Znaczny stopień niepełnosprawności – przywileje, o których mało kto wie

• Co oznacza znaczny stopień niepełnosprawności?
• Świadczenia, ulgi i dofinansowania dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności
• Prawo do świadczeń zdrowotnych poza kolejnością
• Udogodnienia w pracy i możliwość wcześniejszej emerytury
• Ulgi podatkowe
• Przywileje w komunikacji
• Mało znane uprawnienia, o których rzadko się mówi
• FAQ – Najczęściej zadawane pytania
• Podstawa Prawna:

Co oznacza znaczny stopień niepełnosprawności?

Znaczny stopień niepełnosprawności to najwyższy z trzech stopni przewidzianych w polskim systemie orzecznictwa (obok umiarkowanego i lekkiego). Otrzymują go osoby, które ze względu na swój stan zdrowia wymagają stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w codziennym funkcjonowaniu. Może to oznaczać konieczność wsparcia w przemieszczaniu się, robieniu zakupów, przygotowywaniu posiłków, dbaniu o higienę, a czasem nawet w najprostszych czynnościach domowych.

W praktyce orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności potwierdza, że dana osoba nie jest w stanie samodzielnie egzystować bez systematycznej pomocy – czy to ze strony członków rodziny, czy profesjonalnych opiekunów. Dotyczy to zarówno osób z poważnymi chorobami przewlekłymi, zaawansowanymi schorzeniami narządu ruchu, jak i osób po ciężkich urazach czy z niektórymi chorobami psychicznymi.

Decyzję o przyznaniu tego stopnia podejmuje Powiatowy lub miejski zespół ds. orzekania o niepełnosprawności.

Orzeczenia wydane przez ZUS lub KRUS o całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji są uznawane za równoważne z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, ale mają nieco inne przeznaczenie.

Osoby w wieku emerytalnym, które chcą uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (np. żeby korzystać z ulg), również muszą złożyć wniosek do powiatowego lub miejskiego zespołu - podpowiada pracownik MOPS-u w Poznaniu.

Świadczenia, ulgi i dofinansowania dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności

W 2025 roku osoby z tym statusem mogą liczyć na szeroki pakiet świadczeń finansowych, ulg podatkowych oraz dofinansowań, zarówno z budżetu państwa, jak i programów PFRON oraz samorządów.

Poniżej znajdziesz aktualne zestawienie najważniejszych form pomocy, z podziałem na trzy kategorie: świadczenia pieniężne, ulgi i przywileje oraz dofinansowania. Warto sprawdzić, które z nich przysługują Tobie lub bliskiej osobie, bo część wymaga osobnego wniosku.

Świadczenia pieniężne (2025)

Dofinansowania z PFRON i programów lokalnych

Źródło: ustawa o świadczeniach rodzinnych, ZUS, PFRON, dane na sierpień 2025 r.

Warto pamiętać, że poszczególne kwoty mogą się różnić w zależności od obowiązującego programu, regionu zamieszkania czy indywidualnych warunków wnioskodawcy. Dlatego przed złożeniem wniosku dobrze jest sprawdzić aktualne zasady w urzędzie lub na stronie internetowej właściwej instytucji.

Prawo do świadczeń zdrowotnych poza kolejnością

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają ustawowe prawo do korzystania ze świadczeń medycznych poza kolejnością. Oznacza to, że placówki ochrony zdrowia są zobowiązane przyjąć pacjenta w możliwie najkrótszym terminie, niezależnie od długości listy oczekujących.

Przywilej ten obejmuje m.in.:

• wizyty u lekarzy specjalistów,
• badania diagnostyczne (np. rezonans, tomografia, USG),
• zabiegi rehabilitacyjne.

Osoby te mają prawo do bezpłatnych wyrobów medycznych w ramach limitów NFZ, np. wózków inwalidzkich, aparatów słuchowych czy cewników.

Udogodnienia w pracy i możliwość wcześniejszej emerytury

Pracownik z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności jest chroniony przez Kodeks pracy oraz ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej. Może korzystać z szeregu ułatwień, m.in.:

• skrócony czas pracy – maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo (bez obniżenia wynagrodzenia),
• dodatkowe przerwy – 15 minut dziennie, oprócz standardowej przerwy kodeksowej, wliczane do czasu pracy,
• dodatkowy urlop wypoczynkowy – 10 dni roboczych rocznie.

Osoby spełniające określone warunki stażowe mogą również przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli uzyskają potwierdzenie niezdolności do pracy i spełnią wymagania dotyczące okresów składkowych i nieskładkowych.

Ulgi podatkowe

Znaczny stopień niepełnosprawności uprawnia do korzystania z tzw. ulgi rehabilitacyjnej w rocznym rozliczeniu PIT. Można odliczyć m.in.:

• wydatki na leki – w części przekraczającej 100 zł miesięcznie,
• koszty dojazdów na zabiegi lecznicze i rehabilitacyjne,
• wydatki na adaptację i wyposażenie mieszkania lub domu do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
• opłaty za pobyt opiekuna w sanatorium,
• zakup sprzętu medycznego lub rehabilitacyjnego.

Przywileje w komunikacji

Posiadanie orzeczenia ze znacznym stopniem daje prawo do szeregu ulg i ułatwień w transporcie:

• Karta parkingowa – przyznawana osobom z odpowiednim symbolem przyczyny niepełnosprawności (np. narząd ruchu), umożliwia parkowanie na tzw. „kopertach” i w wielu miejscach zwalnia z opłat parkingowych.
• Zniżki w komunikacji publicznej – np. 49% ulgi w PKP dla posiadacza legitymacji osoby niepełnosprawnej oraz dla opiekuna.
• Zniżki w transporcie miejskim – wysokość ulg ustalana indywidualnie przez gminy i miasta, często obejmuje całkowite zwolnienie z opłat.

Mało znane uprawnienia, o których rzadko się mówi

Choć większość osób kojarzy znaczny stopień niepełnosprawności z prawem do wyższych świadczeń finansowych czy skróconego czasu pracy, w wielu gminach i miastach funkcjonuje szereg dodatkowych przywilejów. Nie są one tak powszechnie znane, a w praktyce mogą znacząco ułatwić życie. Często różnią się one w zależności od regionu, bo ich wprowadzenie zależy od uchwał rad gmin i programów finansowanych ze środków samorządowych lub PFRON. Warto je znać, bo mogą realnie przełożyć się na codzienny komfort i mniejsze wydatki.

Wsparcie w sądzie i urzędzie

Osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z pomocy asystenta podczas załatwiania spraw w urzędach, placówkach publicznych czy podczas udziału w rozprawach sądowych. Asystent może pomóc w wypełnianiu dokumentów, poruszaniu się po budynku, tłumaczeniu procedur czy komunikacji z urzędnikiem. W niektórych gminach funkcjonują programy asystenckie finansowane z PFRON lub środków samorządowych, które obejmują także wsparcie w codziennych sprawach, takich jak robienie zakupów, wizyty lekarskie czy uczestnictwo w wydarzeniach społecznych.

Zwolnienie z niektórych opłat

W wielu samorządach osoby ze znacznym stopniem mogą uzyskać zniżki lub całkowite zwolnienie z opłat lokalnych. Dotyczy to m.in.:

• opłat za odbiór odpadów komunalnych,
• abonamentu RTV,
• podatku od nieruchomości,
• biletów wstępu do instytucji kultury (muzea, teatry, kina),
• opłat parkingowych w strefach płatnego parkowania.

Zakres ulg jest ustalany indywidualnie w uchwałach rady gminy, dlatego warto sprawdzić szczegółowe zasady w miejscu swojego zamieszkania.

Pierwszeństwo w przydziale mieszkań komunalnych

Część gmin przyznaje osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności wyższy priorytet w kolejce do mieszkań socjalnych lub komunalnych. Decyzja ta ma na celu skrócenie czasu oczekiwania na lokal dostosowany do potrzeb osoby z niepełnosprawnością – np. z podjazdem dla wózka, szerszymi drzwiami czy łazienką pozbawioną barier architektonicznych. W niektórych przypadkach gmina może także partycypować w kosztach adaptacji lokalu.

Przykłady lokalnych przywilejów w polskich miastach

Zakres dodatkowych ulg i programów dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności jest ustalany indywidualnie przez samorządy. Poniżej przedstawiamy wybrane przykłady z różnych miast w Polsce. Warto pamiętać, że szczegółowe warunki i kryteria mogą się różnić w zależności od lokalnych uchwał i aktualnych programów.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

1. Kto może otrzymać znaczny stopień niepełnosprawności?

Znaczny stopień przyznaje się osobom, które wymagają stałej lub długotrwałej pomocy w codziennym funkcjonowaniu, np. w poruszaniu się, przygotowywaniu posiłków czy dbaniu o higienę. Orzeczenie wydaje powiatowy lub miejski zespół ds. orzekania o niepełnosprawności (dla osób poniżej wieku emerytalnego) lub ZUS/KRUS (dla osób w wieku emerytalnym).

2. Czy wszystkie przywileje są dostępne w całym kraju?

Nie. Część świadczeń i ulg wynika z przepisów ogólnopolskich, ale wiele z nich, zwłaszcza dotyczących opłat lokalnych, transportu czy mieszkań komunalnych – ustalają samorządy. Warto sprawdzić uchwały rady gminy lub miasta w miejscu zamieszkania.

3. Jak ubiegać się o lokalne ulgi lub zwolnienia?

Zazwyczaj wymagane jest złożenie wniosku w urzędzie gminy lub miasta, dołączenie orzeczenia o znacznym stopniu oraz, spełnienie kryterium dochodowego.

4. Czy przywileje dotyczą także opiekunów osób z orzeczeniem?

Tak. W wielu przypadkach opiekunowie mogą korzystać z ulg, np. w transporcie publicznym, czy w programach dofinansowań z PFRON. Uprawnienia te zależą jednak od rodzaju przywileju i lokalnych regulacji.

5. Czy programy wsparcia mogą się zmieniać?

Tak. Wysokość świadczeń oraz zasady lokalnych ulg i programów często ulegają zmianie wraz z nowymi uchwałami samorządów czy budżetami PFRON. Dlatego warto regularnie sprawdzać aktualne informacje w urzędzie gminy lub na stronach internetowych instytucji.

Podstawa Prawna:

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2024 poz. 44 z późn. zm.)

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. 2003 nr 139 poz. 1328 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2023 poz. 1251 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. 2024 poz. 99 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 2024 poz. 226 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (Dz.U. 2023 poz. 1208 z późn. zm.)