Dla tych wdów i wdowców nie 15%, a 55% [lub nawet 60%] świadczenia po zmarłym współmałżonku lub współmałżonce. Dla kogo taka renta wdowia?

• Trawa nabór wniosków o tzw. rentę wdowią, a pierwsze wypłaty świadczenia już niebawem trafią na rachunki bankowe wdów i wdowców
• Renta wdowia 2025 – w jakiej wysokości będzie przysługiwać?
• Renta wdowia 2025 – będzie można pobierać dwa albo nawet trzy świadczenia emerytalno-rentowe jednocześnie, ale jest limit
• Niektóre wdowy i wdowcy mogą liczyć na dużo wyższą rentę wdowią
• Mała i duża renta wdowia po zmarłym współmałżonku lub współmałżonce, będącym(-ej) obywatelem(-ką) Niemiec
• Nie 15%, a 55% [lub nawet 60%] emerytury lub renty zmarłego współmałżonka lub odpowiednio – współmałżonki, będącego(-ej) obywatelem(-ką) Niemiec
• Jakie jeszcze świadczenia przysługują rodzinie zmarłego(-ej) obywatela(-ki) Niemiec?

Trawa nabór wniosków o tzw. rentę wdowią, a pierwsze wypłaty świadczenia już niebawem trafią na rachunki bankowe wdów i wdowców

1 stycznia 2025 r. ruszył nabór wniosków o tzw. rentę wdowią, która sprowadza się do zmiany zasad pobierania świadczeń emerytalno-rentowych przez wdowy i wdowców, polegającej na dopuszczeniu możliwości pobierania przez nich kilku świadczeń emerytalno-rentowych jednocześnie. Seniorki i seniorzy, którzy spełniają ustawowe warunki do jej otrzymania – muszą złożyć do ZUS wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną (ERWD). Wzór wniosku jest już dostępny na stronie internetowej ZUS, pod następującym adresem: wniosek ERWD. Można również pobrać go w wersji papierowej, w każdej placówce ZUS.

Świadczenia w zbiegu z rentą rodzinną (inaczej tzw. renta wdowia), będą przez ZUS przyznawane od miesiąca, w którym zostanie złożony wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń, jednak nie wcześniej niż od 1 lipca 2025 r.

Renta wdowia 2025 – w jakiej wysokości będzie przysługiwać?

Wdowa lub wdowiec, któremu przysługuje prawo do:

• renty rodzinnej po zmarłym małżonku lub odpowiednio – małżonce oraz
• własnego świadczenia emerytalno-rentowego – tj. emerytury, emerytury rolniczej, emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, emerytury wojskowej, emerytury policyjnej, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym renty szkoleniowej, renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, renty rolniczej szkoleniowej, renty z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, wojskowej renty inwalidzkiej albo policyjnej renty inwalidzkiej,

i która/y spełnia ponadto następujące warunki:

• ma co najmniej 60 lat (w przypadku kobiet) lub odpowiednio – 65 lat (w przypadku mężczyzn),
• do dnia śmierci małżonka/małżonki pozostawała/pozostawał z nim/z nią we wspólności małżeńskiej,
• nabyła/nabył prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku/małżonce nie wcześniej niż przed ukończeniem 55 lat (w przypadku kobiet) lub odpowiednio – 60 lat (w przypadku mężczyzn) oraz
• nie pozostaje obecnie w związku małżeńskim,

od miesiąca, w którym złoży wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną (nabór wniosków rozpoczął się 1 stycznia 2025 r.), jednak nie wcześniej niż od 1 lipca 2025 r. – może otrzymywać, według własnego wyboru (czyli w zależności od tego, który wariant będzie dla niej lub dla niego korzystniejszy):

• 100% renty rodzinnej oraz 15% własnego świadczenia albo
• 100% własnego świadczenia oraz 15% renty rodzinnej.

Wdowa lub odpowiednio wdowiec, której(-emu) poza rentą rodzinną po zmarłym małżonku lub odpowiednio – małżonce oraz własnej emerytury, przysługuje ponadto prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową – jeżeli spełnia ww. warunki (określone dla przypadku zbiegu dwóch świadczeń) w zakresie wieku, pozostawania ze zmarłym małżonkiem/małżonką we wspólności małżeńskiej, wieku, w którym nabyła/nabył prawo do renty rodzinnej oraz stanu cywilnego – może nawet nabyć prawo do pobierania trzech świadczeń jednocześnie (w wybranej przez siebie konfiguracji):

• 100% renty rodzinnej, 15% emerytury i 50% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego albo
• 100% emerytury, 15% renty rodzinnej i 50% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego albo
• 100% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego, 15% renty rodzinnej i 50% emerytury.

Zasady te, będą miały również zastosowanie w przypadku prawa do renty rodzinnej oraz zbiegu świadczeń, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 29.05.1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.

Renta wdowia 2025 – będzie można pobierać dwa albo nawet trzy świadczenia emerytalno-rentowe jednocześnie, ale jest limit

Wdowy i wdowcy, będący emerytami lub rencistami, którzy spełniają powyższe warunki ustawowe do otrzymywania dwóch albo nawet trzech świadczeń emerytalno-rentowych jednocześnie, nie będą jednak mogli otrzymywać ich bez żadnych limitów. Ustawodawca zdecydował się bowiem na zastrzeżenie maksymalnej wysokości świadczeń wypłacanych w ramach zbiegu. I tak – suma świadczeń emerytalno-rentowych w zbiegu z rentą rodzinną, nie może przekroczyć trzykrotności najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Na dzień dzisiejszy – próg ten opiewa na kwotę 5 636 zł lub 5 637 zł¹ (w zależności od tego, jak ostatecznie ww. kwota zostanie zaokrąglona przez ZUS). Będzie miał on zastosowanie do świadczeń wypłacanych w okresie od 1 lipca 2025 r. do 28 lutego 2026 r., ponieważ 1 marca 2026 r. – w związku z coroczną waloryzacją świadczeń emerytalno-rentowych – zostanie ustalona nowa kwota najniższej emerytury, a tym samym – nowy limit renty wdowiej.

Do powyższego limitu, wliczane będą również świadczenia wypłacane przez instytucje zagraniczne oraz inne niż jednorazowe świadczenia i dodatki wypłacane na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub odrębnych przepisów wraz ze świadczeniami, których dotyczy zbieg (tj. m.in. z rentą rodzinną i emeryturą).

Jeśli suma świadczeń w zbiegu przekroczy trzykrotność najniższej emerytury – nie będzie to skutkowało utratą przez wdowę lub wdowca prawa do pobierania dwóch lub odpowiednio – trzech świadczeń jednocześnie. W takiej sytuacji – ZUS dokona odpowiedniego pomniejszenia świadczeń o kwotę przekroczenia. Jako pierwsze, zostaną pomniejszone świadczenia finansowane z budżetu państwa, według następującej kolejności:

• świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego żołnierzy zawodowych,
• świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz
• inne świadczenia,

a następnie, kolejno:

• świadczenia finansowane z Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
• świadczenia finansowane z Funduszu Pracy,
• świadczenia finansowane z Funduszu Emerytur Pomostowych oraz
• świadczenia finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Niektóre wdowy i wdowcy mogą liczyć na dużo wyższą rentę wdowią

Polskie obywatelki i obywatele, którzy zawarli związek małżeński z obywatelem lub odpowiednio – obywatelką Niemiec – jeżeli spełniają określone warunki ustawowe, wynikające z niemieckiego kodeksu socjalnego [Sozialgesetzbuch (SGB) Sechstes Buch (VI)] – mogą liczyć na rentę wdowią w dużo wyższej wysokości, niż ta, o którą już niebawem będzie można ubiegać się również w Polsce. Świadczenie to, owdowiałe Polki i Polacy mogą pobierać również wówczas, jeżeli po śmierci współmałżonka (lub odpowiednio – współmałżonki) – powrócą na stałe do Polski (jeżeli dotychczas zamieszkiwali np. na terytorium Niemiec), jak również jednocześnie z pobieraniem polskiej emerytury.

W niemieckim kodeksie socjalnym, wyróżniono aż cztery świadczenia, przysługujące członkom rodziny zmarłego obywatela Niemiec, tj.:

1. tzw. małą rentę wdowią (niem. kleine Witwen- oder Witwerrente),
2. tzw. dużą rentę wdowią (niem. große Witwen- oder Witwerrente),
3. rentę wychowawczą (niem. Erziehungsrente) oraz
4. rentę sierocą (niem. Waisenrente).

Mała i duża renta wdowia po zmarłym współmałżonku lub współmałżonce, będącym(-ej) obywatelem(-ką) Niemiec

Rentę wdowią po zmarłym współmałżonku lub współmałżonce, będącym (lub odpowiednio – będącej) obywatelem (lub odpowiednio – obywatelką) Niemiec, otrzyma będąca obywatelką (lub odpowiednio – obywatelem) Polskim wdowa lub wdowiec, pod warunkiem, że:

• zmarły (lub zmarła), w dniu śmierci, spełniał (lub spełniała) wymóg tzw. minimalnego okresu ubezpieczenia (tj. łączna długość jego lub odpowiednio – jej okresów składkowych na ubezpieczenie społeczne, wynosiła co najmniej 5 lat) (par. 46 ust. 1 SGB VI)
• małżeństwo trwało co najmniej rok (chyba, że szczególne okoliczności sprawy nie pozwalają na przyjęcie domniemania, iż nabycie prawa do renty wdowiej było jedynym lub dominujący celem zawarcia związku małżeńskiego) (par. 46 ust. 2a SGB VI),

a ponadto będąca polskim obywatelem wdowa (lub wdowiec):

• nie zawarła (lub – nie zawarł) ponownego związku małżeńskiego (par. 46 ust. 1 SGB VI)

oraz spełnia jeden z poniższych warunków:

• wychowuje dziecko własne lub dziecko ubezpieczonego zmarłego małżonka (lub – małżonki), które nie ukończyło jeszcze 18 roku życia, przy czym – za dzieci uprawniające do ww. świadczenia uznawani są również:
• • pasierbowie i dzieci przybrane, które zamieszkują we wspólnym gospodarstwie domowym z wdową (lub – wdowcem), jak również
  • wnuki i rodzeństwo, które zamieszkują we wspólnym gospodarstwie domowym z wdową (lub – wdowcem), jeżeli są przede wszystkim na utrzymaniu tejże wdowy (lub – wdowca) (art. 46 ust. 2 pkt 1 SGB VI) lub
• osiągnęła (lub – osiągnął) wiek 47 lat (art. 46 ust. 2 pkt 2 SGB VI) lub
• jest niezdolna (lub – niezdolny) do pracy (art. 46 ust. 2 pkt 3 SGB VI).

Jeżeli nie jest spełniony żaden z powyższych trzech alternatywnych warunków (dot. wychowywania dzieci, osiągniecia odpowiedniego wieku lub niezdolności do pracy) – wówczas wdowie (lub odpowiednio – wdowcowi) – przysługuje tzw. mała renta wdowia (niem. kleine Witwen- oder Witwerrente), której okres pobierania jest ograniczony do 24 miesięcy kalendarzowych (art. 46 ust. 1 SGB VI). Duża renta wdowia (niem. große Witwen- oder Witwerrente) przysługuje natomiast bez ograniczenia czasowego, pod warunkiem spełnienia jednego z powyższych trzech alternatywnych warunków. 

To, co istotnie odróżnia polską rentę wdowią od jej niemieckiego odpowiednika – to również okoliczność, iż niemiecka renta wdowia przysługuje nie tylko wdowom lub wdowcom po zmarłym współmałżonku lub współmałżonce, ale również partnerce lub partnerowi, po zmarłym partnerze (lub odpowiednio – partnerce), jeżeli zawarli w Niemczech formalny związek partnerski, trwał on co najmniej rok przed śmiercią i spełnione są pozostałe, ww. warunki uprawniające do otrzymania renty wdowiej (art. 46 ust. 4 SGB VI).

Nie 15%, a 55% [lub nawet 60%] emerytury lub renty zmarłego współmałżonka lub odpowiednio – współmałżonki, będącego(-ej) obywatelem(-ką) Niemiec

Renta wdowia, którą mogą otrzymać polscy obywatele po zmarłym współmałżonku lub współmałżonce, będącej obywatelem lub obywatelką Niemiec, jest znacznie wyższa, niż polska renta wdowia, o którą seniorki i seniorzy mogą ubiegać się od 1 stycznia br. Wysokość niemieckiej renty wdowiej obliczana jest na podstawie okresów ubezpieczeniowych osoby zmarłej i w przypadku małej renty wdowiej (niem. kleine Witwen- oder Witwerrente) – co do zasady – wynosi ona 25% emerytury lub renty osoby zmarłej, a  w przypadku dużej renty wdowiej (niem. große Witwen- oder Witwerrente) – 55% emerytury lub renty osoby zmarłej (a w pewnych określonych przypadkach – nawet 60% ww. świadczenia). Na rentę wdowią w wysokości 60% emerytury lub renty zmarłego, mogą liczyć osoby, które zawarły związek małżeński przed 2002 r., a zmarły współmałżonek (lub odpowiednio – współmałżonka) urodził (lub – urodziła) się przed 2 stycznia 1962 r. – tj. osoby, do których znajduje zastosowanie tzw. „stare prawo”. 

Ponadto – w okresie pierwszych trzech miesięcy po śmierci współmałżonka (lub odpowiednio – współmałżonki) – jego świadczenie emerytalno-rentowe, wypłacane jest wdowie (lub odpowiednio – wdowcowi) – w wysokości 100% świadczenia emerytalno-rentowego zmarłego. Powyższa zasada, ma na celu wsparcie owdowiałej osoby w dostosowaniu się do zmienionych warunków życia po śmierci współmałżonka (lub odpowiednio – współmałżonki) albo partnera życiowego (ponieważ jak była już mowa powyżej – osobom, które zawarły w Niemczech formalny związek partnerski – renta wdowia również przysługuje).

Jakie jeszcze świadczenia przysługują rodzinie zmarłego(-ej) obywatela(-ki) Niemiec?

Poza rentą wdowią, rodzinie zmarłego – zgodnie z niemieckim kodeksem socjalnym – przysługują: 

• renta wychowawcza (niem. Erziehungsrente) oraz
• renta sieroca (niem. Waisenrente).

Renta wychowawcza (niem. Erziehungsrente) to świadczenie, które mogą otrzymać Polscy po byłym mężu lub żonie, będącym (lub – będącą) obywatelem (lub – obywatelką) Niemiec, pod warunkiem, że:

• małżeństwo zostało rozwiązane poprzez rozwód po 30 czerwca 1977 r.,
• małżonek (lub odpowiednio – małżonka), będący (lub – będąca) obywatelem (lub – obywatelką) Niemiec, z którym (którą) rozwiązano związek małżeński – umarł (umarła),
• nie zawarło się kolejnego związku małżeńskiego,
• wychowuje się dziecko oraz
• w momencie śmieci byłego małżonka (lub – małżonki), spełniony był wymóg tzw. minimalnego okresu ubezpieczenia (tj. łączna długość okresów składkowych na ubezpieczenie społeczne zmarłego lub zmarłej – wynosiła co najmniej 5 lat).

Roszczenie o wypłatę renty wychowawczej mają także – na wyżej określonych warunkach – partnerzy, którzy zawarli w Niemczech formalny związek partnerski, z tą różnicą, że – zamiast rozwodu lub zawarcia małżeństwa, w ich przypadku – mówi się o rozwiązaniu lub zawarciu zarejestrowanego związku partnerskiego.

Renta sieroca (niem. Waisenrente) z kolei, to świadczenie, które mogą otrzymać dzieci pochodzące ze związku małżeńskiego Polki (lub Polaka) ze zmarłym (lub zmarłą)  obywatelem (lub – obywatelką) Niemiec. Świadczenie to przysługuje pod warunkiem, że osoba zmarła spełniła był wymóg tzw. minimalnego okresu ubezpieczenia (tj. łączna długość okresów składkowych na jej ubezpieczenie społeczne, wynosiła co najmniej 5 lat) i może być pobierane do ukończenia przez dziecko 18 lub odpowiednio – 27 roku życia. Renta sieroca przysługuje w wydłużonym okresie – tj. do 27 roku życia, jeżeli dziecko zmarłego:

• nadal się uczy lub jest w trakcie szkolenia zawodowego,
• nie może samodzielnie zapewnić sobie utrzymania z powodu niepełnosprawności lub
• jest aktywne w niemieckim wolontariacie federalnym (niem. Bundesfreiwilligendienst).

¹ Ponieważ – zgodnie z komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 lutego 2025 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent oraz kwot emerytur i rent wolnych od egzekucji i potrąceń – od 1 marca 2025 r., kwota najniższej emerytury opiewa na 1 878,91 zł

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 26.07.2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r., poz. 1243 z późn. zm.)
• Sozialgesetzbuch (SGB) Sechstes Buch (VI)