Podatek za zamieszkiwanie z partnerem, z którym nie pozostaje się w formalnym związku. Pary bez ślubu dzielące jedną nieruchomość, na celowniku fiskusa

• Przyjęcie pod swój „dach” partnera, z którym żyje się w nieformalnym związku – równoznaczne z zawarciem niepisanej umowy użyczenia mieszkania
• Czy partner zamieszkujący z konkubiną lub konkubentem, będącą(-ym) właścicielem mieszkania, zobowiązany jest do ponoszenia jakichkolwiek kosztów na rzecz użyczonej mu nieruchomości?
• Przyjęcie pod swój „dach” partnera, z którym żyje się w nieformalnym związku – może wiązać się z powstaniem obowiązku podatkowego (z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych) po stronie właściciela nieruchomości
• Obowiązek podatkowy (z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych) w związku z użyczeniem mieszkania, zawsze obciąży partnera, który jest właścicielem nieruchomości, a nie tego, który się do niego wprowadził
• Obowiązek podatkowy (z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych) w związku z użyczeniem mieszkania nie obejmie jednak podatników należących do I i II grupy podatkowej

Przyjęcie pod swój „dach” partnera, z którym żyje się w nieformalnym związku – równoznaczne z zawarciem niepisanej umowy użyczenia mieszkania

Zgodnie z art. 710 kodeksu cywilnego – przez umowę użyczenia – użyczający (czyli w tym przypadku właściciel mieszkania) zobowiązuje się zezwolić biorącemu (czyli w tym przypadku – partnerowi, który się do niego wprowadza), przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (w tym przypadku – mieszkania). Do tego, żeby doszło do zawarcia stosunku użyczenia – nie jest wymagane zachowanie formy pisemnej. Wystarczy więc, że właściciel (lub właścicielka) mieszkania zgodzi się na wprowadzenie do niej partnerki (lub partnera), z którym żyje w nieformalnym związku, aby doszło pomiędzy nimi do zawarcia powyższej, niepisanej umowy zobowiązaniowej.

Cechą charakterystyczną użyczenia jest nieodpłatność oraz motyw bezinteresowności. Z uwagi na fakt, że z tytułu umowy użyczenia zobowiązanym do spełnienia świadczenia jest tylko użyczający – umowę tę należy uznać za jednostronnie zobowiązującą. Użyczenie nie jest też zatem umową wzajemną.

Czy partner zamieszkujący z konkubiną lub konkubentem, będącą(-ym) właścicielem mieszkania, zobowiązany jest do ponoszenia jakichkolwiek kosztów na rzecz użyczonej mu nieruchomości?

Stosownie do art. 713 kodeksu cywilnego – biorący do używania (czyli w tym przypadku partner, który wprowadza się do mieszkania konkubenta lub konkubentki) ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz – stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

Zgodnie z powyższym, pomimo, iż umowa użyczenia stanowi umowę jednostronnie zobowiązującą – biorący (mieszkanie) do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej (w tym przypadku – mieszkania) i nie może żądać zwrotu tych kosztów od użyczającego (w tym przypadku – partnera, będącego właścicielem mieszkania). Zwykłe koszty utrzymania rzeczy (w tym przypadku – mieszkania) to wydatki i nakłady pozwalające zachować rzecz (w tym przypadku – nieruchomość wspólnie zamieszkiwaną przez partnerów) w stanie niepogorszonym, utrwalającym jej właściwości i przeznaczenie, np. koszty konserwacji, bieżących remontów, drobnych napraw itp. Za zwykłe koszty utrzymania rzeczy nie można natomiast uznać kosztów obciążających dłużnika (czyli w tym przypadku – partnera, będącego właścicielem mieszkania) niezależnie od istnienia stosunku użyczenia (np. podatków, kosztów ubezpieczenia rzeczy, opłat i innych publiczno i prywatnoprawnych ciężarów związanych zwykle z własnością lub posiadaniem rzeczy).

Przyjęcie pod swój „dach” partnera, z którym żyje się w nieformalnym związku – może wiązać się z powstaniem obowiązku podatkowego (z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych) po stronie właściciela nieruchomości

Jak zostało już wspomniane powyżej – jeżeli partner, który wprowadził się do mieszkania należącego do konkubentki lub konkubenta – ponosi jakiekolwiek dodatkowe opłaty lub koszty związane z nieruchomością, które wykraczają poza koszty zwykłego utrzymania rzeczy, czyli np. opłaca:

• czynsz do administracji lub spółdzielni,
• podatek od nieruchomości,
• składkę z tytułu ubezpieczenia nieruchomości lub
• ponosi jakiekolwiek inne publiczno lub prywatnoprawne ciężary związane zwykle z własnością lub posiadaniem rzeczy (np. uiszcza opłatę przekształceniową z tytułu przekształcenia prawa wieczystego użytkowania udziału w gruncie związanego z mieszkaniem, we własność),

po stronie konkubentki lub konkubenta będącego właścicielem mieszkania – może dojść do powstania obowiązku podatkowego z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych.

Jak wyjaśnił Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej nr 0113-KDIPT2-2.4011.1201.2021.2.ACZ z dnia 21 marca 2022 r. – w myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – źródłami przychodów są m.in. inne źródła.

Z kolei jak stanowi art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności:

• kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
• kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego,
• zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego,
• alimenty,
• stypendia,
• świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach,
• dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty,
• nagrody i
• inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Wskazany przez ustawodawcę w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, katalog przychodów zaliczanych do innych źródeł nie stanowi katalogu zamkniętego – zawiera on jedynie przykładowe wskazanie przychodów zaliczanych do innych źródeł.

Jednocześnie – stosownie do treści art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przychodami (z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f) są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Przez pojęcie „otrzymane” – zgodnie ze słownikiem języka polskiego – należy rozumieć takie pieniądze i wartości pieniężne, które zostały podatnikowi dane. Otrzymane pieniądze (z uwagi na istnienie wielu form rozliczeń) to nie tylko wypłacona gotówka, ale również środki pieniężne, którymi np. regulowane są zobowiązania podatnika.

Z treści powołanych wyżej przepisów wynika, iż opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy.

Monika Piątkowska, doradca podatkowy w e-pity.pl i fillup.pl, podkreśla jednak, że – „aby stwierdzić, czy dana umowa użyczenia powinna zostać opodatkowana, ważne są okoliczności danej sprawy. Przykładowo, jeśli nie jesteśmy w stanie określić wymiaru finansowego danego świadczenia, wówczas taka umowa nie powinna rodzić konsekwencji na gruncie podatku dochodowego.”

Obowiązek podatkowy (z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych) w związku z użyczeniem mieszkania, zawsze obciąży partnera, który jest właścicielem nieruchomości, a nie tego, który się do niego wprowadził

Na koniec warto podkreślić, że obowiązek podatkowy z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych – w przypadku wspólnego zamieszkiwania przez partnerów żyjących w nieformalnym związku, w mieszkaniu które stanowi własność wyłącznie jednego z nich – jeżeli będzie dochodziło do ponoszenia wspomnianych wyżej opłat, przez partnera, który nie jest właścicielem nieruchomości (ponieważ samo użyczenie mieszkania nie skutkuje powstaniem przychodu w podatku dochodowym od osób fizycznych) – zawsze obciąży wyłącznie partnera będącego właścicielem nieruchomości, a nie tego, który się do niego wprowadził. Potwierdzenie powyższego, można znaleźć w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej nr 0113-KDIPT2-3.4011.623.2024.2.KKA z dnia 18 grudnia 2024 r., w której ww. organ podatkowy potwierdził, że nieodpłatne korzystanie z mieszkania konkubenta nie generuje przychodu podlegającego opodatkowaniu po stronie partnera korzystającego z mieszkania na podstawie umowy użyczenia. Z interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej nr 0113-KDIPT2-2.4011.1201.2021.2.ACZ z dnia 21 marca 2022 r. wynika natomiast, że przychód taki powstanie po stronie nieodpłatnie użyczającego swoje mieszkanie osobie zaliczonej do III grupy podatkowej, jeżeli osoba ta będzie uiszczała za właściciela nieruchomości np. czynsz do administracji lub spółdzielni za ww. mieszkanie (z wyłączeniem opłat rozliczanych na podstawie wskazań liczników).

Obowiązek podatkowy (z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych) w związku z użyczeniem mieszkania nie obejmie jednak podatników należących do I i II grupy podatkowej

Niekiedy zdarza się również, że właściciel nieruchomości może użyczyć swoje mieszkanie komuś z rodziny – bratu lub siostrze, kuzynowi czy ciotce. W takiej sytuacji – jeżeli mieszkanie zostałoby użyczone osobie będącej krewnym właściciela nieruchomości zaliczonym do I lub II grupy podatkowej – wówczas przychody z tytułu nieodpłatnych świadczeń (w tym z tytułu użyczenia mieszkania) – korzystałyby ze zwolnienia z podatku dochodowego – podkreśla doradca podatkowy Monika Piątkowska. Uiszczenie czynszu do administracji czy spółdzielni przez brata właściciela nieruchomości (któremu ten użyczył swoje mieszkanie), nie skutkowałoby zatem, po jego stronie (tj. właściciela nieruchomości) powstaniem przychodu opodatkowanego podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Do grupy I grupy podatkowej zalicza się: małżonków, zstępnych (np. dzieci, wnuki i prawnuki), wstępnych (np. rodziców i dziadków), rodzeństwo, pasierba, ojczyma, macochę, teściów, zięcia, synową. Do II grupy podatkowej natomiast – zstępnych rodzeństwa (np. siostrzeńca, bratanka), rodzeństwo rodziców (np. wuja i ciotkę), zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa (np. męża siostry), rodzeństwo małżonków (np. brata żony, czyli szwagra), małżonków rodzeństwa małżonków (np. męża siostry męża) oraz małżonków innych zstępnych (np. żonę wnuka).

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 1071)
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 163 z późn. zm.)