezpieczeństwo energetyczne, ale i odporność na przyszłe regulacje.

Po trzecie – zmienia się sposób, w jaki oceniana będzie efektywność energetyczna budynków. Nowe przepisy zakładają, że każdy budynek będzie musiał mieć „paszport energetyczny”, a w dłuższej perspektywie – także stopniowo osiągać wyższe klasy efektywności. Dla właścicieli nieruchomości oznacza to, że energooszczędne domy będą po prostu więcej warte na rynku.

2040 – graniczny rok dla kotłów na paliwa kopalne

Komisja Europejska chce, by do 2040 roku paliwa kopalne zostały całkowicie wycofane z ogrzewnictwa. To nie będzie jednak zakaz z dnia na dzień. Państwa członkowskie mają opracować własne plany odchodzenia od gazu, ropy i węgla w sektorze budynków, dostosowane do lokalnych warunków gospodarczych i technologicznych.

W Polsce oznacza to konieczność stworzenia spójnej strategii transformacji energetycznej budownictwa – z jednej strony wspierającej obywateli, a z drugiej, zachęcającej do inwestycji w nowe technologie. Nie wystarczy bowiem samo zakazanie starych pieców – potrzebne są realne alternatywy, które będą dostępne finansowo i technicznie dla przeciętnego mieszkańca.

Przyszłość ogrzewania – nieunikniona transformacja

To, co dziś wydaje się jedynie „zaleceniem”, w perspektywie najbliższych piętnastu lat stanie się standardem. Już teraz branża grzewcza przygotowuje się na erę pomp ciepła, systemów hybrydowych i biogazu. Wraz z rosnącą liczbą prosumentów i rozwojem magazynowania energii, ogrzewanie stanie się coraz bardziej lokalne, zintegrowane i inteligentne.

Dla wielu domów przejście na OZE może oznaczać obniżenie rachunków za energię, ale też większą niezależność od dostawców paliw kopalnych. Dla państw – szansę na ograniczenie emisji i zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego.

Podstawa prawna: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1275 z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.